Edytujesz Archiwum:Drogi żelazne w dużych miastach (1904)

Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.

Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.

Aktualna wersja Twój tekst
Linia 53: Linia 53:
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 24 500 <sup>&nbsp;</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 24 500 <sup>&nbsp;</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left:none; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 56 300 <sup>&nbsp;</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left:none; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 56 300 <sup>&nbsp;</sup>
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 8,3
+
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px; border-bottom:none"| 8,3 ,,
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left:none; border-right:none; border-bottom:none"|
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-left:none; border-right:none; border-bottom:none"|
  
Linia 278: Linia 278:
  
  
{{---|100}}
+
----
  
  
Linia 1473: Linia 1473:
 
&nbsp; &nbsp; Po części słowa te sprawdzają się, bo Warszawa rośnie coraz prędzej i, kiedy roczny przyrost za stulecie ubiegłe wy nosił 22‰, za ubiegłe dziesięciolecie wzrósł do 44‰, licząc w obu razach procent składany. Gdyby Warszawa rosła i nadal w tym samym stosunku, to ludność jej podwajałaby się co lat szesnaście. Obecnie, w r. 1904, ludność jej dochodzi w przybliżeniu do 800 tysięcy, a powierzchnia pozostaje od lat wielu bez zmiany i wynosi wszystkiego około 30 km².
 
&nbsp; &nbsp; Po części słowa te sprawdzają się, bo Warszawa rośnie coraz prędzej i, kiedy roczny przyrost za stulecie ubiegłe wy nosił 22‰, za ubiegłe dziesięciolecie wzrósł do 44‰, licząc w obu razach procent składany. Gdyby Warszawa rosła i nadal w tym samym stosunku, to ludność jej podwajałaby się co lat szesnaście. Obecnie, w r. 1904, ludność jej dochodzi w przybliżeniu do 800 tysięcy, a powierzchnia pozostaje od lat wielu bez zmiany i wynosi wszystkiego około 30 km².
  
 +
==== Tab ====
  
 
{| style="border-spacing:1px; border:3px solid black; border-bottom:none; border-right:none; border-left:none; margin-left:auto; margin-right:auto;"
 
{| style="border-spacing:1px; border:3px solid black; border-bottom:none; border-right:none; border-left:none; margin-left:auto; margin-right:auto;"
Linia 1692: Linia 1693:
 
&nbsp; &nbsp; Porównywając gęstość zaludnienia Warszawy wraz z temi jej przedmieściami, które mieszczą się w owym pierścieniu i innych miast wziętych także razem z ich przedmieściami, otrzymamy, że wypada na jednego mieszkańca:
 
&nbsp; &nbsp; Porównywając gęstość zaludnienia Warszawy wraz z temi jej przedmieściami, które mieszczą się w owym pierścieniu i innych miast wziętych także razem z ich przedmieściami, otrzymamy, że wypada na jednego mieszkańca:
  
 +
=== 4 ===
  
{|style="border-spacing:3px; text-align:center; margin-left:auto; margin-right:auto;"
+
{| class="wikitable"
 +
| w Warszawie || 47,8 km² : 750 tys. m.  || =  66 m²
 
|-
 
|-
|style="width:40px; border:none" |  &nbsp; &nbsp; &nbsp; w
+
| gdy tymczasem:
|style="width:100px; border:none; text-align:left" | Warszawie
 
|style="width:50px; border:none; text-align:right" | 47,8
 
|style="width:30px; border:none" | km²
 
|style="width:35px; border:none; text-align:left" | : &nbsp;750
 
|style="width:50px; border:none" | tys. m.
 
|style="width:10px; border:none" | =
 
|style="width:20px; border:none; text-align:right" | 66
 
|style="width:20px; border:none" | m²
 
 
|-
 
|-
|colspan=2 style="border:none; text-align:left" | gdy tymczasem:
+
| w Berlinie || 300,1 „ : 2523 „ || =  119 „
 
|-
 
|-
|style="border:none" |  &nbsp; &nbsp; &nbsp; w
+
| „ Londynie || 1787 „ : 6528  „ || = 273
|style="border:none; text-align:left" | Berlinie
 
|style="border:none; text-align:right" | 300,1
 
|style="border:none" | „
 
|style="border:none; text-align:left" | : 2523
 
|style="border:none" |
 
|style="border:none" | =
 
|style="border:none; text-align:right" | 119
 
|style="border:none" |
 
 
|-
 
|-
|style="border:none" |  &nbsp; &nbsp; &nbsp;
+
| „ Petersburgu || 299,8 „ : 1467 „ || = 213
|style="border:none; text-align:left" | Londynie
 
|style="border:none; text-align:right" | 1787 &nbsp;
 
|style="border:none" | „
 
|style="border:none; text-align:left" | : 6528
 
|style="border:none" |
 
|style="border:none" | =
 
|style="border:none; text-align:right" | 273
 
|style="border:none" |
 
 
|-
 
|-
|style="border:none" |  &nbsp; &nbsp; &nbsp; „
+
| „ Moskwie || 123 „ : 1050 „ || = 117 „  
|style="border:none; text-align:left" | Petersburgu
 
|style="border:none; text-align:right" | 299,8
 
|style="border:none" | „
 
|style="border:none; text-align:left" | : 1467
 
|style="border:none" | „
 
|style="border:none" | =
 
|style="border:none; text-align:right" | 213
 
|style="border:none" | „
 
|-
 
|style="border:none" |  &nbsp; &nbsp; &nbsp; „
 
|style="border:none; text-align:left" | Moskwie  
 
|style="border:none; text-align:right" | 123 &nbsp;
 
|style="border:none" |
 
|style="border:none; text-align:left" | : 1050
 
|style="border:none" |
 
|style="border:none" | =
 
|style="border:none; text-align:right" | 117
 
|style="border:none" |
 
 
|}
 
|}
  
Linia 1760: Linia 1721:
  
  
{|style="border-spacing:3px; text-align:right; margin-left:auto; margin-right:auto;"
+
==== 5 ====
 +
 
 +
{| class="wikitable"
 +
! !! W r. !! 1891 !! 1901 !! Przyrost w ciągu 10 lat
 
|-
 
|-
|colspan=2 style="border:none" | W
+
| 1) Ludność Warszawy || tys. mieszk. || 490 || 712 || 45 %
|style="width:55px; border:none" | 1891 &nbsp; &nbsp;
 
|style="width:55px; border:none" | 1901 &nbsp; &nbsp;
 
|style="width:50px; border:none; text-align:center; line-height:110%" | Przyrost<br>w ciągu<br>10 lat
 
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 1) Ludność Warszawy || tys. mieszk. || 490 &nbsp; &nbsp; || 712 &nbsp; &nbsp; || 45%
+
| 2) Budżet miasta || tys. rub. || 4145 || 8187 || 98 „
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 2) Budżet miasta || tys. rub. || 4145 &nbsp; &nbsp; || 8187 &nbsp; &nbsp; || 98 &nbsp;
+
| 3) Wypada na 1 mieszk. || rub. || 8,46 || 11,50 || 36
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 3) Wypada na 1 mieszk. || rub. || 8,<small>46</small> || 11,<small>50</small> || 36 &nbsp;
+
| 4) Wydano świadectw handlowych na sumę || tys. rub. || 671 || 1020 || 52
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 4) Wydano świadectw handlowych na sumę || tys. rub. || 671 &nbsp; &nbsp; || 1020 &nbsp; &nbsp; || 52 &nbsp;
+
| 5) Liczba fabryk || . || 368 || 472 || 28
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 5) Liczba fabryk || &nbsp; || 368 &nbsp; &nbsp; || 472 &nbsp; &nbsp; || 28 &nbsp;
+
| 6) Liczba robotników || tys. || 17 || 31 || 86
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 6) Liczba robotników || tys. || 17 &nbsp; &nbsp; || 31 &nbsp; &nbsp; || 86 &nbsp;
+
| 7) Wypada na 1 fabrykę robotników || || 46 || 66 || 43
 
|-
 
|-
|style="border:none; text-align:left" | 7) Wypada na 1 fabrykę robotników || &nbsp; || 46 &nbsp; &nbsp; || 66 &nbsp; &nbsp; || 43 &nbsp;„
+
| 8) Wartość produkcyi fabrycznej || tys. rub. || 26798 || 57805 || 116 „
|-
 
|style="border:none; text-align:left" | 8) Wartość produkcyi fabrycznej || tys. rub. || 26798 &nbsp; &nbsp; || 57805 &nbsp; &nbsp; || 116 &nbsp;„
 
|-
 
|style="border:none; text-align:left" | 9) Wypada na 1 fabrykę || tys. rub. || 73 &nbsp; &nbsp; || 122 &nbsp; &nbsp; || 68 &nbsp;
 
 
|-
 
|-
 +
| 9) Wypada na 1 fabrykę || tys. rub. || 73 || 122 || 68 „
 
|}
 
|}
  
 +
 +
&nbsp; &nbsp;
  
  
Linia 1793: Linia 1753:
 
==== A. Drogi żelazne zwykłe ====
 
==== A. Drogi żelazne zwykłe ====
  
[[Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Rys7.jpg|thumb|right|400px|Rys. 7.]]
+
W Warszawie schodzą się następujące drogi żelazne (rys. 7):
 +
 
 +
1) Droga żel. Warszawsko - Wiedeńska, należąca do towarzystwa prywatnego. Główna linia tej drogi, pro wadząca do Sosnowic i Granicy, wybudowana w r. 1845 i odnoga ze Skierniewic do Aleksandrowa (dawniejsza dr. żel. Bydgoska) mają tory szerokości 4’ 8½” = 1,435 m, tej samej, co i wszystkie drogi żel. zachodnio-europejskie i skutkiem tego dr. żel. Warszawsko-Wiedeńska należy do związku dróg żelaznych niemieckich (Verein deutscher Eisenbahnverwaltungen). Prócz tych dwóch linii, do T-wa dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej należy jeszcze otwarta w roku 1903 linia do Kalisza, o torze rossyjskim szerokości 5'= 1,524 m. W Warszawie T-wo posiada dwie stacye osobowe przy Alei Jerozolimskiej: na rogu Marszałkowskiej dla pociągów linii głównej wraz z odnogą Aleksandrowską i na rogu ul. Żelaznej dla pociągów kaliskich – oraz dwie stacye ładunkowe: dla wozów wązkotorowych przy ul. Towarowej i dla wozów szerokotorowych za miastem obok drogi zwanej Kościelną.
 +
 
 +
2) Dr. żel. Warszawsko-Petersburska, należąca od r. 1894 do skarbu. Szerokość toru rossyjska. Ma swój dworzec osobowy wraz ze stacyą ładunkową na Pradze.
 +
 
 +
3) Drogi żel. Nadwiślańskie, składające się z dawnej dr. żel. Nadwiślańskiej z liniami do Mławy i do Kowla oraz dr. żel. Obwodowej i dawnej dr. żel. Warszawsko-Terespolskiej, prowadzącej do Brześcia. Drogi te, za wyjątkiem jednego toru na drodze Obwodowej, są szerokotorowe (5') i również jak poprzednie są własnością skarbu: dawna dr. żel. Nadwiślańska od r. 1893, a dawna Terespolska od r. 1891. Posiadają one w Warszawie jeden dworzec osobowy na drodze Obwodowej obok Cytadeli, zwany obecnie Warszawa Kowelska – końcowy dla pociągów do Mławy i Kowla i obok niego stacye ładunkową, drugi dworzec i stacyę ładunkową na Pradze końcową dla pociągów do Brześcia, zwaną obecnie urzędownie Warszawą Brzeską a dawniej Warszawą Terespolska i trzeci dworzec Praga Nadwiślańska – przejściowy dla pociągów do Mławy, z główną stacyą towarową ustawniczą dla po ciągów do Mławy i Kowla. Nadto do dróg żel. Nadwiślańskich należy stacya przeładunkowa z drogą Warszawsko-Wiedeńską, zwana Warszawa Obwodowa, towarowa stacya Marki (obok rogatki Radzymińskiej) i kilkanaście różnych drobnych punktów ładunkowych na drodze Obwodowej.
 +
Rys. 7.
 +
 
 +
TABELA
 +
 
 +
Wogóle w Warszawie schodzi się 6 linii dróg żelaznych, prócz miejscowej drogi żel. Obwodowej, które korzystają z 6-ciu dworców osobowych i 8-miu stacyi towarowych, t. zw. taryfowych. Rozwój ruchu osobowego i towarowego w Warszawie wskazuje [powyższa] tabliczka na str. 62, ułożona według danych zamieszczanych w sprawozdaniach rocznych, wydawanych obowiązkowo przez każdy zarząd drogi żelaznej.
 +
 
 +
Rozpatrzenie się w powyższych liczbach nasuwa nam następujące uwagi:
  
&nbsp; &nbsp; W Warszawie schodzą się następujące drogi żelazne (rys. 7):
+
1) Ogólny przyrost ruchu osobowego wyniósł w ciągu ostatniego dziesięciolecia 163%, towarowego 81%, a ludność w tym samym czasie wzrosła tylko o 45% (por. str. 60). Widzimy więc, że ruch towarowy wzrasta dwa razy, a osobowy prawie cztery razy prędzej niż ludność. Na jednego mieszkańca wypadało:
 +
W r. 1891 przejazdów koleją 4,2 i towarów przewiez. 286 pud.
 +
„ 1901 „ „ 7,5 „ „ 357
  
&nbsp; &nbsp; '''1)''' Droga żel. Warszawsko - Wiedeńska, należąca do towarzystwa prywatnego. Główna linia tej drogi, pro wadząca do Sosnowic i Granicy, wybudowana w r. 1845 i odnoga ze Skierniewic do Aleksandrowa (dawniejsza dr. żel. Bydgoska) mają tory szerokości 4’8½” = 1,435 m, tej samej, co i wszystkie drogi żel. zachodnio-europejskie i skutkiem tego dr. żel. Warszawsko-Wiedeńska należy do związku dróg żelaznych niemieckich (Verein deutscher Eisenbahnverwaltungen). Prócz tych dwóch linii, do T-wa dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej należy jeszcze otwarta w roku 1903 linia do Kalisza, o torze rossyjskim szerokości 5'= 1,524 m. W Warszawie T-wo posiada dwie stacye osobowe przy Alei Jerozolimskiej: na rogu Marszałkowskiej dla pociągów linii głównej wraz z odnogą Aleksandrowską i na rogu ul. Żelaznej dla pociągów kaliskich – oraz dwie stacye ładunkowe: dla wozów wązkotorowych przy ul. Towarowej i dla wozów szerokotorowych za miastem obok drogi zwanej Kościelną.
+
2) Ilość towarów przewiezionych przez Warszawę, liczona podwójnie w przywozie i wywozie, wynosiła w r. 1901 około 139 mil. pudów i równała się mniej więcej ilości towarów przywiezionych i wysłanych dla potrzeb miejscowych (124 mil. pud ). Liczba podróżnych przejezdnych nie jest podana dla braku pewnych w tym względzie danych. Wskazuje to nam, że Warszawa ze swą blizko 800-tysięczną ludnością jest nie tylko dużym konsumcyjnym i przetwórczym punktem w ogólnej sieci dróg żelaznych, ale i węzłem kolejowym, mającym ważne znaczenie ogólno-państwowe. Przytem znaczenie to, wynikające z ilości towarów przewiezionych przez Warszawę, wzrasta bardzo szybko o 116% za 10 lat.  
  
&nbsp; &nbsp; '''2)''' Dr. żel. Warszawsko-Petersburska, należąca od r. 1894 do skarbu. Szerokość toru rossyjska. Ma swój dworzec osobowy wraz ze stacyą ładunkową na Pradze.
+
3) Do Warszawy przywieziono dla potrzeb miejscowych 99 mil. pud. towarów, a wywieziono tylko 25 mil. pud., t. j. 4 razy mniej. Głównym przedmiotem przywozu jest węgiel – 42 mil. pud., zboże – 13 mil. pud., materyały budowlane i spożywcze.
  
&nbsp; &nbsp; '''3)''' Drogi żel. Nadwiślańskie, składające się z dawnej dr. żel. Nadwiślańskiej z liniami do Mławy i do Kowla oraz dr. żel. Obwodowej i dawnej dr. żel. Warszawsko-Terespolskiej, prowadzącej do Brześcia. Drogi te, za wyjątkiem jednego toru na drodze Obwodowej, są szerokotorowe (5') i również jak poprzednie są własnością skarbu: dawna dr. żel. Nadwiślańska od r. 1893, a dawna Terespolska od r. 1891. Posiadają one w Warszawie jeden dworzec osobowy na drodze Obwodowej obok Cytadeli, zwany obecnie Warszawa Kowelska – końcowy dla pociągów do Mławy i Kowla i obok niego stacye ładunkową, drugi dworzec i stacyę ładunkową na Pradze końcową dla pociągów do Brześcia, zwaną obecnie urzędownie Warszawą Brzeską a dawniej Warszawą Terespolska i trzeci dworzec Praga Nadwiślańska – przejściowy dla pociągów do Mławy, z główną stacyą towarową ustawniczą dla po ciągów do Mławy i Kowla. Nadto do dróg żel. Nadwiślańskich należy stacya przeładunkowa z drogą Warszawsko-Wiedeńską, zwana Warszawa Obwodowa, towarowa stacya Marki (obok rogatki Radzymińskiej) i kilkanaście różnych drobnych punktów ładunkowych na drodze Obwodowej.
+
4) Główną arteryą komunikacyi jest dr. żel. Warszawsko-Wiedeńska, najmniejszą – linia do Mławy dróg żel. Nadwiślańskich, a obecnie odnoga Kaliska drogi żel. Warszawsko-Wiedeńskiej, ze swą jedną parą pociągów osobowych i jedną towarowych na dobę.
  
{| style="border-spacing:1px; border:3px solid black; border-bottom:none; border-right:none; border-left:none; margin-left:auto; margin-right:auto;"
+
5) Najszybciej wzrasta ruch osobowy na stacyi Warszawa dawniej Nadwiślańska, obecnie Kowelska, a ruch towarowy na stacyi towarowej dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej.
|
 
{|style="border-spacing:0px; text-align:right; margin-left:auto; margin-right:auto;"
 
|-
 
|colspan=6 rowspan=3 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; text-align:center" | Stacye
 
|colspan=6 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:1px; border-left-width:2px; border-right-width:1px; text-align:center" | W r. 1901
 
|rowspan=2 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom:none; border-left:none; border-right:none; text-align:center; line-height:150%" | W r. 1891<br>razem
 
|rowspan=2 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px; text-align:center; line-height:120%" | Przyrost<br>w ciągu<br>10 lat
 
|colspan=2 rowspan=3 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; text-align:center" | Uwagi
 
|-
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center; line-height:120%" | pociągów<br>par
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right:none; text-align:center; line-height:120%" | wywie-<br>ziono
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right:none; text-align:center; line-height:120%" | przywie-<br>ziono
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px; text-align:center" | razem
 
|-
 
|colspan=2 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left-width:2px; border-right-width:1px; text-align:center; line-height:120%" | dale-<br>kich
 
|style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; text-align:center; line-height:120%" | pod-<br>miejsk.
 
|colspan=4 style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right:none; text-align:center" | tysięcy podróżnych
 
|style="border:1px solid black; border-top-width:1px; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:2px; text-align:center" | %
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:center" | D w o r c e &nbsp; o s o b o w e
 
|colspan=2 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right-width:1px; text-align:center" | &nbsp;
 
|style="width:60px" | &nbsp;
 
|style="width:70px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | &nbsp;
 
|style="width:70px" | &nbsp;
 
|style="width:70px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | &nbsp;
 
|style="width:70px" | &nbsp;
 
|style="width:70px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | &nbsp;
 
|colspan=2 style="border:none; text-align:center" |
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:left" | 1) Dr. żel. Warszawsko–Wiedeńskiej
 
|style="width:20px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | [[Plik:Klamra2L.gif]]
 
|style="width:25px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px; line-height:120%" | 9<sup>1)</sup><br>6<sup>2)</sup> || 7 &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 981 &nbsp; || 989 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 1970 &nbsp; || 783 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 151 &nbsp;
 
|style="text-align:center" | [[Plik:Klamra2L.gif]] || style="text-align:left; line-height:120%"| <sup>1)</sup> Do Sosnowic i Granicy.<br><sup>2)</sup> Do Aleksandrowa.
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:left" | 2) Dr. żel. Petersburskiej
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px" | 3 &nbsp; || 5 &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 474 &nbsp; || 470 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 944 &nbsp; || 380 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 148 &nbsp;
 
|style="text-align:left; line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 3) Warszawa Kowelska
 
|rowspan=4 style="width:20px; border:none" | [[Plik:Klamra9.gif]]
 
|rowspan=4 style="width:40px; border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; text-align:center; line-height:110%" | {{Obrót|dr. żel.<br/>Nadwiśl.|270}}
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | [[Plik:Klamra2L.gif]]
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px; line-height:120%" | 2<sup>3)</sup><br>6<sup>4)</sup> || 1 &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 771 &nbsp; || 763 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 1534 &nbsp; || 482 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 218 &nbsp;
 
|style="text-align:center" | [[Plik:Klamra2L.gif]] || style="text-align:left; line-height:120%"| <sup>3)</sup> Do Mławy.<br><sup>4)</sup> Do Kowla.
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 4) Warszawa Brzeska
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none" | &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px" | 6 &nbsp; || – &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 411 &nbsp; || 361 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 772 &nbsp; || 320 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 141 &nbsp;
 
|style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 5) Praga Nadwiślańska
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none" | &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px" | – &nbsp; || – &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 9 &nbsp; || 17 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 26 &nbsp; || 59 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | -127 &nbsp;
 
|style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 6) Droga żelazna Obwodowa
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:2px; border-right:none" | &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right-width:1px" | – &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | 5 &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 56 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | 46 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 102 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | 10 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 920 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:right" | Razem || ||
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none" | &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left:none; border-right-width:1px" | 32 &nbsp; || 18 &nbsp; &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 2702 &nbsp; || 2646 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 5348 &nbsp; || 2034 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 163 &nbsp;  ||  &nbsp;
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none" |
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | [[Plik:Klamra6G.gif]]
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" |  ||  &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" |  ||  &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" |  ||  &nbsp;
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none" |
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 50
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" |  ||  &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" |  ||  &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" |  ||  &nbsp;
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:center" | S t a c y e &nbsp; t o w a r o w e
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none" | &nbsp;
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:center" | T y s i ę c y &nbsp; p u d ó w &nbsp; t o w a r ó w
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:left" | 1) Dr. żel. Warszawsko–Wiedeńskiej
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 13
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 47 104  &nbsp; || 77 919 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 125 023 &nbsp; || 66 867 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 87 &nbsp; ||style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=6 style="border:none; text-align:left" | 2) Dr. żel. Petersburskiej
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 4
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 7 277  &nbsp; || 9 721 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 16 998 &nbsp; || 9 310 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 83 &nbsp; ||style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 3) Warszawa Kowelska
 
|rowspan=5 style="border:none" | [[Plik:Klamra10.gif]]
 
|rowspan=5 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none; text-align:center; line-height:110%" | {{Obrót|dróg żelaznych<br/>Nadwiślańskich|270}}
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | –
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 4 544  &nbsp; || 18 224 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 22 768 &nbsp; || 14 590 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 56 &nbsp; ||style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 4) Warszawa Brzeska
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 8
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 5 688  &nbsp; || 19 395 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 25 083 &nbsp; || 15 100 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 66 &nbsp; ||style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 5) Praga Nadwiślańska
 
|colspan=2 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:rigth" | [[Plik:Klamra2L.gif]] &nbsp; ||style="text-align:left; line-height:120%" | 4<sup>5)</sup><br>6<sup>6)</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 2 843  &nbsp; || 4 474 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 7 317 &nbsp; || 4 774 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 53 &nbsp; || [[Plik:Klamra2L.gif]] || style="text-align:left; line-height:120%"| <sup>5)</sup> Do Mławy.<br><sup>6)</sup> Do Kowla.
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 6) Marki i inne drobne na drodze Obwodow.
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | –
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 1 801  &nbsp; || 3 012 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 4 813 &nbsp; || 2 000 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 120 &nbsp; ||style="line-height:110%" | &nbsp;<br>&nbsp;
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:left" | 7) Warszawa Obwodowa
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 12
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 21 178<sup>7)</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | 31 007<sup>7)</sup>
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 52 185 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | 27 836 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px;  border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 87 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom-width:2px; border-left:none; border-right:none" | &nbsp;
 
|style="text-align:left; line-height:120%" | <sup>7)</sup> Odnośnie do drogi<br>Warsz.-Wiedeńskiej.
 
|-
 
|colspan=4 style="border:none; text-align:right" | Razem || ||
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | 47
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 90 435  &nbsp; || 163 752 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 254 187 &nbsp; || 140 477 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 81 &nbsp; || &nbsp;
 
|-
 
|style="width:35px; text-align:left" | W tej
 
|style="width:40px; text-align:center" | liczbie
 
|style="width:55px; text-align:center" | towarów
 
|colspan=3 style="border:none; text-align:left" | przejściowych
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | –
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 65 000  &nbsp; || 65 000 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 160 000 &nbsp; || 60 000 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 116 &nbsp; || &nbsp;
 
|-
 
|style="text-align:center" | „ ||style="text-align:center" | „ ||style="text-align:center" | „ ||colspan=3 style="border:none; text-align:left" | miejscowych
 
|colspan=3 style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:2px; border-right:none; text-align:center" | –
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 25 435  &nbsp; || 98 752 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:1px" | 124 187 &nbsp; || 80 477 &nbsp;
 
|style="border:1px solid black; border-top:none; border-bottom:none; border-left-width:1px; border-right-width:2px" | 54 &nbsp; || &nbsp;
 
|-
 
|}
 
|}
 
  
 +
Pomimo tych niewątpliwych objawów ciągłego rozwoju ruchu kolejowego w Warszawie, stopień, do jakiego doszedł on obecnie, jest jeszcze bardzo daleki od ruchu kolejowego dużych miast zagranicznych. Już sama liczba pociągów wskazuje, jak dalece pozostaliśmy w tyle. Porównywając np. liczbę pociągów na dobę w Warszawie w r. 1901 z liczbą po ciągów kursujących w Berlinie w r. 1898 otrzymamy, że w Berlinie przy 1888 tys. mieszkańców było pociągów:
 +
dalekich 128, podmiej. 314, miejskich 326 i towarow. 180 par,
 +
a w Warszawie przy 712 tys. mieszkańców jest pociągów:
 +
dalekich 32, podmiej. 19, miejskich 5 i towarowych 47 par,
 +
t. j. że w Berlinie ludności było więcej 2 ½ razy, a pociągów: dalekich 4 razy, podmiej. 16, miejskich 65 i towarowych 4 razy.
  
 +
Nawet mniejsze miasta zagraniczne są daleko ruchliwsze od Warszawy. W Dreźnie np., w chwili kiedy przystępowano do gruntownej przebudowy wszystkich dworców i dróg żelaznych drezdeńskich w r. 1894, wypadało na 1 mieszkańca, przy 316 000 ludności ogólnej:
 +
15,7 przejazdów kolejowych i 7,66 t = 467 pud. towarów,
 +
a w Warszawie w r. 1901 przy 712 000 ludności:
 +
7,5 przejazdów i 357 pudów towarów,
 +
t. j. że w Warszawie przy ludności dwa razy większej wypadało na 1 mieszkańca dwa razy mniej przejazdów i 1 ½, mniej przewiezionych towarów.
  
&nbsp; &nbsp; Wogóle w Warszawie schodzi się 6 linii dróg żelaznych, prócz miejscowej drogi żel. Obwodowej, które korzystają z 6-ciu dworców osobowych i 8-miu stacyi towarowych, t. zw. taryfowych. Rozwój ruchu osobowego i towarowego w Warszawie wskazuje [powyższa] tabliczka na str. 62, ułożona według danych zamieszczanych w sprawozdaniach rocznych, wydawanych obowiązkowo przez każdy zarząd drogi żelaznej.
+
Główna przyczyna tego słabego rozwoju ruchu kolejowego w Warszawie leży zapewne w daleko słabszym rozwoju w ogóle życia u nas, w porównaniu z Zachodem, w szczególe jednak można wskazać pewne wady i braki naszych dróg żelaznych, których usuniecie bezwarunkowo wpłynęłoby korzystnie na rozwój dróg żelaznych warszawskich i samego miasta Warszawy. Do wad takich należy zaliczyć:
  
&nbsp; &nbsp; Rozpatrzenie się w powyższych liczbach nasuwa nam następujące uwagi:
 
  
&nbsp; &nbsp; '''1)''' Ogólny przyrost ruchu osobowego wyniósł w ciągu ostatniego dziesięciolecia 163%, towarowego 81%, a ludność w tym samym czasie wzrosła tylko o 45% (por. str. 60). Widzimy więc, że ruch towarowy wzrasta dwa razy, a osobowy prawie cztery razy prędzej niż ludność. Na jednego mieszkańca wypadało:
+
''Pod względem ruchu osobowego na dalsze odległości.'' Jak wspomnieliśmy, Warszawa jest ważnym punktem w europejskiej sieci dróg żelaznych, więc winna być udogodnioną dla podróżnych w komunikacyi bezpośredniej. Tymczasem tylko dwa razy na tydzień pociągami „express” podróżni mogą przejeżdżać przez Warszawę w warunkach względnie wygodnych, bo tylko z jednem przesiadaniem na dworcu kowelskim. Wszystkie inne pociągi dochodzą do swej stacyi końcowej, a podróżni jadący dalej, muszą albo korzystać z pociągów dr. żel. Obwodowej, z kilkakrotnem przesiadaniem się, co dla podróżnych dalekich, mających zawsze z sobą więcej ręcznych rzeczy, jest bardzo niewygodne, albo – przejeżdżać przez miasto końmi, co nawet jest mniej utrudzające, niż podróż drogą żel. Obwodową. Można więc powiedzieć, że komunikacyi osobowej–bezpośredniej niema wcale w Warszawie.
{|style="border-spacing:3px; text-align:center; margin-left:auto; margin-right:auto;"
 
|-
 
| W r. || 1891 || przejazdów || koleją || 4,2 || i towarów || przewiez. || 286 || pud.
 
|-
 
|  „  || 1901 ||  „  ||  „  || 7,5 ||  „  ||  „  || 357 ||  „
 
|}
 
  
&nbsp; &nbsp; '''2)''' Ilość towarów przewiezionych przez Warszawę, liczona podwójnie w przywozie i wywozie, wynosiła w r. 1901 około 139 mil. pudów i równała się mniej więcej ilości towarów przywiezionych i wysłanych dla potrzeb miejscowych (124 mil. pud ). Liczba podróżnych przejezdnych nie jest podana dla braku pewnych w tym względzie danych. Wskazuje to nam, że Warszawa ze swą blizko 800-tysięczną ludnością jest nie tylko dużym konsumcyjnym i przetwórczym punktem w ogólnej sieci dróg żelaznych, ale i węzłem kolejowym, mającym ważne znaczenie ogólno-państwowe. Przytem znaczenie to, wynikające z ilości towarów przewiezionych przez Warszawę, wzrasta bardzo szybko o 116% za 10 lat.  
+
Nadto, podróżni jadący na większe odległości, przy tej niewielkiej liczbie pociągów, jaka jest w Warszawie, muszą wcześniej być na dworcu, dłużej w nim przebywają i wymagają takich udogodnień, jak restauracyi, garderoby i t. p., z których podróżni na bliższe odległości prawie nie korzystają. Dworce zaś warszawskie są stare, nie stojące bynajmniej na wysokości tegoczesnych wymagań, a przedewszystkiem dla tego rodzaju podróżnych są za ciasne.
  
&nbsp; &nbsp; '''3)''' Do Warszawy przywieziono dla potrzeb miejscowych 99 mil. pud. towarów, a wywieziono tylko 25 mil. pud., t. j. 4 razy mniej. Głównym przedmiotem przywozu jest węgiel – 42 mil. pud., zboże – 13 mil. pud., materyały budowlane i spożywcze.
 
  
&nbsp; &nbsp; '''4)''' Główną arteryą komunikacyi jest dr. żel. Warszawsko-Wiedeńska, najmniejszą – linia do Mławy dróg żel. Nadwiślańskich, a obecnie odnoga Kaliska drogi żel. Warszawsko-Wiedeńskiej, ze swą jedną parą pociągów osobowych i jedną towarowych na dobę.
+
''Pod względem ruchu podmiejskiego'', występują inne niedogodności dróg żel. warszawskich, nie mniejsze od poprzednio wymienionych. Warszawa, jak widzieliśmy, jest przeludniona i pod tym względem nie ustępuje nawet takim miastom, jak Paryż i Berlin, a zatem musi się rozszerzać terytoryalnie i musi zabudowywać swe podmiejskie okolice.
  
&nbsp; &nbsp; '''5)''' Najszybciej wzrasta ruch osobowy na stacyi Warszawa dawniej Nadwiślańska, obecnie Kowelska, a ruch towarowy na stacyi towarowej dr. żel. Warszawsko-Wiedeńskiej.
+
Wobec niemożności zabudowywania najbliższej okolicyj z powodu zakazów ze strony twierdzy, muszą się zaludniać miejscowości dalsze, leżące już poza pasem fortecznym, t. j. w odległości przeciętnie nie mniej aniżeli 4 + 7 = 11 wiorst od środka miasta. Zabezpieczyć zaś dobrą i prędką komunikacyę na tej odległości mogą najlepiej drogi żelazne normalnego typu. Tramwaje i drogi podjazdowe, których tory leżą w jednym poziomie z ulicami i drogami zwykłemi, i których prędkość wynosi od 4 do 15 w. najwyżej na godzinę, na przebycie tej odległości zużyją najmniej godzinę czasu; dla drogi żelaznej potrzeba tylko połowę tego czasu, co w codziennych podróżach ludności podmiejskiej ma bardzo duże znaczenie. Prócz tego, żadne drogi kołowe nie są w stanie przewieźć tylu podróżnych co drogi żelazne.
  
&nbsp; &nbsp; Pomimo tych niewątpliwych objawów ciągłego rozwoju ruchu kolejowego w Warszawie, stopień, do jakiego doszedł on obecnie, jest jeszcze bardzo daleki od ruchu kolejowego dużych miast zagranicznych. Już sama liczba pociągów wskazuje, jak dalece pozostaliśmy w tyle. Porównywając np. liczbę pociągów na dobę w Warszawie w r. 1901 z liczbą po ciągów kursujących w Berlinie w r. 1898 otrzymamy, że w Berlinie przy 1888 tys. mieszkańców było pociągów:
+
W miastach zagranicznych, jak widzieliśmy, ruch kolejowy podmiejski kilkakrotnie przewyższył ruch daleki i wogóle jest od niego daleko intensywniejszym. W Warszawie komunikacya podmiejska kolejowa ma jeszcze większe znaczenie, bo właściwie podmiejska okolica leży bardzo daleko dopiero za fortami. Jeśli komunikacya ta nie rozwinęła się na leżycie, jeśli w Warszawie jest wszystkiego 19 par pociągów podmiejskich na dobę, zamiast co najmniej trzy razy tyle co pociągów dalekich, t. j. 32 * 3 = około 100 par, to pochodzi stąd, że:
: dalekich 128, podmiej. 314, miejskich 326 i towarow. 180 par,
+
po 1) Brak jest tej organizacyi ruchu na drogach żel. warszawskich, jaką widzieliśmy na drogach żel. zagranicznych, gdzie pociągi podmiejskie chodzą w równych i niewielkich odstępach i zabezpieczają pewną i nieustanną komunikacyę z miastem całej jego okolicy dalszej i bliższej.
: a w Warszawie przy 712 tys. mieszkańców jest pociągów:
+
po 2) Dworce warszawskie, za wyjątkiem wiedeńskiego, leżą na krańcach miasta i przez to codzienna podróż koleją jest ogromnie utrudniona.
: dalekich 32, podmiej. 19, miejskich 5 i towarowych 47 par,
+
po 3) Wreszcie brak odpowiednich ulg i udogodnień taryfowych.
: t. j. że w Berlinie ludności było więcej 2 ½ razy, a pociągów: dalekich 4 razy, podmiej. 16, miejskich 65 i towarowych 4 razy.
 
  
&nbsp; &nbsp; Nawet mniejsze miasta zagraniczne są daleko ruchliwsze od Warszawy. W Dreźnie np., w chwili kiedy przystępowano do gruntownej przebudowy wszystkich dworców i dróg żelaznych drezdeńskich w r. 1894, wypadało na 1 mieszkańca, przy 316 000 ludności ogólnej:
 
: 15,7 przejazdów kolejowych i 7,66 t = 467 pud. towarów,
 
: a w Warszawie w r. 1901 przy 712 000 ludności:
 
: 7,5 przejazdów i 357 pudów towarów,
 
: t. j. że w Warszawie przy ludności dwa razy większej wypadało na 1 mieszkańca dwa razy mniej przejazdów i 1 ½, mniej przewiezionych towarów.
 
  
&nbsp; &nbsp; Główna przyczyna tego słabego rozwoju ruchu kolejowego w Warszawie leży zapewne w daleko słabszym rozwoju w ogóle życia u nas, w porównaniu z Zachodem, w szczególe jednak można wskazać pewne wady i braki naszych dróg żelaznych, których usuniecie bezwarunkowo wpłynęłoby korzystnie na rozwój dróg żelaznych warszawskich i samego miasta Warszawy. Do wad takich należy zaliczyć:
+
''Pod wzglądem ruchu towarowego'' Warszawa w porównaniu z miastami zagranicznemi stosunkowo jest więcej ożywiona, co łatwo objaśnić tem, że wobec zupełnego zaniedbania drogi wodnej, jaką przedstawia Wisła, wszystkie towary, nawet takie jak węgiel i materyały budowlane, są dowożone do Warszawy drogami żelaznemi, gdy zagranicą, np. w Berlinie i Dreźnie, tego rodzaju ładunki są dostarczane prawie wyłącznie drogami wodnemi. Więcej niż połowa towarów dowiezionych do Warszawy, składa się z węgla i budulcu; jeśli je odejmiemy od ogólnej liczby dowozu, to przekonamy się, że i pod względem ruchu towarowego Warszawa jest jeszcze bardzo zacofaną.
  
 +
Tymczasem środkowe jej położenie w Europie i doprowadzenie do niej dróg żelaznych zarówno szerokotorowych rossyjskich, jak i zagranicznych, powinnoby wpłynąć na duże rozwinięcie w Warszawie ruchu towarowego.
  
&nbsp; &nbsp; ''Pod względem ruchu osobowego na dalsze odległości.'' Jak wspomnieliśmy, Warszawa jest ważnym punktem w europejskiej sieci dróg żelaznych, więc winna być udogodnioną dla podróżnych w komunikacyi bezpośredniej. Tymczasem tylko dwa razy na tydzień pociągami „express” podróżni mogą przejeżdżać przez Warszawę w warunkach względnie wygodnych, bo tylko z jednem przesiadaniem na dworcu kowelskim. Wszystkie inne pociągi dochodzą do swej stacyi końcowej, a podróżni jadący dalej, muszą albo korzystać z pociągów dr. żel. Obwodowej, z kilkakrotnem przesiadaniem się, co dla podróżnych dalekich, mających zawsze z sobą więcej ręcznych rzeczy, jest bardzo niewygodne, albo – przejeżdżać przez miasto końmi, co nawet jest mniej utrudzające, niż podróż drogą żel. Obwodową. Można więc powiedzieć, że komunikacyi osobowej–bezpośredniej niema wcale w Warszawie.
+
Między innemi przyczynami hamującemi rozwój handlu w Warszawie, należy bezwarunkowo zamieścić i słaby rozwój jej urządzeń stacyjnych.
  
&nbsp; &nbsp; Nadto, podróżni jadący na większe odległości, przy tej niewielkiej liczbie pociągów, jaka jest w Warszawie, muszą wcześniej być na dworcu, dłużej w nim przebywają i wymagają takich udogodnień, jak restauracyi, garderoby i t. p., z których podróżni na bliższe odległości prawie nie korzystają. Dworce zaś warszawskie są stare, nie stojące bynajmniej na wysokości tegoczesnych wymagań, a przedewszystkiem dla tego rodzaju podróżnych są za ciasne.
+
W Warszawie niema stacyi wyładunkowych dla materyałów spożywczych w połączeniu z halami targowemi, jakie spotykamy w środkowych dzielnicach Berlina, Paryża, a zwłaszcza Londynu, a w dowozie produktów spożywczych do Warszawy doskonale konkurują jeszcze z drogami żelaznemi zwykłe furmanki chłopskie.
  
 +
Niema także ogólnych magazynów, składów warantowych, elewatorów i t. p. urządzeń, w których mogłyby być przechowywane towary, dla wyczekania najlepszych cen do ich sprzedaży. Istniejące magazyny zbożowe na Pradze, elewatory zbożowe dla wojska i składy nafty, stanowią tylko cząstkę tej działalności, jaka mogłaby się rozwinąć w tym kierunku.
  
&nbsp; &nbsp; ''Pod względem ruchu podmiejskiego'', występują inne niedogodności dróg żel. warszawskich, nie mniejsze od poprzednio wymienionych. Warszawa, jak widzieliśmy, jest przeludniona i pod tym względem nie ustępuje nawet takim miastom, jak Paryż i Berlin, a zatem musi się rozszerzać terytoryalnie i musi zabudowywać swe podmiejskie okolice.
+
Wreszcie towary, które przechodzą przez Warszawę transito (około 130 mil. pud. rocznie), tracą na samo przejście przez Warszawę od 4 do o dni z powodu braku należytej organizacyi stacyi towarowych, głownie stacyi ustawniczych. Takie przetrzymywanie w Warszawie towarów tranzytowych, skłoniło eksporterów w latach 1894 i 1897 do wysyłania zboża drogą okólną z pominięciem Warszawy, a zarządom dróg żelaznych przynosi corocznie duże straty wskutek bezużytecznego unieruchomienia taboru. Przyjmując ładunek jednego wozu równym 600 pud., a koszt jednego wozodnia 1 rublowi, otrzymalibyśmy, że straty stąd wynikające dla dróg żelaznych wynoszą około 1 miliona rubli rocznie.
  
&nbsp; &nbsp; Wobec niemożności zabudowywania najbliższej okolicyj z powodu zakazów ze strony twierdzy, muszą się zaludniać miejscowości dalsze, leżące już poza pasem fortecznym, t. j. w odległości przeciętnie nie mniej aniżeli 4 + 7 = 11 wiorst od środka miasta. Zabezpieczyć zaś dobrą i prędką komunikacyę na tej odległości mogą najlepiej drogi żelazne normalnego typu. Tramwaje i drogi podjazdowe, których tory leżą w jednym poziomie z ulicami i drogami zwykłemi, i których prędkość wynosi od 4 do 15 w. najwyżej na godzinę, na przebycie tej odległości zużyją najmniej godzinę czasu; dla drogi żelaznej potrzeba tylko połowę tego czasu, co w codziennych podróżach ludności podmiejskiej ma bardzo duże znaczenie. Prócz tego, żadne drogi kołowe nie są w stanie przewieźć tylu podróżnych co drogi żelazne.
+
Widzimy więc, że drogi żelazne w Warszawie posiadają dużo różnych wad, największe jednak braki są w komunikacyi tranzytowej, a zatem ''pod względem ogólnopaństwowym''.
  
&nbsp; &nbsp; W miastach zagranicznych, jak widzieliśmy, ruch kolejowy podmiejski kilkakrotnie przewyższył ruch daleki i wogóle jest od niego daleko intensywniejszym. W Warszawie komunikacya podmiejska kolejowa ma jeszcze większe znaczenie, bo właściwie podmiejska okolica leży bardzo daleko dopiero za fortami. Jeśli komunikacya ta nie rozwinęła się na leżycie, jeśli w Warszawie jest wszystkiego 19 par pociągów podmiejskich na dobę, zamiast co najmniej trzy razy tyle co pociągów dalekich, t. j. 32 * 3 = około 100 par, to pochodzi stąd, że:
+
Zarówno przejazd podróżnych, jak przewóz towarów, natrafia w Warszawie na znaczne trudności i zwłokę, naczem cierpi handel i ludność całego kraju i państwa. Jeśli niedogodności te dają się odczuwać silnie przy ruchu normalnym, to łatwo przewidzieć zamieszanie, jakie może powstać na drogach żel. warszawskich przy przewozach nadzwyczajnych, masowych, np. w czasie mobilizacyi wojennej. Wojna francusko-pruska wykazała najjaskrawiej wszystkie braki dróg żelaznych, zwłaszcza ich punktów węzłowych, i względy strategiczne były głównymi, które skłoniły zarząd dróg żelaznych niemieckich do reorganizacyi i udoskonaleń pierwszych węzłów kolejowych w Berlinie, Frankfurcie i Strasburgu.
  
&nbsp; &nbsp; po '''1)''' Brak jest tej organizacyi ruchu na drogach żel. warszawskich, jaką widzieliśmy na drogach żel. zagranicznych, gdzie pociągi podmiejskie chodzą w równych i niewielkich odstępach i zabezpieczają pewną i nieustanną komunikacyę z miastem całej jego okolicy dalszej i bliższej.
+
Wymienione powyżej niedogodności i wady dróg żelaznych w Warszawie, skłoniły do wypracowania kilku już projektów, mających na celu ulepszenie istniejących tutaj warunków kolejowych. O projektach tych Przegląd Techniczny dawał w swoim czasie sprawozdania szczegółowe <sup>[c]</sup>, przytoczymy je tutaj w krótkości.
  
&nbsp; &nbsp; po '''2)''' Dworce warszawskie, za wyjątkiem wiedeńskiego, leżą na krańcach miasta i przez to codzienna podróż koleją jest ogromnie utrudniona.
+
<sup>[c]</sup> - <small> Por. Przegl. Techn. r. 1895, Nº 10 i 11. p. Stefan Zieliński: „Nowoprojektowany dworzec centralny w Warszawie” i r. 1899, Nº 3 i 4, p. Wincenty Dworzyński: „Kilka uwag o komunikacyach kolejowych Warszawy i jej okolic”, nadto r. 1901 Nº 40: „Projekt węzła kolejowego w Warszawie”, z 4-ma tablicami.</small>
  
&nbsp; &nbsp; po '''3)''' Wreszcie brak odpowiednich ulg i udogodnień taryfowych.
+
W r. 1890 Zarząd drogi żel. Warsz.-Wied. ogłosił konkurs na budowę nowego dworca dla swej drogi w Warszawie, a kiedy nagrodzony projekt został ostatecznie przedstawiony do Ministeryum, Rada Inżynierska Ministeryum Komunikacyi zaopiniowała, że w Warszawie powinien być wybudowany na miejscu dworca dr. ż. Warsz.-Wiedeńskiej dworzec wspólny dla wszystkich, schodzących się w Warszawie dróg żelaznych i skutkiem tego projekt przedstawiony zwróciła do przerobienia. Projekt po odpowiedniem przerobieniu został przedstawiony powtórnie, a gdy i tym razem nie uzyskał za twierdzenia, inżynierowie p. Stefan Zieliński i ś. p. Stanisław Rohn wypracowali samodzielny projekt nowego dworca w Warszawie, w miejscu obecnego dworca dr. żel. Warsz.-Wiedeńskiej, wspólnego dla wszystkich, schodzących się w Warszawie, dróg żelaznych, nazwanego Centralnym i nowej linii łączącej go z dworcami praskimi, nazwanej także drogą żel. Centralną (rys. 8).
  
 +
Projekt ten był opracowany w trzech odmianach, zależnych głównie od kierunku nowej łącznicy kolejowej. We wszystkich trzech odmianach linie dróg żelaznych z Mławy, Petersburga i Brześcia miały być przedłużone na terytoryum Pragi poza istniejące dworce i tam miały zlać się w jedną wspólną linię. Linia ta miała albo – przeciąć Wisłę mostem wprost Alei Jerozolimskiej i idąc następnie przez tę ulicę, podejść tunelem do obecnego dworca dr. ż. Warsz.-Wiedeńskiej odpowiednio przerobionego (odmiana 1-sza), albo – przejść przez Wisłę w blizkości Czerniakowa i otaczając całą Warszawę z południa, podejść do nowego dworca od zachodu (odmiana 2-ga). W obu tych odmianach nowy dworzec, zwany Centralnym, miał mieć tory w jednym poziomie z ulicami. Wreszcie w odmianie 3-ej nowa łącznica miała przejść Wisłę pod Czerniakowem i skręcić drogą pośrednią wprost przez pole Mokotowskie do dworca Centralnego, który w tej odmianie miał być piętrowym, z umieszczeniem torów na piętrze, ponad ulicami.
  
&nbsp; &nbsp; ''Pod wzglądem ruchu towarowego'' Warszawa w porównaniu z miastami zagranicznemi stosunkowo jest więcej ożywiona, co łatwo objaśnić tem, że wobec zupełnego zaniedbania drogi wodnej, jaką przedstawia Wisła, wszystkie towary, nawet takie jak węgiel i materyały budowlane, są dowożone do Warszawy drogami żelaznemi, gdy zagranicą, np. w Berlinie i Dreźnie, tego rodzaju ładunki są dostarczane prawie wyłącznie drogami wodnemi. Więcej niż połowa towarów dowiezionych do Warszawy, składa się z węgla i budulcu; jeśli je odejmiemy od ogólnej liczby dowozu, to przekonamy się, że i pod względem ruchu towarowego Warszawa jest jeszcze bardzo zacofaną.
+
Cechą charakterystyczną wszystkich 3-ch odmian była ta, że z wyjątkiem dworca dr.żel. Warsz.-Wiedeńskiej, mającego być zastąpionym przez dworzec centralny, wszystkie inne istniejące stacye i linie dróg żel. pozostałyby bez zmiany, a projektowana droga żel. centralna miała być eksploatowana przez prywatne konsorcyum, jako całość odrębna od innych dróg żelaznych. Stanowiło to zaletę projektu, gdyż taki projekt był stosunkowo łatwy do wykonania i niedrogi (od 8 do 10 mil. rub., stosownie do odmiany). Jednocześnie jednak stanowiło i wadę, bo tym sposobem wiele braków w istniejących urządzeniach dróg żelaznych pozostałoby bez zmiany.
  
&nbsp; &nbsp; Tymczasem środkowe jej położenie w Europie i doprowadzenie do niej dróg żelaznych zarówno szerokotorowych rossyjskich, jak i zagranicznych, powinnoby wpłynąć na duże rozwinięcie w Warszawie ruchu towarowego.
 
  
&nbsp; &nbsp; Między innemi przyczynami hamującemi rozwój handlu w Warszawie, należy bezwarunkowo zamieścić i słaby rozwój jej urządzeń stacyjnych.
+
Projekty pp. Rohna i Zielińskiego były dwukrotnie rozpatrywane w miejscowej komisyi, złożonej z przedstawicieli miejscowych dróg żelaznych, miasta i zainteresowanych instytucyi, pod przewodnictwem dyrektora dr. żel. Warsz.-Wiedeńskiej inż. p. Rydzewskiego, która, uznając za najlepszą 3-cią odmianę, przedstawiła ją z przychylnym wnioskiem do Ministeryum. Ministeryum jednak i tym razem jeszcze nie zatwierdziło projektu, lecz wskutek ponownej opinii Rady Inżynierskiej poleciło w r. 1898 tej samej miejscowej komisyi wypracować nowy projekt przebudowy węzła kolejowego warszawskiego, oparty na następujących zasadach: Na lewym, warszawskim brzegu Wisły ma być wybudowany dworzec centralny na miejscu istniejącego dworca dr. żel. Warsz.- Wiedeńskiej, wspólny dla wszystkich schodzących się w Warszawie dróg żelaznych.
 +
Na prawym, praskim brzegu ma być zbudowany dworzec wspólny dla wszystkich dróg żelaznych, schodzących się na Pradze, które w owym czasie zostały wszystkie skupione przez skarb. Oba dworce winny być po łączone nową linią kolejową, niezależną od istniejącej drogi żel. Obwodowej. Wreszcie należy wskazać sposoby, zwiększenia sprawności przepuszczalnej tejże dr. ż. Obwodowej.
  
&nbsp; &nbsp; W Warszawie niema stacyi wyładunkowych dla materyałów spożywczych w połączeniu z halami targowemi, jakie spotykamy w środkowych dzielnicach Berlina, Paryża, a zwłaszcza Londynu, a w dowozie produktów spożywczych do Warszawy doskonale konkurują jeszcze z drogami żelaznemi zwykłe furmanki chłopskie.
+
=== Rys. 8. ===
 
 
&nbsp; &nbsp; Niema także ogólnych magazynów, składów warantowych, elewatorów i t. p. urządzeń, w których mogłyby być przechowywane towary, dla wyczekania najlepszych cen do ich sprzedaży. Istniejące magazyny zbożowe na Pradze, elewatory zbożowe dla wojska i składy nafty, stanowią tylko cząstkę tej działalności, jaka mogłaby się rozwinąć w tym kierunku.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Wreszcie towary, które przechodzą przez Warszawę transito (około 130 mil. pud. rocznie), tracą na samo przejście przez Warszawę od 4 do o dni z powodu braku należytej organizacyi stacyi towarowych, głownie stacyi ustawniczych. Takie przetrzymywanie w Warszawie towarów tranzytowych, skłoniło eksporterów w latach 1894 i 1897 do wysyłania zboża drogą okólną z pominięciem Warszawy, a zarządom dróg żelaznych przynosi corocznie duże straty wskutek bezużytecznego unieruchomienia taboru. Przyjmując ładunek jednego wozu równym 600 pud., a koszt jednego wozodnia 1 rublowi, otrzymalibyśmy, że straty stąd wynikające dla dróg żelaznych wynoszą około 1 miliona rubli rocznie.
 
 
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Widzimy więc, że drogi żelazne w Warszawie posiadają dużo różnych wad, największe jednak braki są w komunikacyi tranzytowej, a zatem ''pod względem ogólnopaństwowym''.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Zarówno przejazd podróżnych, jak przewóz towarów, natrafia w Warszawie na znaczne trudności i zwłokę, naczem cierpi handel i ludność całego kraju i państwa. Jeśli niedogodności te dają się odczuwać silnie przy ruchu normalnym, to łatwo przewidzieć zamieszanie, jakie może powstać na drogach żel. warszawskich przy przewozach nadzwyczajnych, masowych, np. w czasie mobilizacyi wojennej. Wojna francusko-pruska wykazała najjaskrawiej wszystkie braki dróg żelaznych, zwłaszcza ich punktów węzłowych, i względy strategiczne były głównymi, które skłoniły zarząd dróg żelaznych niemieckich do reorganizacyi i udoskonaleń pierwszych węzłów kolejowych w Berlinie, Frankfurcie i Strasburgu.
 
 
 
 
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Wymienione powyżej niedogodności i wady dróg żelaznych w Warszawie, skłoniły do wypracowania kilku już projektów, mających na celu ulepszenie istniejących tutaj warunków kolejowych. O projektach tych Przegląd Techniczny dawał w swoim czasie sprawozdania szczegółowe <sup>[c]</sup>, przytoczymy je tutaj w krótkości.
 
:: <sup>[c]</sup> - <small> Por. Przegl. Techn. r. 1895, Nº 10 i 11. p. Stefan Zieliński: „Nowoprojektowany dworzec centralny w Warszawie” i r. 1899, Nº 3 i 4, p. Wincenty Dworzyński: „Kilka uwag o komunikacyach kolejowych Warszawy i jej okolic”, nadto r. 1901 Nº 40: „Projekt węzła kolejowego w Warszawie”, z 4-ma tablicami.</small>
 
 
 
&nbsp; &nbsp; W r. 1890 Zarząd drogi żel. Warsz.-Wied. ogłosił konkurs na budowę nowego dworca dla swej drogi w Warszawie, a kiedy nagrodzony projekt został ostatecznie przedstawiony do Ministeryum, Rada Inżynierska Ministeryum Komunikacyi zaopiniowała, że w Warszawie powinien być wybudowany na miejscu dworca dr. ż. Warsz.-Wiedeńskiej dworzec wspólny dla wszystkich, schodzących się w Warszawie dróg żelaznych i skutkiem tego projekt przedstawiony zwróciła do przerobienia. Projekt po odpowiedniem przerobieniu został przedstawiony powtórnie, a gdy i tym razem nie uzyskał za twierdzenia, inżynierowie p. Stefan Zieliński i ś. p. Stanisław Rohn wypracowali samodzielny projekt nowego dworca w Warszawie, w miejscu obecnego dworca dr. żel. Warsz.-Wiedeńskiej, wspólnego dla wszystkich, schodzących się w Warszawie, dróg żelaznych, nazwanego Centralnym i nowej linii łączącej go z dworcami praskimi, nazwanej także drogą żel. Centralną (rys. 8).
 
 
 
[[Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Rys8.jpg|thumb|right|400px|Rys8]]
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Projekt ten był opracowany w trzech odmianach, zależnych głównie od kierunku nowej łącznicy kolejowej. We wszystkich trzech odmianach linie dróg żelaznych z Mławy, Petersburga i Brześcia miały być przedłużone na terytoryum Pragi poza istniejące dworce i tam miały zlać się w jedną wspólną linię. Linia ta miała albo – przeciąć Wisłę mostem wprost Alei Jerozolimskiej i idąc następnie przez tę ulicę, podejść tunelem do obecnego dworca dr. ż. Warsz.-Wiedeńskiej odpowiednio przerobionego (odmiana 1-sza), albo – przejść przez Wisłę w blizkości Czerniakowa i otaczając całą Warszawę z południa, podejść do nowego dworca od zachodu (odmiana 2-ga). W obu tych odmianach nowy dworzec, zwany Centralnym, miał mieć tory w jednym poziomie z ulicami. Wreszcie w odmianie 3-ej nowa łącznica miała przejść Wisłę pod Czerniakowem i skręcić drogą pośrednią wprost przez pole Mokotowskie do dworca Centralnego, który w tej odmianie miał być piętrowym, z umieszczeniem torów na piętrze, ponad ulicami.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Cechą charakterystyczną wszystkich 3-ch odmian była ta, że z wyjątkiem dworca dr.żel. Warsz.-Wiedeńskiej, mającego być zastąpionym przez dworzec centralny, wszystkie inne istniejące stacye i linie dróg żel. pozostałyby bez zmiany, a projektowana droga żel. centralna miała być eksploatowana przez prywatne konsorcyum, jako całość odrębna od innych dróg żelaznych. Stanowiło to zaletę projektu, gdyż taki projekt był stosunkowo łatwy do wykonania i niedrogi (od 8 do 10 mil. rub., stosownie do odmiany). Jednocześnie jednak stanowiło i wadę, bo tym sposobem wiele braków w istniejących urządzeniach dróg żelaznych pozostałoby bez zmiany.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Projekty pp. Rohna i Zielińskiego były dwukrotnie rozpatrywane w miejscowej komisyi, złożonej z przedstawicieli miejscowych dróg żelaznych, miasta i zainteresowanych instytucyi, pod przewodnictwem dyrektora dr. żel. Warsz.-Wiedeńskiej inż. p. Rydzewskiego, która, uznając za najlepszą 3-cią odmianę, przedstawiła ją z przychylnym wnioskiem do Ministeryum. Ministeryum jednak i tym razem jeszcze nie zatwierdziło projektu, lecz wskutek ponownej opinii Rady Inżynierskiej poleciło w r. 1898 tej samej miejscowej komisyi wypracować nowy projekt przebudowy węzła kolejowego warszawskiego, oparty na następujących zasadach: Na lewym, warszawskim brzegu Wisły ma być wybudowany dworzec centralny na miejscu istniejącego dworca dr. żel. Warsz.- Wiedeńskiej, wspólny dla wszystkich schodzących się w Warszawie dróg żelaznych.
 
Na prawym, praskim brzegu ma być zbudowany dworzec wspólny dla wszystkich dróg żelaznych, schodzących się na Pradze, które w owym czasie zostały wszystkie skupione przez skarb. Oba dworce winny być po łączone nową linią kolejową, niezależną od istniejącej drogi żel. Obwodowej. Wreszcie należy wskazać sposoby, zwiększenia sprawności przepuszczalnej tejże dr. ż. Obwodowej.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Stosownie do tego polecenia komisya w ściślejszej podkomisyi ułożyła szczegółowy program, według którego zarządy dr. ż. Nadwiślańskich i Warszawsko-Wiedeńskiej opracowały wspólnemi siłami obszerny projekt gruntownej przebudowy wszystkich schodzących się w Warszawie dróg żelaznych. W ogólnych zarysach projekt ten tak się przedstawia<sup>[d]</sup> (rys. 9).
 
&nbsp; &nbsp; Stosownie do tego polecenia komisya w ściślejszej podkomisyi ułożyła szczegółowy program, według którego zarządy dr. ż. Nadwiślańskich i Warszawsko-Wiedeńskiej opracowały wspólnemi siłami obszerny projekt gruntownej przebudowy wszystkich schodzących się w Warszawie dróg żelaznych. W ogólnych zarysach projekt ten tak się przedstawia<sup>[d]</sup> (rys. 9).
 
:: <sup>[d]</sup><small> – Szczegółowy opis i rysunki por. Przegl. Techn. r. 1901, Nº 40.</small>
 
:: <sup>[d]</sup><small> – Szczegółowy opis i rysunki por. Przegl. Techn. r. 1901, Nº 40.</small>
 
[[Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Rys9.jpg|thumb|right|600px|Rys9]]
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Dworzec centralny, zgodnie z życzeniem Rady Inżynierskiej i potrzebami ruchu, został zaprojektowany w blizkości istniejącego dworca dr. ż. Warsz.–Wiedeńskiej. Drugi dworzec główny przewidziany jest na Pradze, obok stacyi drogi żel. dawniejszej Terespolskiej od strony Saskiej Kępy. Oba te dworce połączone są nową linią kolejową, nazwaną tak samo, jak i w projektach ś. p. Rohna i inż. p. Zielińskiego, linią Centralną, ze względu na położenie jej w środku miasta. Linia Centralna ma być dwutorowa, o torach podwójnej szerokości – rossyjskiej (5’) i zagranicznej (4’8½”). Przeszedłszy przez część Pragi, Saskiej Kępy i przez nowy most na Wiśle, linia Centralna ma wejść w Aleję Jerozolimską w dolnej jej części murowanym wiaduktem, a w górnej tunelem, aby nigdzie nie przeszkadzać ruchowi ulicznemu. Tunel od strony Pragi rozpoczynałby się przed ulicą Nowy Świat, a kończył za Marszałkowską, gdzie przechodziłby w otwarty wykop, głębokości około 8 m, na którego dole mieściłoby się 12 torów stacyjnych, a na górze w jednym poziomie z ulicami stałby dworzec Centralny, częściowo ponad torami na żelaznem rusztowaniu. Poza wykopem stacyjnym linia Centralna znowu ma wejść w tunel, z którego wychodziłaby za rogatką Jerozolimską i dochodziła do nowoprojektowanej stacyi Czyste. Na stacyi Czyste mają się schodzić: główna linia dr. ż. Warsz. – Wiedeńskiej i jej odnoga do Kalisza, linia dr. ż. Obwodowej i łącznica do stacyi postojowej dla próżnych taborów osobowych, zwanej Szczęśliwice, obok pomnika na Woli. Tym sposobem stacya Czyste byłaby stacyą węzłową w warszawskim węźle kolejowym. Drugą taką samą stacyą węzłową dla dróg żelaznych prawego brzegu Wisły byłaby projektowana stacya Praga, a dworzec centralny, leżący pomiędzy temi dwiema stacyami byłby dworcem zwykłym przejściowym. Nowa linia Centralna, przechodząca przez te trzy dworce, ma być oddana wyłącznie dla ruchu osobowego.
 
&nbsp; &nbsp; Dworzec centralny, zgodnie z życzeniem Rady Inżynierskiej i potrzebami ruchu, został zaprojektowany w blizkości istniejącego dworca dr. ż. Warsz.–Wiedeńskiej. Drugi dworzec główny przewidziany jest na Pradze, obok stacyi drogi żel. dawniejszej Terespolskiej od strony Saskiej Kępy. Oba te dworce połączone są nową linią kolejową, nazwaną tak samo, jak i w projektach ś. p. Rohna i inż. p. Zielińskiego, linią Centralną, ze względu na położenie jej w środku miasta. Linia Centralna ma być dwutorowa, o torach podwójnej szerokości – rossyjskiej (5’) i zagranicznej (4’8½”). Przeszedłszy przez część Pragi, Saskiej Kępy i przez nowy most na Wiśle, linia Centralna ma wejść w Aleję Jerozolimską w dolnej jej części murowanym wiaduktem, a w górnej tunelem, aby nigdzie nie przeszkadzać ruchowi ulicznemu. Tunel od strony Pragi rozpoczynałby się przed ulicą Nowy Świat, a kończył za Marszałkowską, gdzie przechodziłby w otwarty wykop, głębokości około 8 m, na którego dole mieściłoby się 12 torów stacyjnych, a na górze w jednym poziomie z ulicami stałby dworzec Centralny, częściowo ponad torami na żelaznem rusztowaniu. Poza wykopem stacyjnym linia Centralna znowu ma wejść w tunel, z którego wychodziłaby za rogatką Jerozolimską i dochodziła do nowoprojektowanej stacyi Czyste. Na stacyi Czyste mają się schodzić: główna linia dr. ż. Warsz. – Wiedeńskiej i jej odnoga do Kalisza, linia dr. ż. Obwodowej i łącznica do stacyi postojowej dla próżnych taborów osobowych, zwanej Szczęśliwice, obok pomnika na Woli. Tym sposobem stacya Czyste byłaby stacyą węzłową w warszawskim węźle kolejowym. Drugą taką samą stacyą węzłową dla dróg żelaznych prawego brzegu Wisły byłaby projektowana stacya Praga, a dworzec centralny, leżący pomiędzy temi dwiema stacyami byłby dworcem zwykłym przejściowym. Nowa linia Centralna, przechodząca przez te trzy dworce, ma być oddana wyłącznie dla ruchu osobowego.
  
 
&nbsp; &nbsp; Ruch towarowy ma zwrócić się na istniejącą dr. ż. Obwodową. Droga ta ma być przebudowana na dwa tory z podwójną szerokością, tak samo jak projektowana linia Centralna, przyczem plant jej byłby wyniesiony ponad ulice miejskie, które nigdzie według projektu nie przecinają się z torami kolejowemi w jednym poziomie. Wzdłuż dr. ż. Obwodowej mieściłyby się wszystkie stacye ładunkowe, odpowiednio przebudowane i rozszerzone, przez wprowadzenie do nich torów obu szerokości, rossyjskiej i zagranicznej, i różne miejsca ładunkowe, jak komora główna, projektowana rzeźnia miejska i t. p. Tory dr. ż. Obwodowej mają dochodzić do dwóch krańcowych stacyi towarowych, mianowicie do stacyi ustawniczych: jednej drogi żel. Warsz.–Wiedeńskiej obok wsi Szczęśliwice za Wolą i drugiej dróg żel. skarbowych w okolicy wsi Targówek na Pradze.
 
&nbsp; &nbsp; Ruch towarowy ma zwrócić się na istniejącą dr. ż. Obwodową. Droga ta ma być przebudowana na dwa tory z podwójną szerokością, tak samo jak projektowana linia Centralna, przyczem plant jej byłby wyniesiony ponad ulice miejskie, które nigdzie według projektu nie przecinają się z torami kolejowemi w jednym poziomie. Wzdłuż dr. ż. Obwodowej mieściłyby się wszystkie stacye ładunkowe, odpowiednio przebudowane i rozszerzone, przez wprowadzenie do nich torów obu szerokości, rossyjskiej i zagranicznej, i różne miejsca ładunkowe, jak komora główna, projektowana rzeźnia miejska i t. p. Tory dr. ż. Obwodowej mają dochodzić do dwóch krańcowych stacyi towarowych, mianowicie do stacyi ustawniczych: jednej drogi żel. Warsz.–Wiedeńskiej obok wsi Szczęśliwice za Wolą i drugiej dróg żel. skarbowych w okolicy wsi Targówek na Pradze.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Wszystkie drogi żelazne schodzące się w Warszawie, przed dojściem do miasta, rozszczepiałyby się na dwie gałęzie: osobową i towarową. Gałązki osobowe mają łączyć się w dwóch dworcach węzłowych Czyste i Praga, a gałązki towarowe w stacyach ustawniczych Szczęśliwice i Targówek. Pociągi towarowe z linii głównych dochodziłyby tylko do stacyi ustawniczych i tu kończyłyby swój bieg. Wozy ich podlegałyby rozdziałowi najpierw na wozy z towarami przejściowymi i towarami miejscowymi, a później wozy przejściowe musiałyby być ustawiane według linii dalszego swego przeznaczenia, a wozy miejscowe według różnych miejsc ładunkowych w mieście, do których towar był wykazany. Przewóz towarów po dr. ż. Obwodowej uskuteczniałby się oddzielnymi pociągami towarowymi – miejscowymi. Pociągi zaś osobowe nie tylko dochodziłyby do dworca centralnego, ale przechodziły całe miasto nawskróś aż do swej stacyi postojowej, umieszczonej według projektu ze strony przeciwległej, a więc dla pociągów: dr. ż. Skarbowych – w Warszawie obok Szczęśliwic, a dla dr. ż. Warszawsko–Wiedeńskiej – na Pradze obok Targówka.
 
&nbsp; &nbsp; Wszystkie drogi żelazne schodzące się w Warszawie, przed dojściem do miasta, rozszczepiałyby się na dwie gałęzie: osobową i towarową. Gałązki osobowe mają łączyć się w dwóch dworcach węzłowych Czyste i Praga, a gałązki towarowe w stacyach ustawniczych Szczęśliwice i Targówek. Pociągi towarowe z linii głównych dochodziłyby tylko do stacyi ustawniczych i tu kończyłyby swój bieg. Wozy ich podlegałyby rozdziałowi najpierw na wozy z towarami przejściowymi i towarami miejscowymi, a później wozy przejściowe musiałyby być ustawiane według linii dalszego swego przeznaczenia, a wozy miejscowe według różnych miejsc ładunkowych w mieście, do których towar był wykazany. Przewóz towarów po dr. ż. Obwodowej uskuteczniałby się oddzielnymi pociągami towarowymi – miejscowymi. Pociągi zaś osobowe nie tylko dochodziłyby do dworca centralnego, ale przechodziły całe miasto nawskróś aż do swej stacyi postojowej, umieszczonej według projektu ze strony przeciwległej, a więc dla pociągów: dr. ż. Skarbowych – w Warszawie obok Szczęśliwic, a dla dr. ż. Warszawsko–Wiedeńskiej – na Pradze obok Targówka.
  
 
&nbsp; &nbsp; Tym sposobem podróżni miejscowi mogliby korzystać z tego dworca, który byłby dla nich najdogodniejszym, a podróżni przejezdni przesiadaliby się na stacyi najlepiej do tego przystosowanej.
 
&nbsp; &nbsp; Tym sposobem podróżni miejscowi mogliby korzystać z tego dworca, który byłby dla nich najdogodniejszym, a podróżni przejezdni przesiadaliby się na stacyi najlepiej do tego przystosowanej.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Linia Centralna razem z Obwodową są połączone w ten sposób, że razem stanowią zamknięte koło, długości 20,6 wiorst, przecinające Wisłę w dwóch miejscach. W razie więc jakiejkolwiek przerwy ruchu na jednej z tych linii, cały ruch przejściowy można zwrócić na drugą, a mianowicie ruch osobowy można zwrócić na linię Obwodową, albo w razie potrzeby towarowy na linię Centralną. Nieprzerwalność więc komunikacyi kolejowej przejściowej można będzie uważać w Warszawie za osiągniętą.
 
&nbsp; &nbsp; Linia Centralna razem z Obwodową są połączone w ten sposób, że razem stanowią zamknięte koło, długości 20,6 wiorst, przecinające Wisłę w dwóch miejscach. W razie więc jakiejkolwiek przerwy ruchu na jednej z tych linii, cały ruch przejściowy można zwrócić na drugą, a mianowicie ruch osobowy można zwrócić na linię Obwodową, albo w razie potrzeby towarowy na linię Centralną. Nieprzerwalność więc komunikacyi kolejowej przejściowej można będzie uważać w Warszawie za osiągniętą.
Linia 2100: Linia 1869:
 
:: <sup>[f]</sup><small> – Smitt. Vorträge über Bahnhöfe.</small>
 
:: <sup>[f]</sup><small> – Smitt. Vorträge über Bahnhöfe.</small>
  
 +
&nbsp; &nbsp; Drugi poważny zarzut, dający się słyszeć dość często, jest ten, że droga żelazna, przechodząca przez miasto, szkodzi mu i psuje jego wygląd estetyczny, nowa więc projektowana w Warszawie linia, łącząca drogi żelazne praskie z dr. ż. Warszawsko-Wiedeńską, powinna, według zdania oponentów, przejść poza miastem, od strony południowej, nie mającej dotąd wcale komunikacyi kolejowej normalnego typu.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Widzieliśmy jednak na szeregu przykładów dróg żelaznych w dużych miastach za granicą, że ogólnem dążeniem w rozwoju miast i dróg żelaznych jest bezpośrednio zbliżyć ich dworce, a nawet połączyć ich wzajemnie liniami średnicowemi, przechodzącemi przez środek miasta, na czem nic nie traci wygoda mieszkańców, a miasta przyozdabiają się nieraz nowemi dziełami sztuki inżynierskiej i budowlanej. Ostatnio naprzykład wybudowane przedłużenie dr. ż. Orleańskiej w Paryżu nie przynosi ludności najmniejszej niedogodności, bo podziemna linia kolejowa nie uszczupla wcale istniejących ulic, nie daje żadnego hałasu i z powodu popędu elektrycznego nie daje dymu ani pary. Nowy zaś dworzec na Quai d’Orsay stanowi prawdziwą ozdobę miasta, nie mówiąc już o jego korzyściach pod względem komunikacyjnym.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Przeciwnie, przeprowadzenie nowego połączenia kolejowego pomiędzy drogami żelaznemi obu brzegów Wisły przez południowe krańce miasta, stworzyłoby coś w rodzaju istniejącej już Obwodowej, t. j. linię przydatną dla ruchu towarowego i wreszcie dla osobowego przejściowego, gdyż dla podróżnych przejezdnych naddanie około 10 wiorst drogi i pół godziny czasu nie ma żadnego znaczenia, ale linia taka dla ruchu podmiejskiego byłaby bardzo nieodpowiednią.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Tymczasem wytworzenie ruchu kolejowego podmiejskiego, pozwalającego na zaludnienie okolic, leżących poza pasem fortecznym, jest dla Warszawy, jak widzieliśmy, rzeczą niezmiernie ważną, która musi w swoim czasie nastąpić i którą projekt przebudowy węzła kolejowego powinien był koniecznie przewidzieć. Wreszcie, dr. ż. obwodowa południowa musiałaby być przeprowadzona tak samo jak i północna, albo przez sam pas forteczny, albo tuż obok niego, t. j. przez miejscowości, których rozwój, z powodu przepisów fortecznych, jest bardzo ograniczony, a więc nawet dla tych miejscowości nowa linia nie mogłaby mieć wielkiego znaczenia.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Były także propozycye umieszczenia projektowanego dworca centralnego w Warszawie, nie na miejscu istniejące go dworca drogi Wiedeńskiej, jak chcą wskazówki ministeryalne, ale na krańcach miasta: obok Cytadeli, za rogatką Jerozolimską, albo nad Wisłą, w miejscu budującej się obecnie stacyi elektrycznej.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Propozycye te przeczą zasadniczym pojęciom o rozwoju i udoskonaleniu dróg żelaznych w dużych miastach, które tu staraliśmy się zebrać i wyłożyć.
 +
 +
&nbsp; &nbsp; Inne zarzuty, a mianowicie: przecięcie projektowanym tunelem kolejowym kanałów miejskich na ulicach Nowy Świat i Marszałkowskiej i konieczność urządzenia w tem miejscu syfonów – budowa wspólnego mostu na Wiśle nawprost Alei Jerozolimskiej dla kolei i ruchu ulicznego, albo dwóch mostów obok siebie – znaczne zagłębienie pod poziomem ulic chodników kolejowych w dworcu centralnym, wynoszące około 8 m – i tym podobne, odnoszą się już tylko do strony technicznej samego projektu.
  
&nbsp; &nbsp; Drugi poważny zarzut, dający się słyszeć dość często, jest ten, że droga żelazna, przechodząca przez miasto, szkodzi mu i psuje jego wygląd estetyczny, nowa więc projektowana w Warszawie linia, łącząca drogi żelazne praskie z dr. ż. Warszawsko-Wiedeńską, powinna, według zdania oponentów, przejść poza miastem, od strony południowej, nie mającej dotąd wcale komunikacyi kolejowej normalnego typu.
+
&nbsp; &nbsp; Zarzuty te przy opracowywaniu projektu w zarządach dróg żel. miejscowych były rozpatrywane bardzo szczegółowo, dowodem czego służą liczne rysunki, objaśnienia i obliczenia, dołączone do całkowitego projektu, przedstawionego do zatwierdzenia. Nie wdając się obecnie w rozbiór tych zarzutów, ani ich objaśnień, przedstawionych przez projektodawców, co mogłoby stanowić dla każdej poruszonej kwestyi oddzielną monografię, lecz tylko opierając się na licznych wzorach tego rodzaju robót wykonanych już gdzieindziej, możemy twierdzić z całą ufnością, że trudności wskazane tymi zarzutami dadzą się przezwyciężyć i w Warszawie.
 
 
&nbsp; &nbsp; Widzieliśmy jednak na szeregu przykładów dróg żelaznych w dużych miastach za granicą, że ogólnem dążeniem w rozwoju miast i dróg żelaznych jest bezpośrednio zbliżyć ich dworce, a nawet połączyć ich wzajemnie liniami średnicowemi, przechodzącemi przez środek miasta, na czem nic nie traci wygoda mieszkańców, a miasta przyozdabiają się nieraz nowemi dziełami sztuki inżynierskiej i budowlanej. Ostatnio naprzykład wybudowane przedłużenie dr. ż. Orleańskiej w Paryżu nie przynosi ludności najmniejszej niedogodności, bo podziemna linia kolejowa nie uszczupla wcale istniejących ulic, nie daje żadnego hałasu i z powodu popędu elektrycznego nie daje dymu ani pary. Nowy zaś dworzec na Quai d’Orsay stanowi prawdziwą ozdobę miasta, nie mówiąc już o jego korzyściach pod względem komunikacyjnym.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Przeciwnie, przeprowadzenie nowego połączenia kolejowego pomiędzy drogami żelaznemi obu brzegów Wisły przez południowe krańce miasta, stworzyłoby coś w rodzaju istniejącej już Obwodowej, t. j. linię przydatną dla ruchu towarowego i wreszcie dla osobowego przejściowego, gdyż dla podróżnych przejezdnych naddanie około 10 wiorst drogi i pół godziny czasu nie ma żadnego znaczenia, ale linia taka dla ruchu podmiejskiego byłaby bardzo nieodpowiednią.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Tymczasem wytworzenie ruchu kolejowego podmiejskiego, pozwalającego na zaludnienie okolic, leżących poza pasem fortecznym, jest dla Warszawy, jak widzieliśmy, rzeczą niezmiernie ważną, która musi w swoim czasie nastąpić i którą projekt przebudowy węzła kolejowego powinien był koniecznie przewidzieć. Wreszcie, dr. ż. obwodowa południowa musiałaby być przeprowadzona tak samo jak i północna, albo przez sam pas forteczny, albo tuż obok niego, t. j. przez miejscowości, których rozwój, z powodu przepisów fortecznych, jest bardzo ograniczony, a więc nawet dla tych miejscowości nowa linia nie mogłaby mieć wielkiego znaczenia.
 
 
 
  
&nbsp; &nbsp; Były także propozycye umieszczenia projektowanego dworca centralnego w Warszawie, nie na miejscu istniejące go dworca drogi Wiedeńskiej, jak chcą wskazówki ministeryalne, ale na krańcach miasta: obok Cytadeli, za rogatką Jerozolimską, albo nad Wisłą, w miejscu budującej się obecnie stacyi elektrycznej.
+
=== 3 ===
 
 
&nbsp; &nbsp; Propozycye te przeczą zasadniczym pojęciom o rozwoju i udoskonaleniu dróg żelaznych w dużych miastach, które tu staraliśmy się zebrać i wyłożyć.
 
 
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Inne zarzuty, a mianowicie: przecięcie projektowanym tunelem kolejowym kanałów miejskich na ulicach Nowy Świat i Marszałkowskiej i konieczność urządzenia w tem miejscu syfonów – budowa wspólnego mostu na Wiśle nawprost Alei Jerozolimskiej dla kolei i ruchu ulicznego, albo dwóch mostów obok siebie – znaczne zagłębienie pod poziomem ulic chodników kolejowych w dworcu centralnym, wynoszące około 8 m – i tym podobne, odnoszą się już tylko do strony technicznej samego projektu.
 
 
 
&nbsp; &nbsp; Zarzuty te przy opracowywaniu projektu w zarządach dróg żel. miejscowych były rozpatrywane bardzo szczegółowo, dowodem czego służą liczne rysunki, objaśnienia i obliczenia, dołączone do całkowitego projektu, przedstawionego do zatwierdzenia. Nie wdając się obecnie w rozbiór tych zarzutów, ani ich objaśnień, przedstawionych przez projektodawców, co mogłoby stanowić dla każdej poruszonej kwestyi oddzielną monografię, lecz tylko opierając się na licznych wzorach tego rodzaju robót wykonanych już gdzieindziej, możemy twierdzić z całą ufnością, że trudności wskazane tymi zarzutami dadzą się przezwyciężyć i w Warszawie.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Z drugiej strony projekt Zarządów dróg żelaznych warszawskich odznacza się wielu zaletami, z których główne główne wyliczymy w krótkości.
 
&nbsp; &nbsp; Z drugiej strony projekt Zarządów dróg żelaznych warszawskich odznacza się wielu zaletami, z których główne główne wyliczymy w krótkości.
  
&nbsp; &nbsp; '''1)''' Ruch osobowy oddzielony od towarowego.
+
&nbsp; &nbsp; 1) Ruch osobowy oddzielony od towarowego.
  
&nbsp; &nbsp; '''2)''' Pierwszy skierowany do środka miasta, a drugi na jego krańce.
+
&nbsp; &nbsp; 2) Pierwszy skierowany do środka miasta, a drugi na jego krańce.
  
&nbsp; &nbsp; '''3)''' Prócz środkowej dzielnicy, która korzysta z dużego dworca centralnego, komunikacyę kolejową we wszystkich kierunkach posiadają jeszcze: bezpośrednią – dzielnica wschodnia i zachodnia (przez dworzec Czyste i Praga) i pośrednią – dzielnice północne (pociągami osobowymi miejskimi, jakie mają kursować po linii Obwodowej i Centralnej, o czem niżej).
+
&nbsp; &nbsp; 3) Prócz środkowej dzielnicy, która korzysta z dużego dworca centralnego, komunikacyę kolejową we wszystkich kierunkach posiadają jeszcze: bezpośrednią – dzielnica wschodnia i zachodnia (przez dworzec Czyste i Praga) i pośrednią – dzielnice północne (pociągami osobowymi miejskimi, jakie mają kursować po linii Obwodowej i Centralnej, o czem niżej).
  
&nbsp; &nbsp; '''4)''' Stacye towarowe są znacznie rozszerzone i wszystkie zaopatrzone w tory obu szerokości: rossyjskiej i normalnej.
+
&nbsp; &nbsp; 4) Stacye towarowe są znacznie rozszerzone i wszystkie zaopatrzone w tory obu szerokości: rossyjskiej i normalnej.
  
&nbsp; &nbsp; '''5)''' Pod względem eksploatacyi projektowany układ odznacza się jasnością i prostotą. Dworce osobowe są wszystkie typu przejściowego, a zatem łatwe do obsługi, czynność nieekonomiczna podstawiania do dworców próżnych pociągów osobowych sprowadzona jest do minimum, wreszcie zorganizowana jest wymiana wozów towarowych pomiędzy oddzielnemi liniami i różnemi stacyami.
+
&nbsp; &nbsp; 5) Pod względem eksploatacyi projektowany układ odznacza się jasnością i prostotą. Dworce osobowe są wszystkie typu przejściowego, a zatem łatwe do obsługi, czynność nieekonomiczna podstawiania do dworców próżnych pociągów osobowych sprowadzona jest do minimum, wreszcie zorganizowana jest wymiana wozów towarowych pomiędzy oddzielnemi liniami i różnemi stacyami.
  
&nbsp; &nbsp; '''6)''' Jeśli do projektu tego zastosujemy wnioski ogólne, wyprowadzone poprzednio o drogach żelaznych w dużych miastach zagranicznych (por. str. 45, rys. 3), to przekonamy się, że układ projektowany dla Warszawy odpowiada idealnemu układowi zarówno co do linii swych, jak i stacyi, z tem tylko zastrzeżeniem, że narazie ma być wykonana jedna linia średnicowa i jedna połowa linii obwodowej, a dwie drugie linie mogą być wykonane w przyszłości.
+
&nbsp; &nbsp; 6) Jeśli do projektu tego zastosujemy wnioski ogólne, wyprowadzone poprzednio o drogach żelaznych w dużych miastach zagranicznych (por. str. 45, rys. 3), to przekonamy się, że układ projektowany dla Warszawy odpowiada idealnemu układowi zarówno co do linii swych, jak i stacyi, z tem tylko zastrzeżeniem, że narazie ma być wykonana jedna linia średnicowa i jedna połowa linii obwodowej, a dwie drugie linie mogą być wykonane w przyszłości.
  
 
&nbsp; &nbsp; Wynika stąd, że rozpatrywany projekt może zaspokoić wszystkie potrzeby ruchu kolejowego nie tylko obecne, ale i te, które powstaną wtedy, gdy Warszawa stanie się wielkiem milionowem miastem.
 
&nbsp; &nbsp; Wynika stąd, że rozpatrywany projekt może zaspokoić wszystkie potrzeby ruchu kolejowego nie tylko obecne, ale i te, które powstaną wtedy, gdy Warszawa stanie się wielkiem milionowem miastem.
Linia 2160: Linia 1928:
 
&nbsp; &nbsp; Dla potrzeb wyłącznie miejskich należy budować drogi żelazne wyłącznie miejskie, zupełnie niezależne od dróg żelaznych normalnych, ponieważ drogi te najlepiej potrafią zadość uczynić potrzebom samego miasta Warszawy.
 
&nbsp; &nbsp; Dla potrzeb wyłącznie miejskich należy budować drogi żelazne wyłącznie miejskie, zupełnie niezależne od dróg żelaznych normalnych, ponieważ drogi te najlepiej potrafią zadość uczynić potrzebom samego miasta Warszawy.
  
==== C. Drogi żelazne wyłącznie miejskie ====  
+
===== C. Drogi żelazne wyłącznie miejskie =====
 
 
&nbsp; &nbsp; Drogi żelazne wyłącznie miejskie są wytworem bardzo świeżym, bo powstały w Europie dopiero w ostatniem dziesięcioleciu wieku ubiegłego. Na lądzie stałym Europy pierwsza tego rodzaju droga żelazna została otwarta w Peszcie w czasie wystawy jubileuszowej w r. 1896. W Warszawie istnieje jaki taki ruch kolejowy miejski na drodze Obwodowej i projekty jego udoskonalenia, ale drogi żelaznej wyłącznie miejskiej niema nawet w projekcie.
 
  
&nbsp; &nbsp; Jedynym, kto poruszył u nas tę sprawę, był inż. p. W. Dworzyński, który w odczycie o komunikacyach kolejowych Warszawy<sup>[a]</sup> żądał wypracowania sieci dróg żelaznych miejskich elektrycznych, typu lekkiego, poprowadzonych nad lub pod ulicami miasta, dla połączenia Warszawy z jej okolicą. Komisya, która z powodu tego odczytu powstała w Sekcyi Technicznej, zajęła się głównie drogami magistralnemi, a dróg żelaznych miejskich typu lekkiego nie rozpatrywała, pole więc do dyskusyi nad temi drogami jest zupełnie otwarte.
+
Drogi żelazne wyłącznie miejskie są wytworem bardzo świeżym, bo powstały w Europie dopiero w ostatniem dziesięcioleciu wieku ubiegłego. Na lądzie stałym Europy pierwsza tego rodzaju droga żelazna została otwarta w Peszcie w czasie wystawy jubileuszowej w r. 1896. W Warszawie istnieje jaki taki ruch kolejowy miejski na drodze Obwodowej i projekty jego udoskonalenia, ale drogi żelaznej wyłącznie miejskiej niema nawet w projekcie.
:: <sup>[a]</sup> - <small> Por. Przeg. Tech. z r. 1899 Nr. 3 i 4.</small>
 
  
&nbsp; &nbsp; Rozpatrzenie dróg żelaznych miejskich w miastach za granicznych pozwoliło nam dojść do pewnych wniosków ogólnych, które postaramy się zastosować i do Warszawy.
+
Jedynym, kto poruszył u nas tę sprawę, był inż. p. W. Dworzyński, który w odczycie o komunikacyach kolejowych Warszawy<sup>[a]</sup> żądał wypracowania sieci dróg żelaznych miejskich elektrycznych, typu lekkiego, poprowadzonych nad lub pod ulicami miasta, dla połączenia Warszawy z jej okolicą. Komisya, która z powodu tego odczytu powstała w Sekcyi Technicznej, zajęła się głównie drogami magistralnemi, a dróg żelaznych miejskich typu lekkiego nie rozpatrywała, pole więc do dyskusyi nad temi drogami jest zupełnie otwarte.
  
&nbsp; &nbsp; Z trzech głównych typów konstrukcyjnych dróg miejskich: nadziemnej na wiadukcie (elevated), podziemnej płytkiej (Unterpflasterbahn) i podziemnej głębokiej (tube), najtańszym jest typ pierwszy. Koszt 1 km drogi miejskiej na wiadukcie metalowym wynosi od 620 do 650 tys. rub. – taki jednak wiadukt może być budowany tylko na ulicach bardzo szerokich, nie węższych niż 40 m, aby ruch uliczny zwykły, pieszy i kołowy, nie był w niczem krępowany. Ulice Warszawy, zwłaszcza w śródmieściu, przez które linie drogi żelaznej miejskiej muszą przechodzić bezwarunkowo, są wogóle znacznie węższe. Jeśli jeszcze zwrócimy uwagę na hałas i turkot, wynikający z przejścia po rusztowaniu metalowem pociągu, chociażby bardzo lekkiego i na zasłonięcie przez wiadukt widoku perspektywicznego ulicy, to przyjdziemy do przekonania, że typ drogi żel. nadziemnej nie może być wogóle stosowany w Warszawie i można go dopuścić jedynie wyjątkowo w dzielnicach dalszych, na ulicach bardzo szerokich.
+
<sup>[a]</sup> - <small> Por. Przeg. Tech. z r. 1899 Nr. 3 i 4.</small>
  
 +
Rozpatrzenie dróg żelaznych miejskich w miastach za granicznych pozwoliło nam dojść do pewnych wniosków ogólnych, które postaramy się zastosować i do Warszawy.
  
&nbsp; &nbsp; Z pozostałych dwóch typów drogi żel. podziemnej należy wykluczyć drogę żel. podziemną głęboką, tubową, jako nadzwyczaj kosztowną (około 3 mil. rub. za 1 km), a nie wywołaną specyalnie potrzebami miejscowemi.
+
Z trzech głównych typów konstrukcyjnych dróg miejskich: nadziemnej na wiadukcie (elevated), podziemnej płytkiej (Unterpflasterbahn) i podziemnej głębokiej (tube), najtańszym jest typ pierwszy. Koszt 1 km drogi miejskiej na wiadukcie metalowym wynosi od 620 do 650 tys. rub. – taki jednak wiadukt może być budowany tylko na ulicach bardzo szerokich, nie węższych niż 40 m, aby ruch uliczny zwykły, pieszy i kołowy, nie był w niczem krępowany. Ulice Warszawy, zwłaszcza w śródmieściu, przez które linie drogi żelaznej miejskiej muszą przechodzić bezwarunkowo, są wogóle znacznie węższe. Jeśli jeszcze zwrócimy uwagę na hałas i turkot, wynikający z przejścia po rusztowaniu metalowem pociągu, chociażby bardzo lekkiego i na zasłonięcie przez wiadukt widoku perspektywicznego ulicy, to przyjdziemy do przekonania, że typ drogi żel. nadziemnej nie może być wogóle stosowany w Warszawie i można go dopuścić jedynie wyjątkowo w dzielnicach dalszych, na ulicach bardzo szerokich.
  
 +
Z pozostałych dwóch typów drogi żel. podziemnej należy wykluczyć drogę żel. podziemną głęboką, tubową, jako nadzwyczaj kosztowną (około 3 mil. rub. za 1 km), a nie wywołaną specyalnie potrzebami miejscowemi.
  
&nbsp; &nbsp; Pozostaje więc droga podziemna płytka, która na lądzie stałym Europy jest najwięcej rozpowszechniona i uznana za najlepszą. Taka droga żelazna nie tamuje zupełnie ruchu ulicznego i nie zasłania wcale widoku. Na powierzchni ulicy znajdują się tylko niewielkie kioski oszklone, rozmieszczone na stacyach, ponad schodami, prowadzącemi do podziemnych chodników kolejowych. W razie potrzeby, nawet i te kioski mogą być usunięte z ulicy, a schody kolejowe wybudowane w pomieszczeniu sklepowem sąsiedniej kamienicy. Prócz tego płytkie opuszczenie drogi żel. podziemnej pod powierzchnią ulicy, przedstawia dla podróżujących stosunkowo najłatwiejsze połączenie chodników kolejowych z chodnikami ulicznymi.
+
Pozostaje więc droga podziemna płytka, która na lądzie stałym Europy jest najwięcej rozpowszechniona i uznana za najlepszą. Taka droga żelazna nie tamuje zupełnie ruchu ulicznego i nie zasłania wcale widoku. Na powierzchni ulicy znajdują się tylko niewielkie kioski oszklone, rozmieszczone na stacyach, ponad schodami, prowadzącemi do podziemnych chodników kolejowych. W razie potrzeby, nawet i te kioski mogą być usunięte z ulicy, a schody kolejowe wybudowane w pomieszczeniu sklepowem sąsiedniej kamienicy. Prócz tego płytkie opuszczenie drogi żel. podziemnej pod powierzchnią ulicy, przedstawia dla podróżujących stosunkowo najłatwiejsze połączenie chodników kolejowych z chodnikami ulicznymi.
  
 +
Koszt 1 km drogi żelaznej podziemnej płytkiej wynosi, wraz z taborem i urządzeniem elektrycznem<sup>[b]</sup>, od 830 (Peszt) do 1150 tys. rub. (Paryż). W ostatniej sumie mieści się także koszt odpowiedniej przebudowy kanałów ulicznych i różnych podziemnych przewodów miejskich. W Warszawie trzeba będzie prawdopodobnie tak jak i w Paryżu przebudować częściowo kanały, wogóle jednak roboty można prowadzić nieco ekonomiczniej niż tam, np. z dopuszczeniem rozkopania całkowitego ulicy, co było zabronione w Paryżu i t. p., więc zdaje się będziemy blizcy prawdy, jeśli koszt przybliżony 1 km drogi żelaznej miejskiej w Warszawie przyjmiemy okrągło milion rubli.
  
&nbsp; &nbsp; Koszt 1 km drogi żelaznej podziemnej płytkiej wynosi, wraz z taborem i urządzeniem elektrycznem<sup>[b]</sup>, od 830 (Peszt) do 1150 tys. rub. (Paryż). W ostatniej sumie mieści się także koszt odpowiedniej przebudowy kanałów ulicznych i różnych podziemnych przewodów miejskich. W Warszawie trzeba będzie prawdopodobnie tak jak i w Paryżu przebudować częściowo kanały, wogóle jednak roboty można prowadzić nieco ekonomiczniej niż tam, np. z dopuszczeniem rozkopania całkowitego ulicy, co było zabronione w Paryżu i t. p., więc zdaje się będziemy blizcy prawdy, jeśli koszt przybliżony 1 km drogi żelaznej miejskiej w Warszawie przyjmiemy okrągło milion rubli.
+
<sup>[b]</sup> - <small>Ponieważ popęd elektryczny jest najwłaściwszy dla kole miejskiej, wyniesionej z poziomu ulicy.</small>
:: <sup>[b]</sup> - <small>Ponieważ popęd elektryczny jest najwłaściwszy dla kole miejskiej, wyniesionej z poziomu ulicy.</small>
 
  
&nbsp; &nbsp; Pomimo tak wysokiego kosztu nakładowego, cena biletu nie może być wysoka i musi wytrzymywać współzawodnictwo z komunikacyą tramwajową. Mniej więcej zatem cena biletu powinna wynosić około 7 kop. w pierwszej klasie, 5 kop. w drugiej, a średnio 6 kop.
+
Pomimo tak wysokiego kosztu nakładowego, cena biletu nie może być wysoka i musi wytrzymywać współzawodnictwo z komunikacyą tramwajową. Mniej więcej zatem cena biletu powinna wynosić około 7 kop. w pierwszej klasie, 5 kop. w drugiej, a średnio 6 kop.
  
&nbsp; &nbsp; Jeśli przyjmiemy dalej, że czysty dochód z eksploatacyi będzie stanowić 40% od dochodu ogólnego, to dlatego, aby uzyskać 5% od kapitału wyłożonego na budowę, czyli, aby czysty dochód z 1 km wyniósł 50 tys. rub., a ogólny 125 tys. rub., otrzymujemy, że w ciągu roku powinno przejechać 125 : 6 = około 2 mil. osób na 1 km drogi.
+
Jeśli przyjmiemy dalej, że czysty dochód z eksploatacyi będzie stanowić 40% od dochodu ogólnego, to dlatego, aby uzyskać 5% od kapitału wyłożonego na budowę, czyli, aby czysty dochód z 1 km wyniósł 50 tys. rub., a ogólny 125 tys. rub., otrzymujemy, że w ciągu roku powinno przejechać 125 : 6 = około 2 mil. osób na 1 km drogi.
  
&nbsp; &nbsp; Tramwaje warszawskie, przy długości ogólnej 26 km, przewiozły w 1902 r. 22,5 milionów osób za biletami, to jest średnio 865 tys. na 1 km. Wynika stąd, że projektowana droga żelazna miejska, aby dać dochód, musi być przeprowadzona tylko w kierunku najwięcej ożywionego ruchu miejskiego, co zgadza się także i z potrzebami samej ludności.
+
Tramwaje warszawskie, przy długości ogólnej 26 km, przewiozły w 1902 r. 22,5 milionów osób za biletami, to jest średnio 865 tys. na 1 km. Wynika stąd, że projektowana droga żelazna miejska, aby dać dochód, musi być przeprowadzona tylko w kierunku najwięcej ożywionego ruchu miejskiego, co zgadza się także i z potrzebami samej ludności.
  
 +
Postarajmy się oznaczyć te linie największego ruchu miejskiego w Warszawie, które mogłyby wskazać nam kierunek przyszłych dróg żelaznych miejskich.
  
&nbsp; &nbsp; Postarajmy się oznaczyć te linie największego ruchu miejskiego w Warszawie, które mogłyby wskazać nam kierunek przyszłych dróg żelaznych miejskich.
+
Warszawa nie posiada takiej dzielnicy, jak City londyńskie i innych miast anglosaskich, które skupiają życie handlowe i administracyjne całego miasta i do której zbiegają się jego ulice w kształcie promieni, dlatego drogi żelazne miejskie, jakie z czasem powstaną niewątpliwie i w Warszawie, będą w układzie swym więcej zbliżone do sieci dróg żelaznych miasta Paryża, niż miast angielskich i amerykańskich. Będzie to więc, prawdopodobnie, kilka linii dróg żelaznych, równomiernie rozprowadzonych po mieście (tabl. VII).
  
&nbsp; &nbsp; Warszawa nie posiada takiej dzielnicy, jak City londyńskie i innych miast anglosaskich, które skupiają życie handlowe i administracyjne całego miasta i do której zbiegają się jego ulice w kształcie promieni, dlatego drogi żelazne miejskie, jakie z czasem powstaną niewątpliwie i w Warszawie, będą w układzie swym więcej zbliżone do sieci dróg żelaznych miasta Paryża, niż miast angielskich i amerykańskich. Będzie to więc, prawdopodobnie, kilka linii dróg żelaznych, równomiernie rozprowadzonych po mieście (tabl. VII).
+
Z linii tych najważniejsza jest linia, przecinająca Warszawę w kierunku jej osi podłużnej, równoległej do Wisły. Linia ta powinnaby rozpoczynać się przy rogatce Mokotowskiej, przejść następnie całą ulicę Marszałkowską, obok dworca Centralnego, następnie Saski Ogród, Plac Teatralny, ul. Bielańską, Nalewki i dojść aż do drogi Obwodowej obok projektowanej stacyi „Cytadela“, a obecnej „Warszawa Kowelska“<sup>[c]</sup>. Na całej długości linia ta powinna być podziemną, z wyjątkiem okolic Cytadeli, gdzie prawdopodobnie będzie mogła wyjść na powierzchnię ziemi. Ogólna jej długość wynosi 6 km , koszt budowy zatem około 6 milionów rub., a liczba podróżnych płatnych, która musiałaby nią przejechać w ciągu roku, dla zapewnienia 5% od kapitału wyłożonego na budowę, powinna być około 12 milionów. Miejsca jednak, przez które przeszłaby ta kolej, są bodaj najruchliwszymi punktami w Warszawie, więc żądana liczba podróżnych bez wątpienia znalazłaby się już teraz.
  
&nbsp; &nbsp; Z linii tych najważniejsza jest linia, przecinająca Warszawę w kierunku jej osi podłużnej, równoległej do Wisły. Linia ta powinnaby rozpoczynać się przy rogatce Mokotowskiej, przejść następnie całą ulicę Marszałkowską, obok dworca Centralnego, następnie Saski Ogród, Plac Teatralny, ul. Bielańską, Nalewki i dojść aż do drogi Obwodowej obok projektowanej stacyi „Cytadela“, a obecnej „Warszawa Kowelska“<sup>[c]</sup>. Na całej długości linia ta powinna być podziemną, z wyjątkiem okolic Cytadeli, gdzie prawdopodobnie będzie mogła wyjść na powierzchnię ziemi. Ogólna jej długość wynosi 6 km , koszt budowy zatem około 6 milionów rub., a liczba podróżnych płatnych, która musiałaby nią przejechać w ciągu roku, dla zapewnienia 5% od kapitału wyłożonego na budowę, powinna być około 12 milionów. Miejsca jednak, przez które przeszłaby ta kolej, są bodaj najruchliwszymi punktami w Warszawie, więc żądana liczba podróżnych bez wątpienia znalazłaby się już teraz.
+
<sup>[c]</sup> - <small> Równoległy kierunek przez Aleję Ujazdowską, Nowy-Świat, Krakowskie Przedmieście, jest wogóle mniej ruchliwy, ponieważ ulice te leżą już nieco dalej od środka miasta niż ulice wymienione wyżej.</small>
:: <sup>[c]</sup> - <small> Równoległy kierunek przez Aleję Ujazdowską, Nowy-Świat, Krakowskie Przedmieście, jest wogóle mniej ruchliwy, ponieważ ulice te leżą już nieco dalej od środka miasta niż ulice wymienione wyżej.</small>
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Trudności techniczne, jakie ta linia napotka przy wykonaniu, są względnie dość duże, nie takie jednak, żeby się nie dały przezwyciężyć. Naprzykład, jedną z większych trudności byłoby przecięcie podziemnej drogi żelaznej Centralnej. Trudność ta dałaby się ominąć w ten sposób, że linia miejska odeszłaby w bok od prostej linii ulicy Marszałkowskiej i na terytoryum kolejowem przeszła przez most ponad torami linii Centralnej, przy samym dworcu Centralnym, tuż obok którego byłaby urządzona i stacya drogi żelaznej miejskiej. Takie zbliżenie obu tych stacyi byłoby bez wątpienia bardzo dogodne dla podróżnych i odbiłoby się korzystnie na powiększeniu ruchu kolejowego obu dróg żelaznych.
 
&nbsp; &nbsp; Trudności techniczne, jakie ta linia napotka przy wykonaniu, są względnie dość duże, nie takie jednak, żeby się nie dały przezwyciężyć. Naprzykład, jedną z większych trudności byłoby przecięcie podziemnej drogi żelaznej Centralnej. Trudność ta dałaby się ominąć w ten sposób, że linia miejska odeszłaby w bok od prostej linii ulicy Marszałkowskiej i na terytoryum kolejowem przeszła przez most ponad torami linii Centralnej, przy samym dworcu Centralnym, tuż obok którego byłaby urządzona i stacya drogi żelaznej miejskiej. Takie zbliżenie obu tych stacyi byłoby bez wątpienia bardzo dogodne dla podróżnych i odbiłoby się korzystnie na powiększeniu ruchu kolejowego obu dróg żelaznych.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Drugą co do ważności swej jest linia, przecinająca wpoprzek Warszawę i łącząca ją z Pragą. Najwłaściwszymi punktami dla przeprowadzenia drogi żelaznej w tym kierunku są: rogatka Wolska, ul. Chłodna, Hale Targowe, Żelazna Brama, Ogród Saski, Plac Teatralny, Senatorska, Plac Zamkowy, Zjazd, most Aleksandrowski i ul. Aleksandrowska na Pradze. Linia ta na ulicach Warszawy byłaby podziemną, na skarpach Zjazdu wyszłaby na powierzchnię i musiała przejść przez most, niezależnie od istniejącego już na nim ruchu miejskiego, a więc górą. Ponieważ tabor dr. żel. miejskiej z popędem elektrycznym jest bardzo lekki, a dźwigary mostu Aleksandrowskiego skonstruowane z dużym zapasem wytrzymałości, należy zatem przypuszczać, że rachunek wykaże możność tego nowego obciążenia mostu; w takim razie wykonanie dodatkowej części przejazdowej na górze i ułożenie na niej toru kolejowego, nie przedstawiłoby żadnych większych trudności. Na Pradze droga żel. mogłaby zapewne być przeprowadzona nad ziemią, na wiadukcie. Długość linii Nº 2 od rogatki Wolskiej do przecięcia z ulicą Wołową wynosi około 4,5 km. W przyszłości, po projektowanem wyniesieniu stacyi drogi żel. Petersburskiej z miejsca zajmowanego przez nią obecnie, linia ta może być wydłużona w obie strony aż do spotkania z dr. żel. Obwodową i wtedy długość jej ogólna wyniesie 7,6 km.
 
&nbsp; &nbsp; Drugą co do ważności swej jest linia, przecinająca wpoprzek Warszawę i łącząca ją z Pragą. Najwłaściwszymi punktami dla przeprowadzenia drogi żelaznej w tym kierunku są: rogatka Wolska, ul. Chłodna, Hale Targowe, Żelazna Brama, Ogród Saski, Plac Teatralny, Senatorska, Plac Zamkowy, Zjazd, most Aleksandrowski i ul. Aleksandrowska na Pradze. Linia ta na ulicach Warszawy byłaby podziemną, na skarpach Zjazdu wyszłaby na powierzchnię i musiała przejść przez most, niezależnie od istniejącego już na nim ruchu miejskiego, a więc górą. Ponieważ tabor dr. żel. miejskiej z popędem elektrycznym jest bardzo lekki, a dźwigary mostu Aleksandrowskiego skonstruowane z dużym zapasem wytrzymałości, należy zatem przypuszczać, że rachunek wykaże możność tego nowego obciążenia mostu; w takim razie wykonanie dodatkowej części przejazdowej na górze i ułożenie na niej toru kolejowego, nie przedstawiłoby żadnych większych trudności. Na Pradze droga żel. mogłaby zapewne być przeprowadzona nad ziemią, na wiadukcie. Długość linii Nº 2 od rogatki Wolskiej do przecięcia z ulicą Wołową wynosi około 4,5 km. W przyszłości, po projektowanem wyniesieniu stacyi drogi żel. Petersburskiej z miejsca zajmowanego przez nią obecnie, linia ta może być wydłużona w obie strony aż do spotkania z dr. żel. Obwodową i wtedy długość jej ogólna wyniesie 7,6 km.
Linia 2205: Linia 1971:
  
 
&nbsp; &nbsp; Przybliżony plan wszystkich tych linii miejskich wskazany jest na dołączonym planie miasta. Pożądanemby jednak było bardzo więcej dokładne opracowanie takiego planu przez Zarząd miasta i tym sposobem nadanie mu już teraz urzędowej powagi, żeby roboty publiczne wcześniejsze: regulacya ulic, budowa mostu na Wiśle, bulwarów i t. p. nie stały na przeszkodzie późniejszej budowie dróg miejskich.
 
&nbsp; &nbsp; Przybliżony plan wszystkich tych linii miejskich wskazany jest na dołączonym planie miasta. Pożądanemby jednak było bardzo więcej dokładne opracowanie takiego planu przez Zarząd miasta i tym sposobem nadanie mu już teraz urzędowej powagi, żeby roboty publiczne wcześniejsze: regulacya ulic, budowa mostu na Wiśle, bulwarów i t. p. nie stały na przeszkodzie późniejszej budowie dróg miejskich.
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Pod względem eksploatacyi projektowane drogi miejskie mogą być: albo – zupełnie niezależne jedna od drugiej, albo – pociągi z jednej linii mogą wchodzić i na linie przyległe, albo nawet – być w związku z tramwajami i kolejkami podmiejskiemi. Pierwszy sposób eksploatacyi, prócz największego bezpieczeństwa ma jeszcze tę zaletę, że pozwala otwierać stopniowo, w miarę potrzeby, jedną linię niezależnie od drugiej. Ostatni sposób, zalecany przez inż. p. W. Dworzyńskiego i niedawno zastosowany na dużą skalę w Bostonie, ma tę wyższość przed innymi, że jest najdogodniejszy dla publiczności i niewątpliwie wpłynąłby na rozwój ruchu tramwajowego i kolejek podmiejskich. Naprzykład połączenie linii Nº 1 przy rogatce Mokotowskiej z kolejkami Grójecką i Wilanowską oraz wprowadzenie pociągów tych dróg do najważniejszych środkowych dzielnic, wpłynęłoby bezwarunkowo na zwiększenie zaludnienia okolicy przyległej do kolejek, przez co i ruch osobowy musiałby znacznie powiększyć się. Rozumie się, że tabor osobowy kolejek podmiejskich powinien być w tym razie odpowiednio ujednostajniony z taborem dróg miejskich.
 
&nbsp; &nbsp; Pod względem eksploatacyi projektowane drogi miejskie mogą być: albo – zupełnie niezależne jedna od drugiej, albo – pociągi z jednej linii mogą wchodzić i na linie przyległe, albo nawet – być w związku z tramwajami i kolejkami podmiejskiemi. Pierwszy sposób eksploatacyi, prócz największego bezpieczeństwa ma jeszcze tę zaletę, że pozwala otwierać stopniowo, w miarę potrzeby, jedną linię niezależnie od drugiej. Ostatni sposób, zalecany przez inż. p. W. Dworzyńskiego i niedawno zastosowany na dużą skalę w Bostonie, ma tę wyższość przed innymi, że jest najdogodniejszy dla publiczności i niewątpliwie wpłynąłby na rozwój ruchu tramwajowego i kolejek podmiejskich. Naprzykład połączenie linii Nº 1 przy rogatce Mokotowskiej z kolejkami Grójecką i Wilanowską oraz wprowadzenie pociągów tych dróg do najważniejszych środkowych dzielnic, wpłynęłoby bezwarunkowo na zwiększenie zaludnienia okolicy przyległej do kolejek, przez co i ruch osobowy musiałby znacznie powiększyć się. Rozumie się, że tabor osobowy kolejek podmiejskich powinien być w tym razie odpowiednio ujednostajniony z taborem dróg miejskich.
Linia 2218: Linia 1983:
 
&nbsp; &nbsp; Ponieważ pogląd ten został w Warszawie już do pewnego stopnia zastosowany do eksploatacyi sieci tramwajowej, więc prawdopodobnie byłby przyjęty i do przyszłych dróg żelaznych miejskich.
 
&nbsp; &nbsp; Ponieważ pogląd ten został w Warszawie już do pewnego stopnia zastosowany do eksploatacyi sieci tramwajowej, więc prawdopodobnie byłby przyjęty i do przyszłych dróg żelaznych miejskich.
  
 
+
----
{{---|100}}
 
 
 
  
 
&nbsp; &nbsp; Streszczając wszystko, co było powiedziane o drogach żelaznych w Warszawie, możemy zaznaczyć co następuje:
 
&nbsp; &nbsp; Streszczając wszystko, co było powiedziane o drogach żelaznych w Warszawie, możemy zaznaczyć co następuje:
 
  
  
 
&nbsp; &nbsp; Istniejące drogi żelazne w Warszawie dalekie są od tego rozwoju i organizacyi, jakie widzimy w dużych miastach za granicą. Z tego względu pozostaje niezaspokojonych wiele potrzeb związanych zarówno z życiem wielkiego miasta, jak i czynnością ważnego węzła kolejowego, jakim jest Warszawa w ogólnej sieci dróg żelaznych.
 
&nbsp; &nbsp; Istniejące drogi żelazne w Warszawie dalekie są od tego rozwoju i organizacyi, jakie widzimy w dużych miastach za granicą. Z tego względu pozostaje niezaspokojonych wiele potrzeb związanych zarówno z życiem wielkiego miasta, jak i czynnością ważnego węzła kolejowego, jakim jest Warszawa w ogólnej sieci dróg żelaznych.
 
  
  
Linia 2234: Linia 1995:
  
 
&nbsp; &nbsp; Projekt przebudowy węzła kolejowego dróg żelaznych warszawskich, opracowany w ich zarządach i ostatecznie zatwierdzony przez p. Ministra Komunikacyi, nie tylko uwzględnia wszystkie teraźniejsze potrzeby, ale przewiduje także w przyszłości szeroki rozwój Warszawy i jej dróg żelaznych. Jak widzieliśmy, stoi on na wysokości tego rodzaju robót wykonanych już za granicą i w zasadzie odpowiada wymaganiom ideału węzła kolejowego, jaki można ułożyć dla każdego dużego miasta.
 
&nbsp; &nbsp; Projekt przebudowy węzła kolejowego dróg żelaznych warszawskich, opracowany w ich zarządach i ostatecznie zatwierdzony przez p. Ministra Komunikacyi, nie tylko uwzględnia wszystkie teraźniejsze potrzeby, ale przewiduje także w przyszłości szeroki rozwój Warszawy i jej dróg żelaznych. Jak widzieliśmy, stoi on na wysokości tego rodzaju robót wykonanych już za granicą i w zasadzie odpowiada wymaganiom ideału węzła kolejowego, jaki można ułożyć dla każdego dużego miasta.
 
  
  
Linia 2241: Linia 2001:
  
 
&nbsp; &nbsp; Jakkolwiek wreszcie projekt przebudowy węzła dróg żelaznych w Warszawie przewiduje na jego liniach i ruch kolejowy miejski, jednak potrzeby komunikacyi kolejowej miejskiej mogą być należycie zaspokojone tylko odrębnemi drogami żelaznemi wyłącznie miejskiemi, jakie w latach ostatnich powstały w wielu miastach zagranicznych.
 
&nbsp; &nbsp; Jakkolwiek wreszcie projekt przebudowy węzła dróg żelaznych w Warszawie przewiduje na jego liniach i ruch kolejowy miejski, jednak potrzeby komunikacyi kolejowej miejskiej mogą być należycie zaspokojone tylko odrębnemi drogami żelaznemi wyłącznie miejskiemi, jakie w latach ostatnich powstały w wielu miastach zagranicznych.
 
  
  
 
&nbsp; &nbsp; Drogi te są również bardzo kosztowne i z tego względu mogą być przeprowadzane przez miasto tylko w kierunku najruchliwszych jego ulic. Kierunkiem takim w Warszawie jest linia przechodząca wzdłuż miasta przez ulicę Marszałkowską i Nalewki. Linia ta, typu podziemnego płytkiego, mogłaby być wykonana już obecnie i przyniosłaby nie tylko wielką korzyść publiczności, ale i zyski przedsiębiercom.
 
&nbsp; &nbsp; Drogi te są również bardzo kosztowne i z tego względu mogą być przeprowadzane przez miasto tylko w kierunku najruchliwszych jego ulic. Kierunkiem takim w Warszawie jest linia przechodząca wzdłuż miasta przez ulicę Marszałkowską i Nalewki. Linia ta, typu podziemnego płytkiego, mogłaby być wykonana już obecnie i przyniosłaby nie tylko wielką korzyść publiczności, ale i zyski przedsiębiercom.
  
== Tablice ==
+
[[Kategoria:Teczki w archiwum]]
 
 
'''Informacja:''' w celu powiększenia skanu tak, aby był czytelny, wystarczy najechać na wybrany obrazek kursorem myszy. Jeśli uzyskane w ten sposób powiększenie jest za duże należy przełączyć przeglądarkę w tryb pełnoekranowy naciskając klawisz funkcyjny <code>F11</code> lub odpowiednio zmniejszyć obraz korzystając z kombinacji klawiszy <code>CTRL-</code>.
 
 
 
<hovergallery maxhoverwidth=1100 maxhoverheight=700>
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab1-Warszawa.jpg|Tablica I – Warszawa
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab2-Berlin.jpg|Tablica II – Berlin
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab3-Hamburg.jpg|Tablica III – Hamburg
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab4-Wiedeń.jpg|Tablica IV – Wiedeń
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab5-Paryż.jpg|Tablica V – Paryż
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab6-Londyn.jpg|Tablica VI – Londyn
 
Plik:1904_DrogiŻelaznewDM_Tab7-Warszawa.jpg|Tablica VII – Warszawa
 
</hovergallery>
 
 
 
 
 
[[Kategoria:Teczki w archiwum]] [[Kategoria:Książki (archiwum)]]
 
[[Kategoria:Publikacja cyfrowa]]
 

Wkład na Enkol jest udostępniany na licencji Creative Commons – za uznaniem autora, na tych samych zasadach (szczegóły w Enkol:Prawa autorskie). Jeśli nie chcesz, żeby Twój tekst był dowolnie zmieniany przez każdego i rozpowszechniany bez ograniczeń, nie umieszczaj go tutaj.
Zapisując swoją edycję, oświadczasz, że ten tekst jest Twoim dziełem lub pochodzi z materiałów dostępnych na warunkach domeny publicznej lub kompatybilnych. PROSZĘ NIE WPROWADZAĆ MATERIAŁÓW CHRONIONYCH PRAWEM AUTORSKIM BEZ POZWOLENIA WŁAŚCICIELA!

Anuluj Pomoc w edycji (otwiera się w nowym oknie)