Edytujesz Kolej wąskotorowa w Toruniu

{{Linia kolejowa infobox
 |zarządca        = [[Armia Cesarstwa Niemieckiego]] (1884–1920) <br /> [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojsko Polskie]] (1920-1939) <br /> [[Ludowe Wojsko Polskie]] (1945-ok. 1970)
 |nazwa           = 
 |nazwa2          = Kolej wąskotorowa w Toruniu
 |numer           = 
 |mapa            = 
 |srjp            = 
 |długość         = ok. 32,2
 |rozstaw         = 600
 |trakcja         = brak
 |vmax            = 20
 |zdjęcie         = Fragment zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Kniaziewicza w Toruniu.jpg
 |opis            = Ulica Kniaziewicza, przy której biegła linia wąskotorowa, widok współczesny
 |lata_budowy     = 
 |rok_otwarcia    = 1884/1901-1906
 |rok_do_pkp      = 
 |rok_elektry     = 
 |rok_zaw_ruchu   = 
 |rok_fiz_likw    = koniec l. 60. XX w.
 |przebieg        = 
 |commons         = 
}}
'''Kolej wąskotorowa w Toruniu''' – poligonowa [[kolej wąskotorowa]], która niegdyś istniała w [[Toruń|Toruniu]].

== Lokalizacja ==
Kolej znajdowała się w lewobrzeżnej części miasta, na terenie dwóch dzielnic: [[Stawki (Toruń)|Stawek]] i [[Rudak]]u oraz w północnej części poligonu. 

== Historia ==
[[Plik:Rampa przeładunkowa przy ul. Podgórskiej w Toruniu.jpg|mały|Rampa przeładunkowa przy ul. Podgórskiej, widok współczesny]]
Po zakończonej zwycięstwem [[Wojna francusko-pruska|wojny z Francją (1870–1871)]] [[Królestwo Prus|władze pruskie]] podjęły decyzję o rozbudowie [[Poligon toruński|toruńskiego poligonu]] m.in. o konną kolej wąskotorową o rozstawie szyn 600 mm. Wybudowano wówczas łącznie ok. 30 km torów, które służyły do dowozu zaopatrzenia dla ćwiczących artylerzystów. W latach 1901-1906 kolej rozbudowano i przekształcono w parową. Do wybuchu [[I wojna światowa|I wojny światowej]] na jej wyposażeniu znajdowało się 14 parowozów. W tym okresie wybudowano także dwie bocznice kolejowe. Łączyły one [[Linia kolejowa nr 18|linię kolejową (obecnie nr 18)]] ze składami amunicyjnymi zlokalizowanymi na terenie poligonu. Pierwszą z nich, normalnotorową (istniejącą do dziś), odprowadzono z [[Brzoza Toruńska|Brzozy Toruńskiej]], zaś drugą, wąskotorową z [[Rudak]]u (dziś [[Podział administracyjny Torunia|dzielnicy Torunia]]). Linia ta biegła wzdłuż dzisiejszych ulic Podgórskiej i Kniaziewicza. Na wysokości późniejszej [[Budynek Rozgłośni Polskiego Radia w Toruniu|radiostacji]] przecinała ona dzisiejszą ulicę Łódzką. Przy ul. Podgórskiej, obok [[Fort Kolejowy w Toruniu|Fortu Kolejowego]], znajdowała się stacja przeładunkowa między koleją normalnotorową a wąskotorową. Całkowita długość torowisk tej kolei wynosiła 32,2 km. W jej skład, oprócz wspomnianej bocznicy, wchodziła także pętla okrążająca cały teren ćwiczebny poligonu (22,1 km), dworzec w sąsiedztwie koszar, warsztaty oraz 5 mijanek.
W okresie [[II Rzeczpospolita|międzywojennym]] kolej wykorzystywana była m.in. przez Pomocniczą Składownię Uzbrojenia nr 8 – Magazyn Amunicji „Poligon”.
Po 1945 roku coraz rzadziej była ona wykorzystywana przez [[Ludowe Wojsko Polskie|Wojsko Polskie]] i ostatecznie została zlikwidowana na terenie należącym do miasta pod koniec lat 60. XX wieku. W tym samym czasie w miejscu dworca kolejowego wybudowano nowe koszary Bazy Materiałowej (obecnie 1. Baza Materiałowo - Techniczna). Do czasów współczesnych zachowała się po niej jedynie rampa przeładunkowa przy ul. Podgórskiej oraz fragmenty nasypu na terenie osiedla mieszkaniowego u zbiegu ulic Łódzkiej i Kniaziewicza. Natomiast w części poligonowej infrastruktura tej linii istnieje do dziś<ref>{{Cytuj | url=http://750mm.pl/index.php?PHPSESSID=07d1fa97ff8317f8a8bf35533259b4b9&topic=2986.msg38897#msg38897 | tytuł=Kolejka Poligonu Artyleryjskiego Toruń<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=750mm.pl | data dostępu=2020-09-25}}</ref><ref>{{Cytuj | url=https://toruniarnia.blogspot.com/2017/03/poligon-artyleryjski-seria-podgorz.html | tytuł=Toruniarnia : Poligon Artyleryjski (Seria Podgórz)<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=toruniarnia.blogspot.com | data dostępu=2020-09-25}}</ref><ref>{{Cytuj | url=http://www.stawki.org/moje-stawki-fragment-wspomnien | tytuł=MOJE STAWKI. FRAGMENT WSPOMNIEŃ &#124; Stowarzyszenie Stawki<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.stawki.org | język=pl | data dostępu=2020-09-25}}</ref><ref>{{Cytuj | url=http://www.stawki.org/torunski-poligon-artyleryjski-czi | tytuł=Toruński Poligon Artyleryjski cz.I &#124; Stowarzyszenie Stawki<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.stawki.org | język=pl | data dostępu=2020-09-25}}</ref><ref>{{Cytuj | url=http://www.bikop.eu/dlibra/docmetadata?id=4437&from=publication | tytuł=Biblioteka Kolekcji Prywatnych - Toruń, poligon wojskowy<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.bikop.eu | język=en | data dostępu=2020-09-25}}</ref>.

== Ciekawostka ==
Poligonowa kolej wąskotorowa dała początek normalnotorowej [[Linia kolejowa nr 27|linii kolejowej Toruń - Sierpc - Warszawa (obecnie nr 27)]]. W czasie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] jej fragmenty z części poligonowej zostały przełożone na prawobrzeże miasta, okrążając częściowo pierścień wewnętrzny [[Twierdza Toruń|Twierdzy Toruń]]. Ułatwiło to lepsze połączenie [[Transport kolejowy w Toruniu|toruńskich dworców kolejowych]] z Twierdzą. W tym samym czasie zaczęto przedłużać torowisko w kierunku [[Twierdza Modlin|Twierdzy Modlin]]. W okresie [[II Rzeczpospolita|międzywojennym]] fragment tej linii był wykorzystywany w rolnictwie. W latach 1935-1937 linia ta została przebudowana na normalnotorową, funkcjonującą do dziś.

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* Roman Witkowski, ''Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej'', Świat Kolei, nr 7/2008

{{Koleje wąskotorowe w Polsce}}
{{Transport kolejowy w Toruniu}}
{{Twierdza Toruń}}

[[Kategoria:Transport kolejowy w Toruniu]]
[[Kategoria:Koleje wąskotorowe w Polsce]]
[[Kategoria:Twierdza Toruń]]