Kolej folwarczna

Kolej folwarczna - kolej wąskotorowa wykorzystywana dawniej w dużych folwarkach do transportu płodów rolnych, nawozów itp. Cechuje się prostą budową toru, a do jej napędu wykorzystywano najczęściej konie, wołu lub małe lokomotywy.

• 

  Pozostałości po kolei folwarcznej na stacji w Strykowie.

Pierwsze koleje tego typu zaczęto używać już w drugiej połowie XIX w. Były konkurencyjne dla wozów, ponieważ brakowało wtedy dróg bitych i mogły zabrać więcej towaru. Tory tych kolei były lekkie oraz proste w budowie, dzięki czemu można było przenieść je w razie potrzeby. Ich szerokość zwykle wynosiła od 400 mm do 600 mm, ale zdarzały się szersze rozstawy, np. 700 mm. Stosowanym taborem były najczęściej czteroosiowe wagony otwarte, tzw. lory. Ciągneły je zazwyczaj konie, później na niektórych kolejach zaczęto używać małych lokomotyw parowych lub spalinowych. Takie koleje działały w okolicy folwarku, do którego należały. Czasem jednak łączono linie różnych właścicieli, więc zdarzały się gęste sieci. Koleje folwarczne na terenie Polski występowały najliczniej w Wielkopolsce. Na terenie kraju eksploatowano ostatnie do połowy lat 60. XX w. Wszystkie zostały wyparte przez traktory i samochody ciężarowe.

Jedynymi zachowanymi śladami są dziury po przęsłach torowych w bruku, fragmenty torów, nieliczne zdjęcia i wagoniki. Ekspozycja na temat kolei folwarcznych jest wystawiona w Muzeum Rolnictwa w Szreniawie.

Lista kolei folwarcznych istniejących na terenie Polski

Kolej	Prześwit [mm]	Rodzaj	Długość linii (km)	Województwo	Uwagi	Zdjęcie
Kolej folwarczna w Parkowie	Nieznany	sieć		Wielkopolskie	Kolej łącząca stację kolejową w Parkowie z folwarkiem Dąbrówce Kościelnej. Odchodziły stamtąd dwie odnogi na pobliskie pola.
Kolej folwarczna Bielawy-Barchlin	Nieznany	pojedyncza linia		Wielkopolskie
Kolej folwarczna w Ocieszynie	550 mm	pojedyncza linia	2,8 km	Wielkopolskie
Kolej folwarczna w Wargowie	500 mm	sieć	11,5 km	Wielkopolskie