Archiwum:Projekt przebudowy stacji Maciejkowice (1942)

Z Enkol
Wersja z dnia 14:33, 27 mar 2021 autorstwa Mariusz Herchold (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "{{Teczka w archiwum |Tytuł teczki=Projekt przebudowy stacji Maciejkowice z 1942 roku |Data początkowa=1942 |Data końcowa=1942 |Sygnatura teczki=AT-00096 |Słowa klucz...")
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Projekt przebudowy stacji Maciejkowice (1942)
Tytuł teczki Projekt przebudowy stacji Maciejkowice z 1942 roku
Data początkowa 1942
Data końcowa 1942
Sygnatura teczki AT-00096
Słowa kluczowe Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, projekt, plan stacji, Maciejkowice, Reichsbahndirektion Oppeln


Wprowadzenie

Maciejkowice-1942.jpg

Projekt przebudowy stacji Maciejkowice został przygotowany podczas II wojny światowej przez Reichsbahndirektion Oppeln, czyli Dyrekcję Kolei Rzeszy w Opolu. Zatwierdzono go 18 kwietnia 1942 roku. Omawianym elementem tego projektu jest skan planu przebudowy układu torowego naniesiony na istniejący wcześniej układ. Skan został odnaleziony w zasobach Internetu 4 lipca 2008 roku, a jego autor pozostaje nieznany. W przypadku posiadania jakichkolwiek informacji autorskich, serwis Enkol.pl zachęca do kontaktu. Analizę skanu wraz z materiałami dodatkowymi przygotował Mariusz Herchold.

Stary układ torowy

Omawiany skan stanowi szczegółowe źródło informacji o układzie torowym stacji Maciejkowice sprzed jej wojennej przebudowy. Stacja składała się wówczas z 8 torów głównych. Zwrotnice wszystkich rozjazdów nastawiane były ręcznie, a ich obsługa odbywała się z 3 posterunków zwrotniczowskich opisanych w poniższej tabeli.

Lokalizacja Rozjazdy zwyczajne Rozjazdy krzyżowe
zachodnia głowica rozjazdowa 10 3
wyjazd z parowozowni 7 1
wschodnia głowica rozjazdowa 11 4

Opisy wybranych budynków są nieczytelne, ale z pewną dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że pracą wszystkich trzech posterunków zwrotniczowskich kierował dyżurny ruchu z budynku stacyjnego zlokalizowanego po lewej stronie wieży wodnej (Wasserturm). Tak przynajmniej miało to miejsce na początku XX wieku, kiedy budynek ten na mapach opisywano jako Controllhaus[1]. Funkcję budynku stacyjnego pełnił on jeszcze w 1951 roku, a zlikwidowany został prawdopodobnie w latach 60 XX wieku.

Na planie przedstawiono 12-stanowiskową parowozownię wachlarzową jako istniejącą przed przebudową stacji, podczas gdy w literaturze [2] zaznaczono, że parowozownia ta powstała dopiero w trakcie wojennej przebudowy. Biorąc jednak pod uwagę informacje, że w okresie międzywojennym w Maciejkowicach istniała parowozownia zatrudniająca 82 pracowników[3], przy braku innych materiałów można brać pod uwagę co najmniej 2 możliwości:

  • w ramach wojennej przebudowy wzniesiono wachlarz w miejsce istniejącego tu wcześniej,
  • wojenna przebudowa jednak nie obejmowała samej parowozowni, a budynek był starszy.

Nad zachodnią głowicą rozjazdową zaznaczona została kolej liniowa (Drahtseilbahn) opisana jako biegnąca z Szybu Kolejowego (Bahnschacht) Kopalni Chorzów do Szybu Zygmunt August (Ernst August-Schacht) tej samej kopalni. Być może szyby te należy traktować jako punkty pośrednie, gdyż kolej ta pierwotnie łączyła Hutę Królewską z odkrywką w Antoniowcu[4].

Ponadto, na planie zaznaczono istniejące w 1942:

  • podział terenu na działki ze wskazaniem ich właścicieli,
  • kanalizację obsługującą parowozownię Maciejkowice,
  • przechodzące nad stacją linie wysokiego napięcia (Hochspannungs-Leitung),
  • drogi wokół układu torowego.

Projektowany układ torowy

Zakres przebudowy układu torowego został na planie zaznaczony kolorem czerwonym. O tym, że przebudowa ta została zrealizowana świadczy fakt, że zaprojektowany układ służył (po kilku niewielkich przebudowach) do końca istnienia stacji Maciejkowice w 2003 roku. Zakres przebudowy przewidzianej w 1942 roku był szeroki - zaplanowano:

  • likwidację nieomal całego dotychczasowego układu torowego,
  • likwidację wszystkich 3 posterunków zwrotniczowskich,
  • budowę nowego układu torowego stacji z grupą 13 torów głównych,
  • budowę nowych, mechanicznych scentralizowanych urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego,
  • budowę 2 nowych nastawni: dysponującej (Befehlsstellwerk), czyli późniejszej Mc oraz wykonawczej (Wärterstellwerk), czyli późniejszej Mc1.

Warto zauważyć, że nowy układ torowy przewidywał nieomal całkowitą rezygnację ze stosowania rozjazdów krzyżowych podwójnych. Pozostawiono tylko jeden z nich, w torach zdawczo-odbiorczych Zakładów Azotowych, który został zastąpiony dwoma rozjazdami zwyczajnymi podczas modernizacji urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego w latach 60 XX wieku.

Dla każdego z torów głównych wyznaczono kierunek, dla którego przewidywano formować na nim pociągi. Jest to praktyka znana ze stacji rozrządowych, co świadczy o charakterze pracy Maciejkowic, utrzymanym również po wojnie (plan stacji z 1951 roku również ma opisane kierunki).

Na planie zaznaczono ślady infrastruktury zlikwidowanej na krótko przed wybuchem II wojny światowej, której nie przewidywano odbudowywać w 1942 roku[5]. Szczegóły przedstawiono w poniższej tabeli.

Tor Likwidacja Odbudowa
tor nr 1 szlaku do Pola Północnego 1936 1947
łącznica z Brzezin Śląskich do Pola Północnego 1939 1974

Ślady dawnych Maciejkowic

Maciejkowice-1942-dodatek1.jpg
Maciejkowice-1942-dodatek2.jpg
Maciejkowice-1942-dodatek3.jpg

Omawiany plan zawiera również cenne informacje o pozostałościach po układzie linii dojazdowych i bocznic Maciejkowic z XIX wieku. Są to:

  • nasyp po pierwotnym przebiegu linii do Brzezin Śląskich,
  • nasyp po pierwotnym przebiegu normalnotorowej Kolei Górnośląskiej (Oberschlesische Eisenbahn) omijającym obecną stację Chorzów Stary,
  • budynek mieszkalny będącym dawnym posterunkiem dróżnika (Bahnwärter) Kolei Górnośląskiej, istniejącym jeszcze co najmniej w 1980 roku,
  • pierwotny przebieg bocznicy do Huty Królewskiej (na tyłach parowozowni),
  • ślad po niezidentyfikowanej bocznicy, odgałęziającej się w zachodniej głowicy rozjazdowej w kierunku północnym,
  • pierwotny przebieg bocznicy do Szybu Zygmunt August.

Wszystkie powyższe pozostałości zaznaczono na oddzielnych rysunkach.

Przypisy

  1. Geoportal Województwa Śląskiego ORSIP. [dostęp 2021-03-26].  Cytat: Mapa topograficzna na lata 1901-13
  2. Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom I. Katowice: "Śląsk" Sp. z o.o., 1995, s. 46. ISBN 83-85831-82-7. 
  3. Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom I. Katowice: "Śląsk" Sp. z o.o., 1995, s. 43. ISBN 83-85831-82-7. 
  4. Jakub Halor. Stacja Maciejkowice. „Świat Kolei”. 2/2006, s. 33, luty 2006. Łódź: EMI-PRESS. ISSN 1234-5962. 
  5. Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom I. Katowice: "Śląsk" Sp. z o.o., 1995, s. 65. ISBN 83-85831-82-7.