Edytujesz 1Aw/M

{{Spalinowy zespół trakcyjny infobox
|seria_zespołu_spalinowego  =1Aw/M
|grafika                    =[[Plik:DSC01492am3.JPG|290px]] 
|opis_zdjęcia               =MBxd1-168 ustawiony w charakterze pomnika w Miliczu.
|przewoźnik                 =[[PKP]], [[SKPL]]
|oznaczenie_przewoźnika     =MBxd1 161-169
|producent                  =Warsztaty KD Pleszew*, <br/> Warsztaty KD Krośniewice*
|lata_budowy                =1964, 1965-1966
|układ_osi                  =(1A)'(A1)'**
|układ_członów              =
|masa_służbowa              =17820 kg
|długość_ze_zderzakami      =15440 mm
|szerokość                  =2260 mm
|wysokość                   =3040 mm
|rozstaw_osi_skrajnych      =10400 mm
|rozstaw_czopów_skrętu      =9000 mm
|rozstaw_osi_wózka          =1400 mm
|średnica_kół               =580/700 mm
|rozstaw_szyn               =750 mm
|zapas_paliwa               =80 l
|typ_silnika                =S53
|producent_silnika          =FSC Starachowice
|moc_silnika                =73,6 kW
|rodzaj_przekładni          =mechaniczna
|typ_przekładni             =TS5-45
|prędkość_konstrukcyjna     =35 km/h
|nacisk_osi                 =
|system_hamulca             =Westinghouse Lu-X R1
|system_ogrzewania          =wodne z własnego pieca
|liczba_miejsc_siedzących   =32
|liczba_miejsc_ogółem       =96
|uwagi                      =*Przebudowa z [[wagon osobowy|wagonów osobowych]] typu [[1Aw]]<br/>**W trakcie eksploatacji zmieniono na: (1A)'2'.
[[Plik:DSC01529am.JPG|290px]]
MBxd1-168 ustawiony w charakterze pomnika w Miliczu.
}} 

1Aw/M - typ [[Kolej wąskotorowa|wąskotorowego]] [[wagon silnikowy|wagonu silnikowego]], którego prototyp został skonstruowany w warsztatach [[Pleszewska Kolej Lokalna|Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej]] w [[Pleszew|Pleszewie]] w 1964 roku poprzez zabudowę silnika spalinowego typu S53 i układu napędowego od samochodu ciężarowego Star do wagonu osobowego typu [[1Aw]] ([[Bxhpi]] 1674).
Kolejne 8 sztuk wagonów powstało w latach 1964-1966 w warsztatach [[Krośniewicka Kolej Dojazdowa|Krośniewickiej Kolei Dojazdowej]] w [[Krośniewice|Krośniewicach]].

== Historia ==
=== Produkcja ===
Pomysł przebudowy typowego [[wagon osobowy|wagonu osobowego]] na [[wagon silnikowy|silnikowy]] narodził się w warsztatach [[Pleszewska Kolej Lokalna|Krotoszyńskiej KD]] w Pleszewie. Warsztaty te miały już pewne doświadczenie zarówno w obsłudze, jak i budowie spalinowych wagonów silnikowych - pierwszy pojazd tego typu pojawił się na [[Pleszewska Kolej Lokalna|Kolei Powiatowej Krotoszyn-Pleszew]] w 1935 roku, zaś w 1949 zbudowano metodą gospodarczą trójczłonowy pojazd [[Mxx 189]].

Inicjatywę zgłoszono jako tzw. pracowniczy wniosek racjonalizatorski do Centralnego Zarządu Kolei Dojazdowych i po pozytywnej ocenie przystąpiono do prac. W wagonie [[Bxhpi]] 1674 (wyprodukowanym przez [[Państwowa Fabryka Wagonów w Świdnicy|Państwową Fabrykę Wagonów w Świdnicy]] w 1956 r) wzmocniono [[ostoja|ostoję]] i [[wózek|wózki]]. Silnik typu [[S53]] wraz ze skrzynią biegów zamontowano w kabinie maszynisty A utworzonej z części jednego z przedsionków na końcu wagonu. Pod podwoziem, po stronie kabiny A, umieszczono mechanizm rewersu i skrzynię rozdzielczą, napędzającą poprzez wały napędowe po jednej (wewnętrznej) [[oś|osi]] każdego wózka.

Ukończony wagon rozpoczął służbę na [[Pleszewska Kolej Lokalna|Krotoszyńskiej KD]] w drugiej połowie 1964 roku. Został oznaczony serią [[MBxd1]] z numerem inwentarzowym 161.

Produkcję kolejnych pięciu pojazdów CZKD powierzył warsztatom [[Kujawskie Koleje Dojazdowe|Kujawskich KD]] w [[Krośniewice|Krośniewicach]]. Zamówienie zrealizowano w 1965 roku a pojazdy otrzymały numery inwentarzowe 162-166.

Ostatnie trzy pojazdy tego typu o numerach 167-169 powstały w 1966 roku. 

=== Eksploatacja ===
Poza egzemplarzem prototypowym wszystkie pozostałe wagony rozpoczynały swoją służbę w Krośniewicach. W kolejnych latach były jednak przekazywane na inne sieci. Znaczna ich liczba znalazła się na [[Wrocławska Kolej Dojazdowa|Wrocławskiej KD]], skąd jeden pojazd został przesłany do oddziału Muzeum Kolejnictwa w Sochaczewie, gdzie do dzisiaj oczekuje na remont. Pozostałe złomowano przed likwidacją kolejki. W pierwszej połowie lat 90. ostatnie trzy pojazdy służyły w Krośniewicach, jednakże dwa z nich złomowano w 1993 roku. Ostatni wagon tego typu (o numerze inwentarzowym 168) pozostawał w służbie aż do zamknięcia ruchu w 2008 roku (w ostatnim okresie w barwach SKPL). W 2010 został zakupiony przez Starostwo Powiatowe w Miliczu i po zewnętrznej renowacji ustawiono go w charakterze pomnika techniki na terenie dawnego przystanku Milicz Zamek.

== Konstrukcja ==
Przekonstruowanie wagonu osobowego na wagon motorowy polegało na zabudowaniu silnika wraz ze skrzynią biegów w jednym z przedsionków (na końcu wagonu), zabudowaniu przekładni osiowych na zestawach kołowych, zabudowaniu kabin sterowniczych oraz układu hamulca pneumatycznego.

MBxd1 to czteroosiowy [[wagon spalinowy|wagon motorowy]] napędzany silnikiem [[Silnik o zapłonie samoczynnym|wysokoprężnym]] i wyposażony w [[Przekładnia|przekładnię]] mechaniczną typu samochodowego. Napęd ze skrzyni biegów, był przenoszony za pomocą [[sprzęgło wychylne|wału Kardana]] do przekładni nawrotno-rozdzielczej. Następnie dwoma wałami kardana był przenoszony na drugą oś każdego wózka (1A'A1'). 

W późniejszym okresie, ze względów na problemy z długim wałem napędzającym oś wózka znajdującego się dalej od silnika, wał ten zlikwidowano pozostawiając jedynie napęd na jedna oś. (1A'2')

=== Sterowanie i jazda ===
Wagon posiadał samochodową skrzynię biegów oraz zwykłe suche sprzęgło, co wymuszało "samochodowy" sposób obsługi. Jedynie zamiast pedałów zastosowano odpowiednie dźwignie, dzięki czemu wszystkie elementy sterowania znajdowały się na pulpicie maszynisty.

== Oznaczenia ==
Pierwotnie wagony nosiły oznaczenie Mx (M - Wagon motorowy, x -  czteroosiowy), które w latach 70 zostało zmienione na MBxd1.

Oznaczenie (Mx później) MBxd1 posiadają też inne wąskotorowe [[Wagon spalinowy|wagony motorowe]] napędzane silnikiem wysokoprężnym i wyposażone w przekładnię mechaniczną. Dlatego poszczególne konstrukcje odróżnia się zakresem numeru inwentarzowego.

== Wykaz pojazdów ==
Ogółem powstało 8 pojazdów tego typu:
{| class="wikitable"
|Oznaczenie
|Rok przebudowy
|Przebudowa z wagonu
|Rok produkcji
|Przebieg służby
|Stan
|-
|MBxd1-161
|1964
|Bxhpi 1674
|1956
|Pleszew Wąsk. (1964-1968),<br/> Trzebnica Gaj (1968-1992)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1992)
|-
|MBxd1-162
|1965
|Bxhpi 1720
|1957
|Krośniewice (1965-1971),<br/> Trzebnica Gaj (1971-1987),<br/> MKW Sochaczew (od 1987)
|style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiony
|-
|MBxd1-163
|1965
|Bxhpi 1705
|1957
|Krośniewice (1965-1966),<br/> Zwierzyniec Wąsk. (1966-1967),<br/> Jedrzejów Wąsk. (1967-1968),<br/> Krośniewice (1968-1993)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1993)
|-
|MBxd1-164
|1965
|Bxhpi 1675
|1956
|Krośniewice (1965-1965),<br/> Jedrzejów Wąsk. (1965-1976),<br/> Śmigiel (1976-1977),<br/> Trzebnica Gaj (1977-1988)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1988)
|-
|MBxd1-165
|1965
|Bxhpi 1668
|1956
|Krośniewice (1965-1967),<br/> Jedrzejów Wąsk. (1967-1976),<br/> Pleszew Wąsk. (1976-1979),<br/> Trzebnica Gaj (1979-1988)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1988)
|-
|MBxd1-166
|1965
|Bxhpi 1722
|1957
|Krośniewice (1965-1966),<br/> Pleszew Wąsk. (1966-1985)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1985)
|-
|MBxd1-167
|1966
|Bxhpi 1706
|1957
|Krośniewice (1966-1966),<br/> Trzebnica Gaj (1966-1971),<br/> Krośniewice (1971-1976),<br/> Trzebnica Gaj (1976-1991)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1991)
|-
|MBxd1-168
|1966
|Bxhpi 1719
|1957
|Krośniewice (1966-2010),<br/> Milicz (od 2011)
|style="background-color:#CA95FF;" |Pomnik
|-
|MBxd1-169
|1966
|Bxhpi 1717
|1957
|Krośniewice (1966-1993)
|style="background-color:#FF8080;" |Złom (1993)
|}

== Źródła ==
B. Pokropiński: Przebudowa wagonów osobowych 1Aw na silnikowe, Świat Kolei 10/2003<br/>
[http://www.tabor.wask.pl]

=== Zobacz też ===
* [[Rogowska Kolej Wąskotorowa]]

<br/>
<div id="Template_law" class="toccolours" style="border-width:2px 0 0 0">
<small>
Ta strona zawiera treści z Wikipedii. 
Oryginalny artykuł był umieszczony pod nazwą [http://pl.wikipedia.org/wiki/MBxd1_161-169 MBxd1 161-169]. Lista autorów jest dostępna w historii strony. Tekst z Wikipedii jest udostępniony na licencji [http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0 Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach.]


[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
[[Kategoria:Wąskotorowe spalinowe zespoły trakcyjne]]