Edytujesz Olecka Kolej Wąskotorowa

Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.

Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.

Aktualna wersja Twój tekst
Linia 3: Linia 3:
 
|nazwy_wcześniejsze                                              = Poprzednie nazwy:<br/>Oletzkoer Kleinbahn-AG (1911-1933)<br/>
 
|nazwy_wcześniejsze                                              = Poprzednie nazwy:<br/>Oletzkoer Kleinbahn-AG (1911-1933)<br/>
 
''Treuburger Kleinbahnen (1933-1945)''<br/>
 
''Treuburger Kleinbahnen (1933-1945)''<br/>
|grafika                                                          = [[Plik:Olecko-mapa.jpg|290px]]
+
|grafika                                                          = [[Plik:Kolejka Olecka.jpg|290px]]
 
|rok_budowy                                                      = 1911
 
|rok_budowy                                                      = 1911
 
|cel_budowy                                                      =  
 
|cel_budowy                                                      =  
Linia 40: Linia 40:
 
Po raz pierwszy kolej dotarła do Olecka<ref>W 1928 roku ówczesną nazwę miasta - Marggrabowa - zmieniono na ''Treuburg'' (dosł. Wierne Miasto) dla podkreślenia faktu, że plebiscyt w 1920 roku zakończył się na tych terenach przytłaczającym sukcesem Niemiec. W 1933 przemianowano w analogiczny sposób powiat</ref> w 1879 roku dzięki państwowej linii Gołdap - Ełk. W 1908 roku powstała lokalna linia kolejowa Olecko - Kruklanki.
 
Po raz pierwszy kolej dotarła do Olecka<ref>W 1928 roku ówczesną nazwę miasta - Marggrabowa - zmieniono na ''Treuburg'' (dosł. Wierne Miasto) dla podkreślenia faktu, że plebiscyt w 1920 roku zakończył się na tych terenach przytłaczającym sukcesem Niemiec. W 1933 przemianowano w analogiczny sposób powiat</ref> w 1879 roku dzięki państwowej linii Gołdap - Ełk. W 1908 roku powstała lokalna linia kolejowa Olecko - Kruklanki.
  
W celu uzupełnienia sieci połączeń na terenie powiatu powołano w dniu 19 grudnia 1909 roku<ref>Akt erekcyjny dostępny na stronie: [http://www.wm.olecko.pl/koleje/OKW/OKW01.htm Ocalić od zapomnienia]</ref> przedsiębiorstwo Olecka Kolej Wąskotorowa SA (''Oletzkoer Kleinbahn-AG''), której udziałowcami zostało państwo pruskie (udział w wysokości 1 050 000 Marek), Prowincja Prusy Wschodnie (525 000 Mk), Powiat Olecki (525 000 Mk) oraz przedsiębiorstwo [[Lenz & Co.]] (463 000 Mk)<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 17 1910 r. (s. 334)</ref>. Zaplanowano budowę dwóch odcinków:
+
W celu uzupełnienia sieci połączeń na terenie powiatu powołano w dniu 19 grudnia 1909 roku<ref>Akt erekcyjny dostępny na stronie: [http://www.wm.olecko.pl/koleje/OKW/OKW01.htm Ocalić od zapomnienia]</ref> przedsiębiorstwo Kolejka Olecka SA (''Oletzkoer Kleinbahn-AG''), której udziałowcami zostało państwo pruskie (udział w wysokości 1 050 000 Marek), Prowincja Prusy Wschodnie (525 000 M), Powiat Olecki (525 000 M) oraz przedsiębiorstwo [[Lenz & Co.] (463 000 M)<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 17 1910 r. (s. 334)</ref>. Zaplanowano budowę dwóch odcinków:
 
* Garbas (''Garbassen'') - Mieruszki (''Mierunsken'') - Olecko (''Marggrabowa'') o długości 27,3 km.
 
* Garbas (''Garbassen'') - Mieruszki (''Mierunsken'') - Olecko (''Marggrabowa'') o długości 27,3 km.
 
* Olecko - (''Marggrabowa'') - Świętajno (''Schwentainen'') o długości 15,9 km.
 
* Olecko - (''Marggrabowa'') - Świętajno (''Schwentainen'') o długości 15,9 km.
Linia 48: Linia 48:
 
Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 1000 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Olecku równolegle do placów składowych kolei państwowych, przy czym część osobową umieszczono w północnej jej części na skwerze na wprost dworca kolei państwowych. Ze stacji wyprowadzono linie w dwóch kierunkach oraz bocznicę do gazowni miejskiej. Urozmaicony teren wymusił wykonanie szeregu prac ziemnych oraz obiektów inżynieryjnych. Były to głównie żelbetowe wiadukty kolejowe i drogowe, część z nich wykonana jako konstrukcje trójprzęsłowe z bocznymi przęsłami łukowymi i środkowym w postaci belki stalowej. Budowy wiaduktu (pierwotnie z belką stalową) wymagało również przeprowadzenie toru kolejki do Świętajna pod linią kolei państwowych na południe od stacji w Olecku.
 
Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 1000 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Olecku równolegle do placów składowych kolei państwowych, przy czym część osobową umieszczono w północnej jej części na skwerze na wprost dworca kolei państwowych. Ze stacji wyprowadzono linie w dwóch kierunkach oraz bocznicę do gazowni miejskiej. Urozmaicony teren wymusił wykonanie szeregu prac ziemnych oraz obiektów inżynieryjnych. Były to głównie żelbetowe wiadukty kolejowe i drogowe, część z nich wykonana jako konstrukcje trójprzęsłowe z bocznymi przęsłami łukowymi i środkowym w postaci belki stalowej. Budowy wiaduktu (pierwotnie z belką stalową) wymagało również przeprowadzenie toru kolejki do Świętajna pod linią kolei państwowych na południe od stacji w Olecku.
  
Oba odcinki Kolejki Oleckiej oddano do użytku 18 września 1911 roku<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 17 1910 r. (s. 790)</ref>.
+
Oba odcinki Kolejki Oleckiej oddano do użytku 18 września 1911 roku. Wykaz stacji i przystanków przedstawiają tabele:
 
 
W sierpniu 1914 roku okolice Olecka wraz z całymi Mazurami zostały zajęte przez Rosjan. Po bitwie pod Tannenbergiem już we wrześniu Olecko znalazło się w strefie walk podczas bitwy nad jeziorami mazurskimi. Ostatecznie armię rosyjską wyparto z Prus Wschodnich w lutym 1915 roku, jednak kolejka została w znacznym stopniu zniszczona. Wycofujące się wojska rosyjskie wywiozły część taboru, materiałów i infrastruktury. Ogółem straty oszacowano na 256.500 Mk. Z pomocą państwa udało się kolejkę ponownie uruchomić w 1916 roku.
 
 
 
Kolejka służyła lokalnej społeczności przez cały okres międzywojenny, jednak słabo rozwinięte tereny pogranicza nie zapewniały wystarczających przychodów i kolejka regularnie notowała straty.
 
 
 
W 1924 roku Wschodniopruskie Towarzystwo Kolejowe (''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'') odkupiło pakiet akcji należący do firmy Lenz & Co. przejmując tym samym prowadzenie ruchu na kolejce. 30 czerwca 1924 roku Olecka Kolej Wąskotorowa została połączona z innymi wschodniopruskimi kolejkami należącymi do ODEG. Powstałemu w ten sposób przedsiębiorstwu nadano nazwę Wschodniopruskie Koleje Dojazdowe SA ([[Ostpreußische Kleinbahnen AG]]).
 
 
 
Okres drugiej wojny światowej wiązał się ze wzrostem przewozów, a działania wojenne nie miały bezpośredniego wpływu na funkcjonowanie kolejki aż do stycznia 1945 roku. Styczniowa ofensywa armii czerwonej doprowadziła do zajęcie Olecka 21 stycznia 1945 roku i oznaczała koniec istnienia kolejki.
 
 
 
Gdy Olecko zostało przejęte przez administrację polską w czerwcu 1945 roku, straty w majątku kolejki wąskotorowej oceniono na 85% (straty w zabudowie miasta oszacowano na 80%). Jednocześnie w skutek akcji systematycznego wysiedlania ludności niemieckiej bardzo spadła liczba mieszkańców. Biorąc to pod uwagę zdecydowano o likwidacji kolejki i wykorzystaniu pozyskanych w ten sposób materiałów i taboru do odbudowy i uruchomienia innych linii (głównie [[Ełcka Kolej Wąskotorowa|kolejki ełckiej]]). Przewidywano co prawda możliwość odbudowy w bliżej nieokreślonej przyszłości, jednak planów tych nigdy nie zrealizowano.
 
 
 
== Przewozy ==
 
Peryferyjne położenie kolejki oleckiej oznaczało, że ruch na kolejce nie był wielki. Według rozkładu z lata 1917 roku na odcinku Olecko - Garbas kursowały 3 pary pociągów, zaś na odcinku Olecko - Świętajno 2 pary. 10 lat później w obu relacjach było już tylko po jednej parze codziennych pociągów. Druga para kursowała tylko w wybrane dni tygodnia.
 
 
 
W lecie 1939 roku utrzymała się jedna para pociągów na całej trasie, jednak dodatkowa para kursowała wyłącznie na odcinku Olecko - Garbas i tylko w dni przedświąteczne.
 
<gallery>
 
Plik:Olecko-rozkład-1917-lato.jpg|Rozkład jazdy - lato 1917
 
Plik:Olecko-rozkład-1927-lato.jpg|Rozkład jazdy - lato 1927
 
Plik:Olecko-rozkład-1939-lato.jpg|Rozkład jazdy - lato 1939
 
</gallery>
 
 
 
 
 
'''Wielkość przewozów na kolejce oleckiej:'''<ref>[http://www.skrypofilia.pl/page7.php Historia Kultury Materialnej]</ref><ref>[http://www.wm.olecko.pl/koleje/OKW/okw02.htm Złoty wiek pary - rzecz o kolejach Olecka Kolej Wąskotorowa - Treuburger Kleinbahn]</ref>
 
 
 
{| class="wikitable"
 
!Rok
 
!Przewozy pasażerskie <br> [osób]
 
!Przewozy towarowe <br> [ton]
 
 
 
|-
 
|1933
 
|47 000
 
|29 000
 
 
 
|-
 
|1938
 
|36 989
 
|18 469
 
 
 
|-
 
|1940
 
|61 177
 
|22 730
 
 
 
|-
 
|1942
 
|130 404
 
|26 574
 
|-
 
|}
 
<br>
 
 
 
== Infrastruktura ==
 
 
 
Sieć Oleckiej Kolei Wąskotorowej tworzyły dwie linie wybiegające z głównej stacji w Olecku na północ i na południowy-wschód. Całkowita długość linii wynosiła 43,2 km. Wykaz stacji i przystanków przedstawiają tabele:
 
  
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
Linia 117: Linia 62:
 
|''Garbassen''
 
|''Garbassen''
 
|stacja końcowa
 
|stacja końcowa
|Dworzec murowany, magazyn szachulcowy.  
+
|Dworzec murowany, szachulcowy magazyn.  
  
 
|-
 
|-
Linia 229: Linia 174:
 
|''Marggrabowa/Treuburg Mitte''
 
|''Marggrabowa/Treuburg Mitte''
 
|przystanek
 
|przystanek
 +
|Budynek dworca, sanitariat, parowozownia, bocznica do Zakł. Miejskich
 +
 +
|-
 +
|27,3
 +
|Olecko Wąskotorowe
 +
|''Marggrabowa/Treuburg Kleinbahnhof''
 +
|stacja styczna
 
|
 
|
  
 
|-
 
|-
|27,3<br>0,0
+
|}
 +
<br>
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
!Km
 +
!Nazwa polska
 +
!Nazwa niemiecka
 +
!Rodzaj posterunku
 +
!Uwagi
 +
 
 +
|-
 +
|0,0
 
|Olecko Wąskotorowe
 
|Olecko Wąskotorowe
 
|''Marggrabowa/Treuburg Kleinbahnhof''
 
|''Marggrabowa/Treuburg Kleinbahnhof''
 
|stacja styczna
 
|stacja styczna
|Dworzec, sanitariat, magazyn, waga wozowa i wagonowa,<br> rampa czołowo-boczna, parowozownia z warsztatami,<br>  bocznica do Zakł. Miejskich
+
|
  
 
|-
 
|-
Linia 304: Linia 267:
 
|}
 
|}
 
<br>
 
<br>
 
== Tabor ==
 
 
Pierwszymi parowozami na kolejce oleckiej były cztery tendrzaki zbudowane przez Union Giesserei Königsberg w 1911 roku (nr fabr. 1883, 1884, 1885, 1886). Na kolejce oznaczono je TKB 1, 2, 3 i 4. Parowozy o układzie osi 1-3-0 posiadały silnik bliźniaczy. Nadciśnienie pary w kotle wynosiło 12 atm. Dwa z tych parowozów zostały utracone na przełomie lat 1914/15. W zamian otrzymano lokomotywę wyprodukowaną przez firmę Arnold Jung z Jungenthal (nr fabr. 2293). Był to również tendrzak z silnikiem bliźniaczym, lecz z dwoma osiami napędnymi o mocy 100 KM. Wkrótce zamówiono również w fabryce Jung dwa kolejne tendrzaki o układzie osi 1-3-0 o mocy 160 KM. Parowozy tego typu zakupiono wówczas również dla [[Ełcka Kolej Wąskotorowa|kolejki ełckiej]] i ''Pillkaller Kleinbahn''.
 
 
 
'''Wykaz parowozów Oleckiej Kolei Wąskotorowej'''
 
{| class="wikitable"
 
!Oznaczenie
 
!Producent
 
!Nr fabr. / rok prod.
 
!Typ
 
!Moc
 
!Uwagi
 
 
|-
 
|TKB 1
 
|Union Giesserei, Königsberg
 
|1883 / 1911
 
|1'Cn2t
 
|
 
|
 
 
|-
 
|TKB 2
 
|Union Giesserei, Königsberg
 
|1884 / 1911
 
|1'Cn2t
 
|
 
|
 
 
|-
 
|TKB 3
 
|Union Giesserei, Königsberg
 
|1885 / 1911
 
|1'Cn2t
 
|
 
|Utracony na przełomie lat 1915/16.
 
 
|-
 
|TKB 4
 
|Union Giesserei, Königsberg
 
|1886 / 1911
 
|1'Cn2t
 
|
 
|Utracony na przełomie lat 1915/16.
 
 
|-
 
|TKB 5
 
|Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal
 
|2293 / 1915<ref>W niektórych źródłach podawany jest rok 1916.</ref>
 
|1'Bn2t
 
|100 KM
 
|
 
 
|-
 
|TKB 3'
 
|Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal
 
|2358 / 1916
 
|1'Cn2t
 
|160 KM
 
|Po 1945 roku przesłany do Ełku, na PKP Txa2-3341 > Tya6-3324
 
 
|-
 
|TKB 4'
 
|Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal
 
|2359 / 1916
 
|1'Cn2t
 
|160 KM
 
|Po 1945 roku przesłany do Ełku, na PKP Txa2-3342 > Tya6-3325
 
|-
 
|}
 
<br>
 
 
Według danych z 1933 i 1938 roku<ref>[http://www.skrypofilia.pl/page7.php Historia Kultury Materialnej]</ref> <ref>Pokropiński Bogdan, ''Koleje wąskotorowe Polski Północnej'', Warszawa, CIBET, 2000, ISBN 83-85749-26-8</ref>na kolejce oleckiej znajdował się następujący tabor:
 
* 4 parowozy
 
* 8 wagonów osobowych
 
* 2 wagony bagażowe<ref>Wykaz z 1933 ich nie obejmuje.</ref>
 
* 36 wagonów towarowych
 
 
Dwuosiowe wagony osobowe II/III klasy z otwartymi pomostami wyprodukowane zostały przez fabrykę Waggon-Fabrik Steinfurt GmbH Königsberg. Miały blachownicową ostoję i drewniany szkielet pudła obity blachą. Wnętrze podzielono na dwa przedziały z ławkami ustawionymi prostopadle do kierunku jazdy. Zastosowano ogrzewanie parowe zasilane z parowozu.
 
 
Wagony pocztowo-bagażowe powstały w wyniku przebudowy krytych wagonów towarowych. Urządzono wnętrze, drewniane pudło obito blachą zaś drzwi przesuwne w ścianach bocznych zamieniono na dwuskrzydłowe. Wagony te wyposażono w indywidualne ogrzewanie.
 
Wagony towarowe były dwuosiowe ze stalową ostoją i drewnianym pudłem<ref>[http://www.wm.olecko.pl/koleje/OKW/okw03.htm Złoty wiek pary - rzecz o kolejach Olecka Kolej Wąskotorowa - Treuburger Kleinbahn]</ref>.
 
 
Na kolejce oleckiej przez cały okres jej istnienia stosowano [[Sprzęg Scharfenberga|sprzęgi półautomatyczne Scharfenberga]]<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 20 1913 r. (s. 1074).</ref>.
 
 
Tabor, który przetrwał działania wojenne i grabieże dokonywane w 1945 roku przez armię radziecką został przetransportowany do Ełku.
 
  
 
{{przypisy}}
 
{{przypisy}}
 +
{{Wikipedia}}
  
 
<noinclude>
 
<noinclude>
 
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
 
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
[[Kategoria:Olecka Kolej Wąskotorowa]]
+
[[Kategoria:Koleje wąskotorowe w Polsce]]
 
</noinclude>
 
</noinclude>

Wkład na Enkol jest udostępniany na licencji Creative Commons – za uznaniem autora, na tych samych zasadach (szczegóły w Enkol:Prawa autorskie). Jeśli nie chcesz, żeby Twój tekst był dowolnie zmieniany przez każdego i rozpowszechniany bez ograniczeń, nie umieszczaj go tutaj.
Zapisując swoją edycję, oświadczasz, że ten tekst jest Twoim dziełem lub pochodzi z materiałów dostępnych na warunkach domeny publicznej lub kompatybilnych. PROSZĘ NIE WPROWADZAĆ MATERIAŁÓW CHRONIONYCH PRAWEM AUTORSKIM BEZ POZWOLENIA WŁAŚCICIELA!

Anuluj Pomoc w edycji (otwiera się w nowym oknie)