Kolej parkowa w Parku Śląskim

Kolej parkowa w Parku Śląskim (również Parkowa Kolej Wąskotorowa, w skrócie PKW) – wąskotorowa kolej turystyczna funkcjonująca w latach 1957-2017 na terenie Parku Śląskiego (dawny Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku) w Chorzowie.

Historia

Kolej otwarto 26 września 1957 i początkowo kursowała na odcinku Przystań – Zoo o długości 3,6 km, później wydłużono ją do Wesołego Miasteczka. Do roku 1965 szlak miał prześwit 1000 mm, a pociągi zestawiano ze zbudowanych w warsztatach WPK w Chorzowie Batorym jednokierunkowych wagonów motorowych (3szt.) i doczepnych (3szt.). Do obracania wagonów służyły obrotnice na stacjach końcowych. Do prowadzenia ruchu używana była również półsamoczynna blokada liniowa wraz z semaforami świetlnymi.

W 1965 roku tory kolejki przekuto na 900 mm, w związku z wyeksploatowaniem wagonów motorowych (ich samochodowe silniki Ford V8 pochodziły jeszcze z wojennego demobilu) i trudnością w pozyskaniu taboru na tor 1000 mm. Postanowiono ostatecznie przekuć linię na 900 mm i zakupić nowy tabor kolejowy. Były to kupione w 1966 roku trzy lokomotywy spalinowe 2WLs50 (1771, 1772 i 1773) oraz 10 zbudowanych w WPK wagonów letnich. Małe lokomotywy nie najlepiej radziły sobie na tej trudnej trasie, mającej „górski” profil. Wycofano je w 1973 roku, sprowadzając dwie mocniejsze lokomotywy serii WLs75 (75 i 76), które upodobniono do parowozów znanych z Dzikiego Zachodu montując duże kominy i zgarniacze. W 1988 roku ponownie pojawiły się inne lokomotywy. Były to zakupione w KWK Katowice WLs150 (7079 i 7658), które przebudowano z toru 785 mm na 900 mm przez zakłady Konstal. Zlikwidowano też blokadę liniową wraz z semaforami, ze względu na spadek przewozów turystycznych.

Kryzys lat 80. XX wieku odbił się niekorzystnie na sytuacji parku. Na trasę kolejki zaczął wyjeżdżać już tylko jeden pociąg, zamknięto dwa przystanki. Lokomotywy WLs150 zezłomowano w roku 2000, a ich miejsce ostatecznie zajęła nowoczesną jak na wąskotorowe standardy lokomotywką WLp50-031 zakupiona w ZNTSiS „Brzesko” w 1994 roku. Nowa lokomotywa jako jedyna z serii posiadała zabudowany hamulec zespolony, który był wymagany do prowadzenia ruchu osobowego.

Od lipca 2003 operatorem kolejki było Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych. Wtedy do dyspozycji pozostały już tylko jedna lokomotywa oraz trzy wagony.

W 2011 roku, po zakończeniu sezonu letniego, kolejka, ze względu na zły stan techniczny, została zamknięta. 31 maja 2012 roku Park Śląski wypowiedział umowę dzierżawy dotychczasowemu operatorowi kolejki z powodu złego stanu technicznego infrastruktury torowej. Zadecydowano więc o kompletnej odbudowie trasy według nowej dokumentacji, ze zmianą rozstawu szyn z 900 mm na typowy dla kolei górnośląskich 785 mm, ponieważ m.in. łatwiej było pozyskać większą liczbę taboru. W październiku 2012 rozpoczęto rozbiórkę torów, a w 2013 roku zaczęła się odbudowa na odcinku 900 m pomiędzy ZOO a wesołym miasteczkiem oraz toru bocznego do lokomotywowni. W lutym 2014 roboty ziemne przy odbudowie pierwszego odcinka były już na ukończeniu. Nowym operatorem został Jarosław Łuszcz, zarządzający zabytkową stacją w Rudach. 17 czerwca 2014 do parku wypożyczono tabor z Rud Raciborskich na jazdy próbne (parowóz Las49, spalinowozy Lxd2 i 2Wls50 i dwa wagony letnie). 19 czerwca 2014 ponownie rozpoczęto przewozy turystyczne. Planowane było także stworzenie w lokomotywowni wystawy poświęconej kolei oraz ustawieniu tam makiety kolejowej. W 2017 roku przewozy ponownie zawieszono, ze względu na nie odbudowanie pozostałej części trasy o długości 3,6 km.

26 września 2018 przedstawiciele Zarządu Parku oraz Zarządu Województwa Śląskiego podpisali umowę na kompleksową rewitalizację Parku Śląskiego obejmującą m.in. odnowienie całej trasy parkowej kolejki wraz z zakupem taboru, planów tych jednak do tej pory nie zrealizowano.

Trasa kolei

Trasa liczyła początkowo 3,6 km. Po rozbudowie jej długość wyniosła 4,2 km. Po drodze znajdowało się pięć przystanków: Wesołe miasteczko, ZOO, Planetarium, Łania oraz Przystań. W takiej formie dotrwała ona do roku 2013, kiedy to zaczęła się przebudowa kolejki. Istniejąca obecnie część trasy kolei (Wesołe Miasteczko – Zoo) liczy około kilometra i z obu strona zakończona jest kozłem oporowym. Tory mają rozstaw szyn 785 mm, a nie jak wcześniej - 900 mm. Podkłady są drewniane, mają długość 1500 mm i są rozstawione co 800 mm. Torowisko przystosowane jest do składów o maksymalnej masie 30 t i do maksymalnego nacisku na oś równego 7 t. Dopuszczalna prędkość pociągu to 25 km/h.

Do 2016 roku planowano odbudować odcinki Zoo – Planetarium (1500 m) oraz Planetarium – Przystań (1850 m), ale póki co nie uczyniono tego. Pełna trasa kolei liczyłaby w ten sposób 4,2 km.

Tabor (po roku 2014)

W 2014 roku na kolejce kursował wypożyczony z Rud Raciborskich parowóz Las49-3343, spalinowozy Lxd2-11 i 2Wls50-1836 oraz 2 otwarte wagony "letniaki".

W 2015 roku do Chorzowa przewieziono jako nieczynny eksponat parowóz Borsig z 1929 roku z Huty Florian oraz przeznaczoną do remontu lokomotywę spalinową WLs150-7211, odkupioną ze złomu, a niegdyś pracującą w KWK Siemianowice. W 2016 roku miał tam też trafić wagon motorowy MBxd2-308, przebudowany z rozstawu szyn 1000 mm, jednak pozostał on w Rudach. Po ponownym zawieszeniu przewozów wszystkie wagony i lokomotywy wywieziono z powrotem do Rud.