Edytujesz Semafor

[[Plik:Rail semaphore koscierzyna.jpg|mały|Semafory kształtowe w [[Kościerzyna (stacja kolejowa)|Kościerzynie]]]]
[[Plik:Błądzim_(przystanek_kolejowy)_3.jpg|mały|Semafory kształtowe w pobliżu [[Nastawnia (kolejnictwo)|nastawni]] [[Błądzim (przystanek kolejowy)|Błądzim]], w oddali wylot do [[Bydgoszcz|Bydgoszczy]]]]
[[Plik:Warszawa Aleje Jerozolimskie Wjazd północ.JPG|mały|Semafory świetlne stacji [[Warszawa Aleje Jerozolimskie]]]]
[[Plik:Semafor pas.JPG|mały|Głowica semafora z pomarańczowym pasem świetlnym (wygaszonym)]]

'''Semafor''' – pociągowy sygnalizator kolejowy<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.9.1</ref> do sterowania ruchem [[kolej|kolejowym]] poprzez wizualne informowanie [[maszynista|maszynisty]] przy pomocy ustawienia ramion (semafory kształtowe) lub barwnych świateł (semafory świetlne lub kształtowe pod warunkiem, że zostały wyposażone w odpowiednie latarnie zapalane w porze nocnej) o prędkości jazdy bądź nakazie zatrzymania [[pociąg]]u, obowiązującej prędkości<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §1.3</ref> przy tym, oraz na kolejnym semaforze.

== Typy i budowa semaforów ==
=== Semafory kształtowe ===
Semafory kształtowe to starszy typ semaforów, zaopatrzony w jedno lub więcej ramion umieszczonych na wysokim słupie, których wychylenie wskazuje dozwoloną prędkość. W Polsce semafory kształtowe mają jedno lub dwa ramiona, malowane na czerwono-biało. W innych krajach (np. Wielkiej Brytanii) ramiona dla łatwiejszego odróżnienia bywają malowane na różne kolory. Aby nastawienie semafora można było rozpoznać także w nocy, wprowadzono kolorowe latarnie, zapalane w porze nocnej i pokazujące także w ciemności jak ustawione są ramiona<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.1</ref>.
[[Plik:Semafory.svg|106px|lewo]]

=== Semafory świetlne ===
W odróżnieniu od kształtowych, semafory świetlne przekazują sygnał tylko poprzez kolory i odpowiedni układ świateł. W Polsce semafory świetlne mają zazwyczaj od dwóch do pięciu lamp. Wyjątkowo spotyka się semafory z sześcioma lampami. Niektóre semafory posiadają dodatkowo zielony lub pomarańczowy '''pas świetlny''' umieszczony pod głowicą. Pasy świetlne pozwalają na zwiększenie prędkości pociągu na pierwszej drodze jazdy do 60 km/h (pomarańczowy) lub 100 km/h (zielony), w porównaniu do 40 km/h (brak pasa świetlnego)<ref name="sem">Przepisy sygnalizacji E1 §3.2</ref><ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4 rys.2</ref>. Semafor świetlny składa się z umieszczonej na maszcie głowicy, w której znajdują się komory kolorowych świateł. Określona liczba, rodzaj i ustawienie zapalonych lamp tworzy określony sygnał. Na obwodzie zewnętrznych soczewek semaforów znajdują się sektory, które odchylają strumień światła o kąt 55 stopni, dzięki czemu maszynista w pojeździe trakcyjnym stojącym blisko sygnalizatora jest w stanie rozpoznać, które lampy emitują światło<ref name="zasilanie">{{cytuj stronę
| url          = http://www.transportszynowy.pl/sygnalizacjasygnbudowa.php
| tytuł        = TRANSPORT SZYNOWY – Niezależna strona informacyjna
| data dostępu = 2010-01-26
| autor        = Maciej Górowski
| data         =
| rok          = 2004-2010
| miesiąc      =
}}</ref>.

Semafory świetlne różnią się od pozostałych [[kolejowe sygnały świetlne|kolejowych sygnalizatorów świetlnych]] specyficznym malowaniem masztu. Maszty semaforów samoczynnych (np. semaforów [[Samoczynna blokada liniowa|SBL]]) pomalowane są na biało, półsamoczynnych i niesamoczynnych w biało-czerwone pasy, podczas gdy maszty pozostałych sygnalizatorów malowane są na szaro ([[Tarcza manewrowa|tarcze manewrowe]], [[Tarcza ostrzegawcza|tarcze ostrzegawcze]]), w czarno-białe pasy ([[tarcza ostrzegawcza#Tarcze przejazdowe|tarcze przejazdowe]]) lub nie posiadają malowania ([[sygnał powtarzający|powtarzacze]])<ref name="kolory">Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.1</ref>.

Niekiedy na masztach semaforów montuje się dodatkowe wskaźniki. Semafory (podobnie jak inne sygnalizatory świetlne) mogą mieć głowicę zamocowaną bezpośrednio na maszcie lub na specjalnym wysięgu, tak aby zbliżyć semafor (w poziomie) do osi toru.

==== Zasilanie semaforów ====
Semafory zasilane są napięciem 230V AC, które jest przetwarzane w transformatorach zasilających na napięcie 110V i doprowadzane do głowicy sygnalizatora. Dodatkowo, w celu zapobiegnięcia powstania fałszywych sygnałów przy jednym zwarciu żył kabla, obwód światła czerwonego powinien mieć dołączony oddzielny transformator zasilający. Pozostałe światła są zasilane ze wspólnego transformatora grupowego. Światła zezwalające na jazdę oraz światła sygnałów zastępczych mają oddzielne zasilacze grupowe.

Zasilanie żarówek wyświetlających sygnały jest realizowane napięciem 12V AC. Żarówki w sygnalizatorach mają moc 24W. Każda komora sygnałowa w semaforze zaopatrzona jest w oddzielny transformator dla każdej żarówki, który przetwarza doprowadzone napięcie.

Komory świetlne:
* czerwona w semaforach
* niebieska w [[tarcza manewrowa|tarczach manewrowych]]
* pomarańczowa w [[tarcza ostrzegawcza|tarczach ostrzegawczych]]
* biała w [[sygnał powtarzający|powtarzaczach]]
wyposażone są dodatkowo w żarówki rezerwowe o mniejszej mocy, aby w razie przepalenia głównej żarówki rezerwowa mogła kontynuować jej zadanie do czasu wymiany żarówki głównej. Przepalenie żarówki głównej powoduje przyciemnienie powtarzacza na pulpicie nastawni. Przepalenie żarówki rezerwowej powoduje jego całkowite wygaszenie<ref name="zasilanie" />.

== Rodzaje semaforów ==
=== Semafory półsamoczynne i niesamoczynne ===
Semafory te są obsługiwane przez pracownika [[nastawnia|nastawni]], służące do zezwalania lub zakazywania wjazdu, wyjazdu, bądź przejazdu przez stację. Używane także na posterunkach odstępowych, zwiększających przepustowość szlaku. W Polsce są one oznaczane słupem pomalowanym w czerwone i białe pasy, bądź pasem czerwono-biało-czerwonej blachy na słupie semafora lub nad głowicą semafora jeśli znajduje się on na bramkowej konstrukcji wsporczej (jak na zdjęciach). W przypadku zastosowania semaforów półsamoczynnych pracownik ustawia sygnał zezwalający, który pod wpływem przejazdu pociągu samoczynnie zmienia się na sygnał "Stój" – dotyczy to przeważającej większości semaforów świetlnych i niektórych kształtowych (z tzw. [[sprzęgło sygnałowe|sprzęgłem sygnałowym]]), natomiast w semaforach niesamoczynnych pracownik musi również po przejeździe pociągu sam zmienić sygnał na "Stój!" – dotyczy to głównie semaforów kształtowych<ref name="kolory" />. Semafory półsamoczynne i niesamoczynne nie są permisywne. Oznacza to, że minięcie semafora wskazującego sygnał "'''[[S 1|S1]]''' Stój!" jest zabronione, chyba że maszynista otrzyma odpowiedni rozkaz pisemny od [[dyżurny ruchu|dyżurnego ruchu]] (może on także zostać przekazany [[radiotelefon|środkami łączności]]) albo zostanie podany [[sygnał zastępczy]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.3</ref>.

=== Semafory samoczynne ===
Semafory samoczynne są sterowane przez urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Przeważająca większość semaforów samoczynnych to semafory [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]]. W Polsce takie semafory mają słupy pomalowane na biało<ref name="kolory" />. Semafory samoczynne w przeciwieństwie do półsamoczynnych są permisywne, co oznacza, że maszynista może pomimo wyświetlanego sygnału "'''[[S 1|S1]]''' Stój!", po zatrzymaniu się i nadaniu syreną sygnału '''Rp1''' "Baczność" wznowić jazdę z prędkością do 20 km/h, o ile w zasięgu wzroku za semaforem nie ma przeszkody uniemożliwiającej dalszą jazdę oraz aby móc natychmiast zatrzymać się w razie nagłego zauważenia przeszkody<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.2</ref>. Jeżeli na semaforze SBL znajduje się wskaźnik [[W22 (kolej)|W22]] (kwadratowa czarna tablica ustawiona po przekątnej pionowo, a na niej biała litera "'''T'''" wykonana z materiałów odblaskowych – stosowany na wzniesieniach ponad 6‰) to maszynista ciężkiego pociągu towarowego może minąć ten semafor bez zatrzymania z prędkością nie większą niż 20 km/h (dawniej 15 km/h) tak regulując prędkość, aby mógł w każdej chwili zatrzymać pociąg w razie zauważenia przeszkody do dalszej jazdy. Zatrzymanie i ponowne ruszenie pociągu towarowego o dużej masie w tych warunkach mogłoby spowodować jego rozerwanie. Analogicznie jak przy sygnale "Stój" należy postąpić, kiedy sygnał jest wątpliwy (niepewny) albo kiedy brak sygnału (semafor nieoświetlony)<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W22</ref>.

== Ustawienie semaforów ==
[[Plik:Maków Podhalański - semaphore exit from the main track straight ahead.jpg|thumb|250px|czterokomorowy semafor wyjazdowy ze stacji [[Maków Podhalański (stacja kolejowa)|Maków Podhalański]]]]Na stacjach stosuje się zwykle dwie grupy semaforów: ''wjazdowe'' ('''A''') i ''wyjazdowe'' ('''B''') (czasem również ''wyjazdowe grupowe'' '''C''' jak na stacji [[Warszawa Falenica]])<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.10</ref>. W obrębie ''stacji'' semafor ustawiony jest po prawej stronie toru do którego się odnosi, patrząc w kierunku jazdy. Jeśli stacja posiada semafory wyjazdowe grupowe, to podanie sygnału wyjazdu na semaforze wyjazdowym jest możliwe dopiero po podaniu sygnału na semaforze grupowym (kolejność nastawiania). Warto zauważyć, że semafory grupowe i wjazdowe należą już do szlaku, są więc ustawiane zgodnie z zasadami panującymi na szlaku<ref name="szlak">Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.a</ref>.

[[Plik:Semstacja.svg|centruj|Ustawianie semaforów na stacji]]

Na ''szlaku jednotorowym'' obowiązuje zasada, że semafory i inne sygnalizatory ustawia się po prawej stronie toru dla każdego kierunku jazdy<ref name="szlak" />.

[[Plik:Sem1tor.svg|centruj|Ustawianie semaforów na szlaku jednotorowym]]

Na ''szlaku dwutorowym'' semafory ustawia się po prawej stronie dla toru prawego oraz po lewej dla toru lewego<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.b</ref>. W przypadku ruchu prawostronnego na szlaku semafory ustawione przy lewym torze oznacza się dodatkową literą ''N''. Lewy tor w tym wypadku nazywa się niewłaściwym.

[[Plik:Sem2tor.svg|centruj|Ustawianie semaforów na szlaku dwutorowym]]

Dla ''linii wielotorowych'' semafory ustawia się po lewej stronie dla skrajnego lewego toru, a we wszystkich innych przypadkach po prawej stronie toru (dla prawego skrajnego toru linii dla nieskrajnych torów)<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.c</ref>.
W przypadku zbliżenia na szlaku torów różnych linii (odległość od osi torów mniejsza niż 10 m w poziomie i mniej niż 2,5 m różnicy poziomów) traktuje się je łącznie, tzn. semafory po stronie lewej ustawia się tylko dla lewego skrajnego toru danej grupy torów. Powyższe zasady odnoszą się także do wszystkich innych sygnalizatorów pociągowych<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.d</ref>.

[[Plik:Sem3tor.svg|centruj|Ustawianie semaforów na szlaku trzy- i wielotorowym]]

Jeżeli sygnalizator musi zostać umieszczony w innym miejscu niż jest to wymagane, wówczas w miejscu gdzie powinien stać, stosuje się wskaźnik [[W15 (kolej)|W15]] (kwadratowa biała tablica z czarnym trójkątem zwróconym ostrzem w kierunku sygnalizatora)<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5</ref>.
[[Plik:SemaforyBramka2.JPG|mały|prawo|Bramka z głowicami semaforów|235px]]
Ze względu na istnienie [[skrajnia kolejowa|skrajni]], w miejscach gdzie umieszczenie wysokiego semafora zagraża bezpieczeństwu ruchu ustawia się semafory tzw. karzełkowe o zmniejszonych wymiarach<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §5.3.1</ref><ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.5</ref>. Tego rozwiązania nie można jednak stosować na stacjach przy torach głównych zasadniczych oraz przy torach, po których odbywają się jazdy pociągów bez zatrzymania<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.7</ref>. W takim wypadku ustawia się semafor w innym miejscu (a w jego miejscu ustawia się [[W15 (kolej)|wskaźnik W15]]) lub buduje się bramki, na których umieszcza się jedną lub kilka głowic semaforów<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §5.3.2</ref>.

W odległości drogi hamowania przed semaforami wjazdowymi i odstępowymi obsługiwanymi i osłonnymi oraz przed semaforami wyjazdowymi odnoszącymi się do torów, po których przejeżdżają pociągi bez zatrzymania ustawia się [[tarcza ostrzegawcza|tarcze ostrzegawcze]]. Tarcz ostrzegawczych nie ustawia się jeśli szlak przed stacją jest wyposażony w [[Samoczynna blokada liniowa|SBL]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §5</ref>. Jeśli semafor nie jest widoczny z wymaganej odległości, dodatkowo ustawia się [[Sygnał powtarzający|sygnały powtarzające]]. Powtarzaczy nie stawia się przed semaforami SBL.<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §4</ref>

== Sygnały na semaforach w Polsce ==
=== Semafory kształtowe ===
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=75% align=center class="wikitable"
!colspan="3" align=center| Sygnały na semaforach kształtowych <small>(dzienne i nocne)</small>
|---
|width=33% align=center valign=top|[[Plik:PKP Sr1.svg|100px]]<br />'''Sr1'''
<small>Stój</small>
|width=33% align=center valign=top|[[Plik:PKP Sr2.svg|100px]]<br />'''Sr2'''
<small>Wolna droga</small>
|width=33% align=center valign=top|[[Plik:PKP Sr3.svg|100px]]<br />'''Sr3'''
<small>Wolna droga ze zmniejszoną prędkością</small>
|---
|}

=== Semafory świetlne ===
==== Semafory półsamoczynne ====
Semafory półsamoczynne mają układ komór dostosowany do planowanych szybkości i potrzeb ruchowych na stacji<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.8</ref>. Semafory wjazdowe stacji są najczęściej pięciokomorowe o układzie świateł (od góry) zielony, pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, matowobiały<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.9 rys. 2a</ref>. Semafory takie są stosowane również jako wyjazdowe, jeśli szlak za stacją jest wyposażony w SBL. Czasem semafory tego typu wzbogaca się o zielony, pomarańczowy lub oba pasy świetlne. Jeśli po torze, do którego odnosi się semafor będą prowadzone jazdy wyłącznie na wprost (np. nie istnieje możliwość zjazdu na tor zwrotny) stosuje się uproszczone semafory pozbawione komór świateł pomarańczowych (układ świateł: zielony, czerwony, matowobiały) lub pozbawiony jednego pomarańczowego światła (zielony, czerwony, pomarańczowy, matowobiały). Jeśli na stacji nie prowadzi się manewrów a ruch na jej terenie jest niewielki to niektóre semafory pozbawione są komory światła matowobiałego (np. na [[Celestynów (stacja kolejowa)|stacji w Celestynowie]]). Jeśli stacja jest stacją końcową lub pociągi nie przejeżdżają przez nią bez zatrzymania (na przykład [[Warszawa Centralna]]) można stosować semafory bez komory światła zielonego (pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, biały, lub, jak w przypadku końcowej stacji [[Warszawa Śródmieście WKD]]: pomarańczowy, czerwony, biały).

Logika zakodowanych informacji w przekazywanych sygnałów przez semafor jest następująca:
* górne światło zawsze pokazuje dozwoloną prędkość na drugiej drodze jazdy (za następnym semaforem), a dolne i pas świetlny na pierwszej (za danym semaforem)<ref name="sem" />.
* jeśli świeci się tylko jedno światło to oznacza ono prędkość na drugiej drodze jazdy, prędkość na pierwszej drodze jest wtedy prędkością maksymalną na danej linii (z wyjątkiem sygnału '''S1''' "Stój!", kiedy jedno czerwone światło oznacza nakaz zatrzymania przed semaforem)<ref name="sem" />.

''Jeżeli obraz sygnałowy składa się z dwóch świateł, to zezwala się na jazdę przy tym semaforze oraz przez okręg zwrotnicowy osłaniany tym semaforem z szybkością zmniejszoną do 100, 60 lub 40 km/h, o czym informuje światło dolne, zawsze pomarańczowe ciągłe, ewentualnie uzupełnione pasem świetlnym koloru zielonego lub pomarańczowego. Światło górne informuje, jaki sygnał wskazuje następny semafor<ref name="sem" />.''

Schemat odczytywania sygnałów przedstawia poniższa tabelka:<ref>[http://www.kontrakt-bhp.com.pl/paul/kolej/sygn_sem.php Beskidzka Strona Kolejowa, tabelka z prędkościami]</ref>
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=350px align=center class="wikitable"
!colspan="5" align=center| Prędkość na drugiej drodze jazdy
|---
|align=center valign=center|Vmax
|align=center valign=center|100 km/h
|align=center valign=center|60 lub 40 km/h
|align=center valign=center|Stój!
|align=center valign=center|''nieokreślona''
|---
|align=center valign=top|[[Plik:Zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:Zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek migające.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:wygaszony środek.svg]]
|---
|align=center valign=center colspan="5"|[[Plik:Semaforykrzyzyk.svg]]
|---
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa semafor.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Zielony pas.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Pomarańczowy pas.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa semafor.svg]]
|align=center valign=top|[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa semafor.svg]]
|---
|align=center valign=top|Vmax
|align=center valign=top|100 km/h
|align=center valign=top|60 km/h
|align=center valign=top|40 km/h
|align=center valign=top|Stój!
|---
!colspan="5" align=center|Prędkość na pierwszej drodze jazdy
|}

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=90% align=center class="wikitable"
!colspan="4" align=center| Zestawienie wszystkich sygnałów świetlnych na semaforach półsamoczynnych stosowanych w Polsce<ref name="sem" />
|---
|width=50% colspan=2 align=center valign=top|[[Plik:Wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S1'''
<small>Stój</small>
|width=50% colspan=2 align=center valign=top|[[Plik:Wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:białe dół migające.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''Sz'''
<small>Sygnał zastępczy</small>
|---
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S2'''
<small>Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością za tym i następnym semaforem.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S3'''
<small>Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością nie&nbsp;większą niż 160 km/h, a przy następnym semaforze z&nbsp;szybkością 100 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek migające.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S4'''
<small>Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością.<br />Następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę z szybkością zmniejszoną do 40 lub 60 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S5'''
<small>Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością<br />Następny semafor wskazuje sygnał Stój</small>
|---
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:zielony pas.svg]]<br />'''S6'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:zielony pas.svg]]<br />'''S7'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, przy tym i następnym semaforze.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek migające.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:zielony pas.svg]]<br />'''S8'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną<br />do 40 lub 60 km/h</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:zielony pas.svg]]<br />'''S9'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój.</small>
|---
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowy pas.svg]]<br />'''S10a'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowy pas.svg]]<br />'''S11a'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną do 100 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek migające.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowy pas.svg]]<br />'''S12a'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną<br />do 40 lub 60 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowy pas.svg]]<br />'''S13a'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój.</small>
|---
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S10'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S11'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną do 100 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek migające.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S12'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną<br />do 40 lub 60 km/h.</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:pomarańczowe środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S13'''
<small>Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój.</small>
|---
|}

==== Semafory samoczynne ====
===== Samoczynna Blokada Liniowa (SBL) =====
Semafory dwustawnej [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]] (rzadko używanej, np. w [[Warszawska Kolej Dojazdowa|WKD]], [[Metro w Warszawie|metrze]] czy [[Tunel Krakowskiego Szybkiego Tramwaju|tunelu Krakowskiego Szybkiego Tramwaju]]) mają dwie lampy: zieloną i czerwoną. Semafory najczęściej stosowanej w Polsce blokady trzystawnej posiadają 3 lampy: zieloną, czerwoną i pomarańczową. Semafory blokady czterostawnej (używanej na liniach magistralnych o wysokiej prędkości szlakowej) posiadają taki sam układ lamp jak semafory blokady trzystawnej, lecz mogą dodatkowo wyświetlić sygnał S3 (migające zielone światło). Sygnał ten informuje maszynistę o dwóch odstępach blokowych wolnych i zobowiązuje do ograniczenia prędkości przy następnym semaforze (wskazującym sygnał S5 - jedno pomarańczowe światło ciągłe) do 100km/h. Dzięki temu odległość między semaforami może wynosić połowę długości [[droga hamowania|drogi hamowania]] zamiast całej drogi hamowania, która przy dużych prędkościach może być bardzo długa<ref>[http://www.kontrakt-bhp.com.pl/paul/kolej/srk_blokl.php#sbl Beskidzka Strona Kolejowa, opis SBL]</ref>.

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=90% align=center class="wikitable" style="text-align:center" 
! colspan=12 |Zestawienie sygnałów stosowanych w SBL<ref>[http://www.kontrakt-bhp.com.pl/paul/kolej/sygn_sem.php Beskidzka Strona Kolejowa, sygnały stosowane w SBL]</ref>
|-
! colspan=12 |Blokada dwustawna
|-
| valign="top" width=50% colspan=6 | [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:zielony dół ciągły.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S2'''
<small>Jazda z największą dozwoloną szybkością.<br />Co najmniej jeden odstęp blokowy wolny.</small>
| valign="top" width=50% colspan=6 | [[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S1'''
<small>Stój.</small>
|-
! colspan=12 | Blokada trzystawna
|-
| valign="top" colspan=4 | [[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S2'''
<small>Jazda z największą dozwoloną szybkością.<br />Co najmniej dwa odstępy blokowe wolne.</small>
| valign="top" colspan=4 | [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Pomarańczowe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S5'''
<small>Następny semafor wskazuje sygnał Stój.<br />Jeden odstęp blokowy wolny.</small>
| valign="top" colspan=4 | [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S1'''
<small>Stój.</small>
|-
! colspan=12 | Blokada czterostawna
|-
| valign="top" width=25% colspan=3 | [[Plik:zielony góra ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S2'''
<small>Jazda z największą dozwoloną szybkością.<br />Co najmniej trzy odstępy blokowe wolne.</small>
| valign="top" width=25% colspan=3 | [[Plik:zielony góra migający.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S3'''
<small>Jazda z największą dozwoloną szybkością nie większą niż 160 km/h - w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne - a przy następnym semaforze z prędkością nie większą niż 100 km/h.<br />Dwa odstępy blokowe wolne.</small>
| valign="top" width=25% colspan=3 | [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Pomarańczowe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S5''' <small>Następny semafor wskazuje sygnał Stój.<br />Jeden odstęp blokowy wolny.<br />Jazda z szybkością nie większą niż 100 km/h.</small>
| valign="top" width=25% colspan=3 | [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S1'''
<small>Stój.</small>
|}

===== Sygnał S1a =====
[[Plik:PKP-SBL4kom wwa srodmiescie.jpg|mały|prawo|sygnalizator umożliwiający podanie sygnału '''S1a''' na przystanku osobowym [[Warszawa Śródmieście (dworzec kolejowy)|Warszawa Śródmieście]]]]
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" align=center class="wikitable" style="text-align:center" 
| [[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Czerwone dół migające.svg]]<br />[[Plik:Podstawa SBL.svg]]<br />'''S1a'''
<small>Stój - absolutny zakaz wjazdu do tunelu. <br /> Sygnał S1a jest stosowany na szlakach:<br /> Warszawa Zachodnia ÷ Warszawa Wschodnia<br /> i Warszawa Centralna ÷ Warszawa Wschodnia. </small>
|}
Jedynym sygnałem wyświetlanym przez semafor, na którym pojawiają się dwa czerwone światła jednocześnie, jest rzadko spotykany sygnał '''S1a''' czyli '''Stój - absolutny zakaz wjazdu do tunelu.''' Występuje on jedynie przed wjazdem do [[tunel średnicowy w Warszawie|tunelu średnicowego]] w [[Warszawa|Warszawie]]. Semafor z dwiema komorami czerwonymi można zobaczyć m.in. na przystankach [[Warszawa Powiśle]] czy [[Warszawa Śródmieście (dworzec kolejowy)|Warszawa Śródmieście]] (zdjęcie obok), a także przed wjazdem do dalekobieżnej części tunelu od strony [[Warszawa Wschodnia Osobowa|Warszawy Wschodniej]].
Sygnał ten występuje również w [[Metro w Warszawie|Metrze Warszawskim]]. Tamtejsze semafory są jednak pozbawione komory światła pomarańczowego.

Użycie aż dwóch czerwonych świateł jest podyktowane faktem, że wspomniany semafor jest sygnalizatorem [[Samoczynna blokada liniowa|SBL]]. Taki samoczynny semafor, gdy wskazuje światło czerwone, maszynista może w zgodzie z przepisami ruchu minąć po zatrzymaniu, jadąc ostrożnie na widoczność i bez przekraczania prędkości 20 km/h. Aby wprowadzić zabezpieczenie wymuszające bezwzględne zatrzymanie pociągu przed wjazdem do [[tunel (budownictwo)|tunelu]] (na przykład w wypadku pożaru), wprowadzono sygnał S1a.<ref>Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E1) §17. ust1. pkt 1)</ref>

==== Semafory nietypowe (stosowane do odwołania) ====
Na powyższych ilustracjach przedstawiono najczęściej spotykany układ komór semaforów świetlnych. Układ komór nie jest jednak regułą, a w niektórych przypadkach wciąż są stosowane pięciokomorowe semafory o innym układzie lamp (np. pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, zielony, biały na stacji w Celestynowie), mogące wyświetlić tylko niektóre z powyższych sygnałów. Ponadto na niektórych stacjach używa się wciąż semaforów sześciokomorowych, które pozwalają wyświetlić tylko niektóre z podanych sygnałów. Semafory takie są spotykane np. na stacjach [[Tarnów (stacja kolejowa)|Tarnów]], [[Warszawa Włochy (przystanek kolejowy)|Warszawa Włochy]] i [[Dębica Towarowa]]<ref>[http://www.kontrakt-bhp.com.pl/paul/kolej/sygn_sem.php Beskidzka Strona Kolejowa]</ref>. Przepisy wciąż dopuszczają podawanie za pomocą takich semaforów sygnałów innych niż podane powyżej. Np. dwa światła zielone oznaczają wolną drogę ze zmniejszoną prędkością za tym semaforem, następny semafor podaje sygnał zezwalający na jazdę, a sygnał złożony ze światła pomarańczowego i światła zielonego (poniżej) oznacza wolną drogę, a na następnym semaforze wolną drogę ze zmniejszoną szybkością<ref>Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E-1) §18. ust.1</ref>.

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=50% align=center class="wikitable"
!colspan="3" align=center| Sygnały stosowane do odwołania
|---
|width=50% align=center valign=center|[[Plik:Zielony góra ciągły.svg]][[Plik:Wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]][[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Zielony środek ciągły.svg]][[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]][[Plik:Zielony środek ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]][[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]][[Plik:Zielony dół ciągły.svg]]<br />[[Plik:Podstawa semafor.svg]][[Plik:Podstawa semafor.svg]]
<small>"Wolna droga ze zmniejszoną prędkością" lub<br /> "Wolna droga ze zmniejszoną prędkością. Następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę."</small>
|width=50% align=center valign=center|[[Plik:pomarańczowe góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Zielony środek ciągły.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa semafor.svg]]
<small>"Wolna droga. Następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę ze zmniejszoną prędkością."</small>
|}

== Semafory a manewry ==
Semafory półsamoczynne (semaforów samoczynnych nie wyposaża się w komorę światła matowobiałego) posiadające pod oznaczeniem literowym dodatkowo literkę '''m''', posiadają komorę światła matowobiałego mogącą wyświetlić sygnał manewrowy "'''Ms2''' ''Jazda manewrowa dozwolona''". Jako sygnał zabraniający jazdy manewrowej stosowany jest sygnał '''S1''', który oznacza, że zarówno jazda manewrowa, jak i pociągowa są zabronione. Komora światła matowobiałego w semaforach bez '''m''' w oznaczeniu służy tylko do wyświetlania [[Sygnał zastępczy|sygnału zastępczego]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §7.2.10</ref>.
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=50% align=center class="wikitable"
!colspan="4" align=center| Sygnały na semaforach z komorą manewrową
|---
|width=50% colspan=2 align=center valign=top|[[Plik:Wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:czerwone środek ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''S1'''
<small>Stój! Jazda manewrowa zabroniona</small>
|width=50% colspan=2 align=center valign=top|[[Plik:Wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony środek.svg]]<br />[[Plik:białe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:podstawa semafor.svg]]<br />'''Ms2'''
<small>Jazda manewrowa dozwolona</small>
|---
|}

== Semafory zaporowe  ==
[[Plik:TZ D8-Kutno.jpg|mały|Semafor zaporowy na stacji Kutno|75px|prawo]][[Semafor zaporowy]] (dawniej tarcza zaporowa świetlna) jest szczególnym przypadkiem semafora, stosowanym przy torach, na które odbywają się tylko wjazdy pociągów. Zasadniczo semafor zaporowy jest sygnalizatorem dającym sygnał S1 "Stój" ważny zarówno dla pociągów, jak i manewrów. Jej zadaniem jest ostrzeganie o końcu toru i braku możliwości dalszej jazdy. Semafory zaporowe ustawiane są zgodnie z zasadami ustawiania innych sygnałów zamknięcia toru.

Niektóre semafory posiadają komorę światła białego pod światłem czerwonym i mogą wyświetlić sygnał zezwalający na jazdę manewrową, czasem również sygnał zastępczy ważny dla pociągów. Semafory tego typu stosuje się na stacjach końcowych. Służą one do zatrzymania pociągu, a po odłączeniu lokomotywy od reszty składu nadania jej sygnału zezwalającego na jazdę manewrową (odjechanie od składu, przejazd na tory postojowe). Semafory zaporowe tego typu posiadają literę '''m''' obok lub pod oznaczeniem tarczy<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §14</ref>.

{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=80% align=center class="wikitable"
!colspan="4" align=center| Sygnały podawane na semaforach zaporowych
|---
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''S1''' (d. ''Zs1'')<br /><small>"Stój"</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone jednokomorowe ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-C.svg]]<br />'''S1'''<br /><small>"Stój"</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:białe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Ms2''' (d. ''Zs2'')<br /><small>Jazda manewrowa dozwolona</small>
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:białe dół migające.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Sz'''<br /><small>Sygnał zastępczy</small>
|}

== Unieważnienie semafora ==
Semafory, których używania zaprzestano i ich wskazania nie odnoszą się do rzeczywistej sytuacji ruchowej, a także te, których jeszcze nie oddano do użytku, oznacza się w następujący sposób:
* na semaforze kształtowym ramiona zwiesza się pionowo do dołu i przymocowuje do słupa albo umieszcza na ramieniu semafora wskaźnik '''W31''' (biały ukośny krzyż o kącie rozwarcia 120 stopni);
* na semaforze świetlnym wskaźnik '''W31''' przymocowuje się pod oprawą semafora lub na oprawie pomiędzy komorami świetlnymi<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.8</ref>.

Wskazania takich semaforów są nieważne i maszynista prowadząc pociąg nie stosuje się do nich. Semaforów unieważnionych (zarówno kształtowych, jak i świetlnych) nie oświetla się.
Powyższe tyczy się nie tylko semaforów, lecz wszystkich [[Kolejowe sygnały świetlne|sygnalizatorów]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W31</ref>.

<center><gallery>
Plik:TOP uniewazniona.JPG|Unieważniona tarcza ostrzegawcza przejazdowa
Plik:PKP PoznanGl-Tm61-W31.jpg|Unieważniona tarcza manewrowa
Plik:Semafor rozalin.jpg|Nieczynny semafor wjazdowy do [[Rozalin (województwo lubelskie)|Rozalina]] na [[Nałęczowska Kolej Dojazdowa|Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej]]
</gallery></center>

== Zobacz też ==
* [[Sygnalizacja świetlna]]

{{Przypisy|2}}

== Bibliografia ==
* [http://kolej.krb.com.pl/e1/e1.htm Przepisy sygnalizacji E1 w kolej.krb.com.pl]
* [http://kolej.krb.com.pl/wtbe10/wtbe10.htm Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 w kolej.krb.com.pl]
* [http://www.kontrakt-bhp.com.pl/paul/kolej/sygn_sem.php Semafory świetlne na BSK]
* [http://www.werkom.pl/semafor/ Symulator semaforów świetlnych PKP]

{{Wikipedia}}

[[Kategoria:Sygnalizacja]]
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]