Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała
| Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała | |
| |
| Poprzednie nazwy: Rogow Feldbahn Rogowska Kolej Dojazdowa Rogowska Kolej Wąskotorowa | |
| Rok budowy | 1915 |
| Cel budowy | Zaopatrywanie linii frontu |
| Zleceniodawca budowy | Deutsches Heer (Armia Ces. Niemieckiego) |
| Data wpisu do rejestru zabytków | 31.12.1996 nr rej.: 1000A |
| Rozstaw szyn | 750 mm |
| Pierwotny rozstaw szyn | 600 mm |
| Rok przekucia | 1954 |
| Istniejące linie | Rogów Osobowy - Biała Rawska |
| Długość czynnego odcinka | 49,5 km |
| Długość całkowita istniejących szlaków | 49,5 km |
| Linie rozebrane | Rawa Mazowiecka - Zdżary* |
| Długość zlikwidowanych linii | około 20 km |
| Stacje styczne z koleją normalnotorową | Rogów Towarowy Wąskotorowy |
| Inne ważniejsze stacje | Rogów Osobowy, Rawa Mazowiecka, Biała Rawska |
| * - Zlikwidowany w latach 20' | |
| Operatorzy | |
| Nazwa Operatora | Okres działalności |
| Armia Niemiecka | 1917 - 1918 |
| PKP | 1919 – 2001 |
| FPKW | Od 2002
|
| ' | |
Kolej Wąskotorowa Rogów - Rawa - Biała, nazwa skrócona Kolej Rogowska – kolej wąskotorowa o prześwicie toru 750mm, zlokalizowana w województwie Łódzkim. Jej trasa licząca 49,5 km łączy ze sobą Rogów, Rawę Mazowiecką i Białą Rawską, oraz pośrednie mniejsze miejscowości. Obecnie zarządcą całej sieci i operatorem na niej jest Fundacja Polskich Kolei Wąskotorowych. Kolej ma obecnie charakter muzealny. Z jej usług korzystają głównie turyści indywidualni oraz zorganizowane grupy (wycieczki szkolne, imprezy firmowe).
Historia
Budowa i pierwsze lata eksploatacji (1915 - 1918)
Kolej Rogowska powstała w okresie I Wojny Światowej. Wtedy to, pod koniec listopada 1914 roku, miała miejsce bitwa w wyniku której wojskom niemieckim gen. Karla von Litzmanna otoczonym w kotle w pobliżu miejscowości Brzeziny udało się odepchnąć armię rosyjską nacierającą w kierunku Wrocławia. W wyniku tej akcji front zatrzymał się na długi okres na linii rzek Bzury, Rawki i Pilicy. Na wiosnę, w celu usprawnienia zaopatrywania wojsk, od stacji Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Rogowie trzy Reserve Eisenbahn Kompanie rozpoczęły budowę kolei polowej o prześwicie toru 600mm. W okresie od 28 lutego do 22 marca 1915 roku ułożono całą linię przez Rawę Mazowiecką do Białej Rawskiej. Rozpoczęto wtedy też budowę odnogi w kierunku Nowego Miasta nad Pilicą, która jednak do czasu kolejnego przesunięcia frontu na wschód dotarła tylko do miejscowości Żdżary. Wtedy też zaprzestano dalszej rozbudowy sieci kolei. Zaplecze techniczne usytuowano na stacji stycznej z koleją normalnotorową w Rogowie (dziś jest to stacja Rogów Towarowy Wąskotorowy). Wybudowano tam między innymi drewnianą parowozownie z 10 stanowiskami, która jednak nie dotrwała do naszych czasów. Powstały także warsztaty wyposażone w maszynę parową, która napędzała rozmaite obrabiarki za pośrednictwem wału przechodzącego pod sufitem przez cały budynek. W warsztatach tych zlokalizowano dodatkowo elektrownie, dzięki czemu stacja, a później i Rogów doczekał się elektryczności znacznie wcześniej niż okoliczne miejscowości.
.jpg)
Tabor obsługujący linię w tym okresie stanowiły typowe konstrukcje budowane specjalnie na potrzeby kolei polowych. Były to parowozy tzw. Brigaden Lokomotiven für Heeresfeldbahn (HF):
- Cn2t+Cn2t Zwilling
- Dn2t Brigadelokomotive
- En2t
oraz podstawowe typy wagonów Heeresfeldbahnwagen.
Latem 1915 roku, gdy po przesunięciu się frontu dalej na wschód linia kolei przestała być potrzebna wojsku, uruchomiono na niej towarowe przewozy płodów rolnych i drewna z okolicznych lasów. Jeszcze w okresie trwania wojny w 1917 roku wprowadzono także pierwsze ogólnodostępne pociągi osobowe łączące Rogów z Białą Rawską.
Okres międzywojenny
Po zakończeniu I Wojny Światowej linia Rogów-Biała Rawska przeszła na krótki czas pod administrację Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, natomiast linia z Rawy do Żdżar była zarządzana przez Starostwo Powiatowe w Rawie Mazowieckiej. Zastanawiano się wtedy nad dalszymi losami całej kolei. Rozważano miedzy innymi jej likwidację, ale ostatecznie dzięki zabiegom mieszkańców miejscowości przez które przebiegała jej trasa, w 1919 roku Linie z Rogowa do Białej włączono do struktur nowo powstałych PKP. Mniej szczęścia miała linia Rawa Mazowiecka - Zdżary. Kursy na niej zostały bowiem zawieszone około 1921 roku, a wkrótce potem dokonano rozbiórki jej szlaku i do dzisiejszych czasów nie pozostał w terenie po niej właściwie żaden ślad. O jej istnieniu świadczą wiec tylko dokumenty archiwalne i mapy z tamtego okresu.