Edytujesz Zwilling

{{Lokomotywa parowa infobox
 |typ_lokomotywy             = Zwilling
 |przewoźnik                 = [[HFB]], inni
 |oznaczenie_przewoźnika     = HFB 1-200, różne
 |grafika                    = [[Plik:Zwilling_Krauss_3298-1899.jpg|290px]]
 |opis_zdjęcia               = Fabryczne zdjęcie parowozy Krauss 3298/1899.
 |producent                  = Borsig, Hagans, Hanomag, Hartmann, Henschel, Jung, Krauss, Linke-Hofmann, Orenstein & Koppel, Schwartzkopff
 |lata_budowy                = 1890 - ok. 1914
 |liczba_egzemplarzy         = 454
 |rozstaw_szyn               = 600 mm
 |długość_parowozu           = 8200 mm
 |długość_wraz_z_tendrem     =
 |szerokość                  = 1600 mm
 |wysokość                   = 2700 mm
 |układ_osi                  = C + C
 |rozstaw_osi_skrajnych      = 5280 mm
 |rozstaw_osi_sztywnych      = 1300 mm
 |średnica_kół_napędowych    = 580 mm
 |średnica_kół_tocznych      =
 |ciśnienie_pary             = 15 bar
 |powierzchnia_rusztu        = 2 x 0,3 m²
 |powierzchnia_ogrzewalna    = 2 x 14,29 m²
 |powierzchnia_przegrzewacza = Brak
 |typ_silnika_parowego       = bliźniaczy na parę nasyconą
 |liczba_cylindrów           = 2 x 2
 |średnica_cylindrów         = 180 mm
 |skok_tłoka                 = 240 mm
 |rodzaj_rozrządu            = Allan*
 |moc_znamionowa             = 2 x 60 KM
 |siła_pociągowa             = 2 x 820 kg
 |prędkość_konstrukcyjna     = 20 km/h
 |masa_własna                = 2 x 7 t
 |masa_służbowa              = 2 x 8,5 t
 |masa_napędowa              = 2 x 8,5 t
 |nacisk_osi                 = ok. 2,8 t
 |typ_tendra                 = doczepny w niektórych egzemplarzach**
 |zapas_węgla                = 2 x 0,25 t
 |zapas_wody                 = 2 x 0,83 m³
 |system_hamulca             = Ręczny
 |system_ogrzewania          = Brak
 |swiadectwo_typu            =
 |uwagi                      = * - nieliczne egzemplarze wyprodukowano z rozrządem Heusingera.<br /> ** do parowozu zaprojektowano tender mieszczący dodatkowy zapas wody.
}}

''Zwilling'' (niem. bliźniak) - [[kolej wąskotorowa|wąskotorowa]] podwójna [[parowóz|lokomotywa parowa]] produkowana od 1890 roku do wybuchu I wojny światowej na potrzeby bawarskich, pruskich i japońskich kolei wojskowych. Pojedyncze egzemplarze zostały dostarczone również odbiorcom cywilnym. Poszczególne zespoły składające się z dwóch członów określanych jako ''Illing'' miały wspólny numer fabryczny oraz wojskowy, do którego dodawano odpowiednio litery A i B.

== Historia ==
W związku z rozbudową niemieckich oddziałów kolejowych w latach 80 XIX wieku pojawiła się konieczność opracowania ujednoliconej lokomotywy, która sprawdzi się w warunkach [[Heeresfeldbahn|wojskowych kolei polowych]]. Zadanie to powierzono pierwotnie firmie Hohenzollern, jednak dostarczone przez nią dwa prototypowe egzemplarze nie spełniły oczekiwań wojska. W 1890 roku swoją lokomotywę podwójną typu ''Zwilling'' zbudowała dla wojsk bawarskich firma Krauss. Identyczne maszyny zmówione zostały również na potrzeby pruskich oddziałów kolejowych. Od 1895 roku produkowały je również inne fabryki niemieckie przede wszystkim na potrzeby wojska, jednak w 1901 roku Krauss dostarczył partię 10 lokomotyw do Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej (obecnie Namibia). W tym samym okresie dostarczono 5 egzemplarzy serii próbnej dla wojsk japońskich. Następnie w latach 1905-1906 do Japonii wysłano kolejnych 188 lokomotyw tego typu. Mimo, że od 1905 roku produkowano czteroosiowe ''[[Brigadelokomotive]]'', nie zrezygnowano z zamówień na lokomotyw typu ''Zwilling''. Dopiero u progu I wojny światowej po zbudowaniu 454 lokomotyw podwójnych produkcja została zakończona.
Wyprodukowane lokomotywy były przydzielane do jednostek wojsk kolejowych, gdzie służyły do szkolenia żołnierzy, budowy i eksploatacji kolei poligonowych lub gospodarczych zarówno na terenie Niemiec, jak również w koloniach. Podczas I wojny światowej były powszechnie stosowane do prowadzenia ruchu na kolejach polowych budowanych na zapleczu frontu. Po 1918 roku wiele z nich pozostało w różnych krajach Europy, w tym również w Polsce. Ze względu na dużą podaż zdemobilizowanych mocniejszych maszyn ''Brigadelokomotive'' stosowanie maszyn podwójnych było mało atrakcyjnym rozwiązaniem. W związku z tym wiele lokomotyw było rozdzielanych i po przebudowie poszczególne człony służyły jako niezależne parowozy Cn2t na kolejach przemysłowych. Przestarzałe rozwiązania techniczne zastosowane w parowozach ''Zwilling'' przyczyniły się do ich szybkiego wycofywania z ruchu. Ostatnie dwa człony (96 B Henschel 4153/1895 i 154 A Henschel 5376/1900) zostały zachowane odpowiednio w Turcji i Namibii.

[[Plik:Zwilling-2.jpg|centruj|580px]]
[[Plik:Illing-1.jpg|centruj|580px]]
<br />
@@ Linia 2: / Linia 2: @@
   |typ_lokomotywy             = Zwilling
   |przewoźnik                 = [[HFB]], inni
-  |oznaczenie_przewoźnika     = HFB 1-182, różne
+  |oznaczenie_przewoźnika     = HFB 1-200, różne
   |grafika                    = [[Plik:Zwilling_Krauss_3298-1899.jpg|290px]]
   |opis_zdjęcia               = Fabryczne zdjęcie parowozy Krauss 3298/1899.
@@ Linia 27: / Linia 27: @@
   |skok_tłoka                 = 240 mm
   |rodzaj_rozrządu            = Allan*
-  |moc_znamionowa             = 2 x 30 KM
+  |moc_znamionowa             = 2 x 60 KM
   |siła_pociągowa             = 2 x 820 kg
   |prędkość_konstrukcyjna     = 20 km/h
@@ Linia 46: / Linia 46: @@
 == Historia ==
-W związku z rozbudową niemieckich oddziałów kolejowych w latach 80 XIX wieku pojawiła się konieczność opracowania ujednoliconej lokomotywy, która sprawdzi się w warunkach [[Heeresfeldbahn|wojskowych kolei polowych]]. Zadanie to powierzono pierwotnie firmie Hohenzollern, jednak dostarczone przez nią dwa prototypowe egzemplarze nie spełniły oczekiwań wojska. W 1890 roku swoją lokomotywę podwójną typu ''Zwilling'' zbudowała dla wojsk bawarskich firma Krauss. Identyczne maszyny zmówione zostały również na potrzeby pruskich oddziałów kolejowych. Od 1895 roku produkowały je również inne fabryki niemieckie przede wszystkim na potrzeby wojska, jednak w 1901 roku Krauss dostarczył partię 10 lokomotyw do Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej (obecnie Namibia). W tym samym okresie dostarczono 5 egzemplarzy serii próbnej dla wojsk japońskich. Następnie w latach 1905-1906 do Japonii wysłano kolejnych 188 lokomotyw tego typu. Mimo, że od 1905 roku produkowano czteroosiowe ''[[Brigadelokomotive]]'', nie zrezygnowano z zamówień na lokomotyw typu ''Zwilling''. Dopiero u progu I wojny światowej po zbudowaniu 454 lokomotyw podwójnych produkcja została zakończona.<br />
+W związku z rozbudową niemieckich oddziałów kolejowych w latach 80 XIX wieku pojawiła się konieczność opracowania ujednoliconej lokomotywy, która sprawdzi się w warunkach [[Heeresfeldbahn|wojskowych kolei polowych]]. Zadanie to powierzono pierwotnie firmie Hohenzollern, jednak dostarczone przez nią dwa prototypowe egzemplarze nie spełniły oczekiwań wojska. W 1890 roku swoją lokomotywę podwójną typu ''Zwilling'' zbudowała dla wojsk bawarskich firma Krauss. Identyczne maszyny zmówione zostały również na potrzeby pruskich oddziałów kolejowych. Od 1895 roku produkowały je również inne fabryki niemieckie przede wszystkim na potrzeby wojska, jednak w 1901 roku Krauss dostarczył partię 10 lokomotyw do Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej (obecnie Namibia). W tym samym okresie dostarczono 5 egzemplarzy serii próbnej dla wojsk japońskich. Następnie w latach 1905-1906 do Japonii wysłano kolejnych 188 lokomotyw tego typu. Mimo, że od 1905 roku produkowano czteroosiowe ''[[Brigadelokomotive]]'', nie zrezygnowano z zamówień na lokomotyw typu ''Zwilling''. Dopiero u progu I wojny światowej po zbudowaniu 454 lokomotyw podwójnych produkcja została zakończona.
 Wyprodukowane lokomotywy były przydzielane do jednostek wojsk kolejowych, gdzie służyły do szkolenia żołnierzy, budowy i eksploatacji kolei poligonowych lub gospodarczych zarówno na terenie Niemiec, jak również w koloniach. Podczas I wojny światowej były powszechnie stosowane do prowadzenia ruchu na kolejach polowych budowanych na zapleczu frontu. Po 1918 roku wiele z nich pozostało w różnych krajach Europy, w tym również w Polsce. Ze względu na dużą podaż zdemobilizowanych mocniejszych maszyn ''Brigadelokomotive'' stosowanie maszyn podwójnych było mało atrakcyjnym rozwiązaniem. W związku z tym wiele lokomotyw było rozdzielanych i po przebudowie poszczególne człony służyły jako niezależne parowozy Cn2t na kolejach przemysłowych. Przestarzałe rozwiązania techniczne zastosowane w parowozach ''Zwilling'' przyczyniły się do ich szybkiego wycofywania z ruchu. Ostatnie dwa człony (96 B Henschel 4153/1895 i 154 A Henschel 5376/1900) zostały zachowane odpowiednio w Turcji i Namibii.
-== Rozwiązania techniczne ==
-Lokomotywy typu ''Zwilling'' zaprojektowano jako podwójne, z dwoma członami różniącymi się jedynie budową budki maszynisty. Rozwiązanie takie miało zapewnić odpowiednią siłę pociągową przy ograniczonych naciskach osiowych i konieczności pokonywania łuków o małym promieniu<ref>Na początku lat 90 XIX wieku nie istniały jeszcze rozwiązania takie jak [[oś Klien-Lindnera|osie Klien-Lindnera]], [[przekładnia Luttermöllera|przekładnia Luttermöllera]] czy układ z osiami przesuwnymi Gölsdorfa pozwalające na budowę wieloosiowych podwozi mogących pokonywać łuki o małym promieniu.</ref>. Dodatkowymi zaletami miała być możliwość dzielenia lokomotyw podczas transportu lub przy wstawianiu na tor lokomotywy po wykolejeniu<ref>Należy pamiętać, że ze względu na prowizoryczny charakter torów kolei polowych i wojenne warunki eksploatacji, przypadki wykolejenia (czy wręcz wywrócenia) parowozu były traktowane jako normalny element służby.</ref>. Niezależny układ napędowy miał też umożliwić awaryjną jazdę po uszkodzeniu jednego z członów. Mimo, że oba człony z zasady stanowiły całość (miały wspólny numer fabryczny i inwentarzowy), w praktyce możliwa była ich eksploatacja jako niezależnych parowozów Cn2t. Lokomotywy takie nazywane były przez obsługę ''Illing''. Przekształcenie ''Zwillinga'' w dwa ''Illingi'' wymagało uzupełnienia sprzęgów oraz tylnych barierek zabezpieczających stanowiska maszynistów. W członie A konieczne było dodatkowo zmontowanie elementu stanowiącego podłogę stanowiska maszynisty. W tym celu opracowane zostały specjalne zestawy, które pozwalały na szybką konwersję nawet w warunkach polowych.<br />
-Budowa członów lokomotywy była stosunkowo prosta i już na przełomie XIX i XX można ją było uznać za archaiczną. Kocioł płomieniówkowy wytwarzał parę nasyconą, która ze zbieralnika przez prostą zewnętrzną przepustnicę suwakową i zewnętrzne rury parowlotowe płynęła do dwóch cylindrów. Zastosowano przestarzały rozrząd systemu Allana. Napęd przenoszony był na trzeci zestaw kołowy a stamtąd wiązarami na pozostałe. Ostoję wykonano jako wewnętrzną z typowym sprzęgiem orczykowym od strony dymnicy i gniazdem umożliwiającym połączenie członów lub instalację drugiego sprzęgu orczykowego pod stanowiskiem maszynisty. Na kotle umieszczono dwie piasecznice. Piasek był podawany przed pierwszą oś członu w zależności od kierunku jazdy. Po obu stronach kotła znajdowały się skrzynie mieszczące 830 l wody oraz 250 kg węgla. Ponieważ taki zapas nie umożliwiał pokonywania dłuższych dystansów, do ''Zwillingów'' stosowano dodatkowe tendry. Każdy z członów wyposażono w niezależny układ hamulca ręcznego uruchamiany dźwignią, latarnię naftową umieszczoną na dymnicy, gwizdawkę parową oraz ręczny dzwon.
 [[Plik:Zwilling-2.jpg|centruj|580px]]
 [[Plik:Illing-1.jpg|centruj|580px]]
+<br />
-== Źródła ==
-* Alfred B. Gottwald: ''Heeresfeldbahnen'', Transpress, Stuttgart, 1998, ISBN 3-613-70818-3
-* [http://www.heeresfeldbahn.de/lokomotiven/deutschland/zwilling/index.html heeresfeldbahn.de: Zwilling] (niem.), Florian Rauh [dostęp 2014-06-30].
-== Przypisy ==
-<References/>
-{{de.wikipedia|tytuł=Zwilling (Heeresfeldbahn)}}
-[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
-[[Kategoria:Wąskotorowe lokomotywy parowe]]