Edytujesz Koszalińska Kolej Wąskotorowa

'''Koszalińska Kolej Wąskotorowa''' - zabytkowa [[kolej wąskotorowa]] położona w województwie [[wikipedia:Zachodniopomorskie|Zachodniopomorskim]], w [[wikipedia:powiat koszaliński|powiecie koszalińskim]]. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku [[Koszalin Wąskotorowy]] - [[Manowo]]. Przewoźnikiem jest [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]

==Historia==

===1897-1945===
Potrzeba budowy kolei o znaczeniu lokalnym zrodziła się w powiecie koszalińskim jeszcze za czasów pruskich. Kiepskiej jakości drogi gruntowe stwarzały bowiem coraz większe problemy [[transport]]owe i stanowiły poważne utrudnienie funkcjonowania licznych [[cegielnia|cegielni]], [[gorzelnia|gorzelni]], gospodarstw rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Kolej natomiast, zdaniem ówczesnych analityków gospodarczych, mogłaby zapewnić swobodny dowóz materiałów potrzebnych do produkcji oraz dystrybucję wytwarzanych dóbr. Przewoziłaby także pracowników i zapewniała komunikację części powiatu koszalińskiego z „resztą świata”. Wszystko to stwarzało szansę na ożywienie gospodarcze regionu.
Decyzja o budowie koszalińskiej wąskotorówki zapadła w 1897 roku, jednak koncesję oraz pozwolenie na budowę wydano dopiero 24 maja 1898 r. Ze względów zaś oszczędnościowych wybrano rozstaw szyn 750 mm, a więc inny od szerokości torów po jakich jeździły inne kolejki Pomorza Zachodniego.
24 maja 1898 roku, w dniu wydania koncesji na budowę i eksploatację koszalińskiej kolei wąskotorowej, powstała Spółka Akcyjna Kolei Wąskotorowej [[Koszalin]]-[[Nacław]]. Jej właścicielem był powiat koszaliński, fabryka parowozów „Krauss-Maffei" z Monachium oraz akcjonariusze. Fabryka „Krauss-Maffei'' dostarczyła materiały niezbędne do budowy kolei (podkłady, szyny itd.), a później tabor trakcyjny ([[parowóz|parowozy]]). 1 listopada tegoż roku uruchomiono przewozy na odcinku Koszalin-Manowo-Nacław (32 km) i wydzierżawiono od [[Sławieńska Kolej Powiatowa|Sławieńskiej Kolei Powiatowej]] odcinek Nacław-[[Jacinki]] (7 km). Dobre wyniki przewozowe zachęciły spółkę do rozbudowy sieci kolejki.
1 listopada 1905 r. otwarto odcinek Manowo-Świelino-Bobolice (34 km), a 2 listopada odcinek Świelino-Białogard (32 km). Po przystąpieniu do spółki powiatów [[Białogard]] i [[Bobolice]] postanowiono zmienić nazwę spółki na Spółkę Akcyjną Zjednoczonych Kolei Wąskotorowych Powiatów Koszalin, Bobolice i Białogard. 16 września 1909 r. oddano do użytku nowozbudowany odcinek Białogard-Rarwino (20 km). Aby umożliwić korzystanie z kolejki mieszkańcom całego regionu (a więc i tym z najdalej położonych wsi) w roku 1927 uruchomiono samochodową komunikację autobusową. W 1932 r., w wyniku reformy administracyjnej w Niemczech zlikwidowano powiat Bobolice. Kolei zmieniła więc nazwę na Koszalińsko-Białogardzka Kolej Wąskotorowa Spółka Akcyjna. Dwa lata później, z uwagi na to, iż kolej sławieńska przebudowała odcinek Sławno-Jacinki-Polanów Pom. (43 km) z 750 mm na 1435 mm (normalnotorowy), wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Jacinki-Polanów Pom.-[[Żydowo]] (15 km) i na trasie Jacinki-Polanów Pom. zastosowano splot trzech szyn. Mogły zatem po nich jeździć zarówno pociągi normalnotorowe i wąskotorowe.
Rok 1945 okazał się dla koszalińskiej wąskotorówki ostatnim. Wkraczająca na te tereny [[wikipedia:Armia Czerwona|Armia Czerwona]] dokonała całkowitego demontażu torowisk oraz wywiozła do [[ZSRR]] cały tabor.

===1945-2001===
1 maja 1945 roku wszystkie linie kolejowe przejęły [[Polskie Koleje Państwowe]]. Rok później, prawdopodobnie pod naciskiem wojska, które zaplanowało budowę [[wikipedia:Lotnisko Koszalin-Zegrze Pomorskie|lotniska w Zegrzu Pomorskim]], zapadła decyzja o odbudowie koszalińskiej kolei wąskotorowej. Wąskotorówka miała najpierw dowozić materiały niezbędne do budowy lotniska, a następnie paliwo do samolotów oraz opał do ogrzewania jednostki.

Pierwszy pociąg trasą Koszalin-Świelino-Bobolice (46km) przejechał 1 lipca 1948 r. Po odbudowie torów do Kurozwęcza przystąpiono do budowy dużej stacji (trzecia co do wielkości na Koszalińskiej KD) i 5 km bocznicy na lotnisko. Do obsługi koszalińskiej KD zostali zaś wydelegowani maszyniści z poznańskiej kolei wąskotorowej. Budowa natomiast, nieistniejącego do 1945 roku, odcinka [[Rarwino]]-[[Lepino]] (6km) umożliwiała podróżowanie pociągami wąskotorowymi z Koszalina do [[Kołobrzeg]]u, [[Stargard Szczeciński|Stargardu Szczecińskiego]] a nawet nad [[Zalew Szczeciński]]. Podstawowym warunkiem była jednak konieczność zmiany szerokości torów z 750 mm na 1000 mm. Taką bowiem szerokość miały tory pozostałych kolejek na Pomorzu Zachodnim. Po połączeniu wszystkich kolei wąskotorowych na Pomorzu, w dniu 1.05.1949 r. zniesiono dwa Zarządy kolei w [[Gryfice|Gryficach]] i Stargardzie Szczecińskim (w Koszalinie nie stworzono takiego zarządu) i nadano im wspólną nazwę [[wikipedia:Koleje wąskotorowe na Pomorzu Zachodnim|Pomorskie Koleje Dojazdowe]] (PKD).

W 1951 r. PKD uruchomiły linię [[Świelino]]-Białogard (32km), a 1952 r. Białogard-Rarwino-Lepino-Sławoborze (30km). Jedynym nieodbudowanym odcinkiem pozostała 42 kilometrowa trasa na odcinku Manowo-Polanów Pom.-Żydowo.

Największe przewozy na koszalińskiej wąskotorówce, osiągające 500 tyś. osób i 200 tyś. ton towarów, odnotowano w latach 50-tych. W latach kolejnych poziom przewozów jednak wyraźnie spadał. Najniższe odnotowano w latach 90-tych. Rozpoczął się wówczas proces sukcesywnego wstrzymywania ruchu pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach. W roku 1984 zamknięto linię Świelino-Bobolice (16 km). W roku 1991, po wykolejeniu się pociągu towarowego spowodowanego złym stanem technicznym torowiska, wstrzymano przewozy towarowe na linii Białogard-Sławoborze. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku, jednolita do tej pory sieć PKD rozpadła się na trzy odrębne koleje: Koszalińską KD z siedzibą w Koszalinie, Gryficką KD z siedzibą w Gryficach oraz Stargardzką KD z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim. W 1992. wstrzymano przewozy pasażerskie na trasie Białogard-Sławoborze (30 km) oraz zlikwidowano lokomotywownię w Białogardzie. 30 września 1996 r. zamknięto także odcinek Świelino-Białogard (32 km). Od 2001 r. linia Koszalin-Świelino (30 km) została skrócona o 10 km, a do końcowej stacji Rosnowo kolejka dojeżdżała jedynie w okresie wakacji. 17 września 2001r. w swoją ostatnią trasę wyjechał pociąg towarowy do lotniska w Zegrzu Pomorskim, a 22 września ustało połączenie na odcinku Świelino-Koszalin. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta 1 października 2001 r. <ref>{{cytuj stronę| url = http://waskotorowka.koszalin.pl/pages/kolej/historia.php| tytuł = Historia koszalińskiej kolei wąskotorowej| data dostępu = 30 września 2013| autor = | język = }}</ref>

===od 2005===
7 listopada 2005r, powstało [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]. Jego podstawowym celem było uratowanie od zniszczenia i doprowadzenie do ponownego uruchomienia wąskotorówki.

W tym samym roku członkowie towarzystwa rozpoczęli prace społeczne na terenie lokomotywowni stacji [[Koszalin Wąskotorowy]] oraz na szlaku kolei do [[Rosnowo Wąskotorowe|Rosnowa]]. Pierwsze dwa lata funkcjonowania stowarzyszenie skupiało się za zabezpieczeniu zdewastowanej lokomotywowni oraz udrożnieniu linii kolejowej na odcinku Koszalin-[[Manowo]]. Przełomowym rokiem w funkcjonowaniu towarzystwa był rok 2008 Do budynku lokomotywowni podłączony został prąd, zainstalowany został elektroniczny system ochrony mieni oraz inne potrzebne do funkcjonowania media. . W tym samym roku w maju odbył się pierwszy transport taboru z Dobrej nowogardzkiej do Koszalina. Przywieziony został wagon silnkowy [[A20D-P/25075|Mbxd2-307]].

Po zakończeniu naprawy wagonu motorowego prowadziło ruch technologiczny, którego celem było przywrócenie sprawności technicznej linii Koszalin - [[Bonin]]. 13 Września odbył się pierwszy festyn na stacji Bonin, tydzień później pociąg pierwszy raz po 5 latach wjechał na stację w Manowie. Głównym celem jednak była odbudowa torowiska do Rosnowa. Na początku 2009 r rozpoczęły się przygotowania do odbudowy 4 km odcinka Manowo-Rosnowo. W między czasie zorganizowany został drugi transport taboru do Koszalina. Tym razem była to Lokomotywa [[L45H/24845|Lxd2-476]], Wagon barowy, wagon [[Oznaczenia taboru wąskotorowego PKP (WM-11)#Bxhpi|Bxhpi]], wagon letni oraz dwa [[Brankard|brankardy]].

Od 2010 roku Towarzystwo prowadzi regularny ruch turystyczny w okresie letnim na trasie Koszalin Wąskotorowy - Manowo.

==Linie i stacje==

'''Stacje na liniach Koszalińskiej KW'''
{| border=1 cellpadding=1 cellspacing=1 width=45% style="background: #ffffff; font-size:90%; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; float: left"
| width="5%"| '''[[wikipedia:kilometr|km]]'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język polski|polska]] nazwa'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język niemiecki|niemiecka]] nazwa'''
|-
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Koszalin Wąsk.- Nacław
|-
|0,0
|'''[[Koszalin Wąskotorowy|Koszalin Wąsk.]]'''
|'''Köslin Kleinbahnhof / Ldb.'''
|-
|1,8
|[[Koszalin Podgórze]]
|Köslin Gasanstalt
|-
|3,0
|[[Koszalin Żalno]]
|Köslin Friedhof
|-
|4,5
|[[Kretomino]]
|Krettmin
|-
|8,6
|[[Bonin (powiat koszaliński)|Bonin]]
|Bonin
|-
|11,7
|'''[[Manowo]]'''
|'''Manow'''
|-
|12,5
|[[Manowo Majątek]]
|Manow Gutsweiche
|-
|16,6
|[[Wyszewo]]
|Seidel
|-
|18,8
|[[Smogorzewice]]
|Leopoldshöhe
|-
|23,1
|[[Wiewiórowo]]
|Viverow
|-
|26,9
|Kościernica Łącznia
|Kösternitz Anschluß
|-
|27,6
|[[Kościernica (powiat koszaliński)|Kościernica]] Wąsk.
|Kösternitz
|-
|32,3
|'''[[Nacław (województwo zachodniopomorskie)|Nacław]]'''
|'''Natzlaff'''
|-
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Manowo – Bobolice Wąsk.
|-
|0,0
|'''[[Manowo]]'''
|'''Manow'''
|-
|3,0
|[[Przybyradz (przystanek kolejowy)|Przybyradz]]
|Finkenborn
|-
|4,9
|[[Żabowa]]
|Wilhelmstal (Kr. Köslin)
|-
|6,6
|[[Zacisze (powiat koszaliński)|Zacisze]]
|Grünhof
|-
|7,9
|[[Rosnowo (powiat koszaliński)|Rosnowo]] Wąsk.
|Roßnow
|-
|9,3
|[[Gniewice]]
|Hirschfelde (Kr. Köslin)
|-
|10,2
|[[Kurozwęcz]]
|Kursewanz
|-
|13,4
|[[Krępica (województwo zachodniopomorskie)|Krępica]]
|Crampe (Kr.Bublitz), Krampe (Kr. Köslin)
|-
|14,4
|[[Krępa (województwo zachodniopomorskie)|Krępa Koszalińska]]
|Crampe Dorf (Kr. Bublitz), Krampe Dorf (Kr. Köslin)
|-
|17,0<br />0,0
|'''[[Świelino]]'''
|'''Schwellin'''
|-
|3,6
|[[Bożniewice (województwo zachodniopomorskie)|Bożniewice]]
|Hufenberg
|-
|7,2
|[[Dobrociechy]]
|Dubbertech
|-
|10,8
|[[Głodowa|Głodowa Koszalińska]]
|Goldbeck Haltestelle, Goldbeck (Kr. Köslin)
|-
|11,8
|[[Głodowiec]]
|Goldbeck Haltepunkt
|-
|16,9
|'''[[Bobolice Wąskotorowe|Bobolice Wąsk.]]'''
|'''Bublitz Ldb.'''
|}

{| border=1 cellpadding=1 cellspacing=1 width=45% style="background: #ffffff; font-size:90%; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; float: right"
| width="5%"| '''[[kilometr|km]]'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język polski|polska]] nazwa'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język niemiecki|niemiecka]] nazwa'''
|-
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Białogard Miasto – Świelino
|-
|0,0
|'''[[Białogard Miasto]]'''
|'''Belgard Reichsbanhof'''
|-
|0,6
|'''[[Białogard Wąskotorowy|Białogard Wąsk.]]'''
|'''Belgard Kleinbahnhof / Ldb.'''
|-
|1,9
|[[Białogard Wąskotorowy Przystanek|Białogard Wąsk. Przystanek]]
|Belgard Haltepunkt
|-
|4,0
|[[Dębczyno]]
|Denzin Hp.
|-
|5,6
|[[Rogowo (powiat białogardzki)|Rogowo]]-[[Byszyno]]
|Roggow-Boissin
|-
|7,9
|[[Moczyłki]]
|Spingkrug
|-
|9,3
|[[Żytelkowo]]
|Siedkow Schneidemühle
|-
|11,3
|[[Dobrówko]]
|Klein Duberow
|-
|12,4
|[[Dobrowo|Dobrowo Białogardzkie]]
|Groß Duberow
|-
|15,9
|[[Słoninko]]
|Schlennin Kalksandsteinwerk
|-
|16,7
|[[Słonino]]
|Schlennin
|-
|19,2
|[[Bukówko]]
|Neu Buckow (Kr. Belgard)
|-
|22,4
|[[Bukowo (powiat białogardzki)|Bukowo Białogardzkie]]
|Alt Buckow
|-
|26,4
|[[Tyczewo]]
|Tietzow
|-
|32,0
|'''[[Świelino]]'''
|'''Schwellin'''
|-
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Białogard Wąsk.- Lepino Trójkąt
|-
|0,0
|'''[[Białogard Wąskotorowy|Białogard Wąsk.]]'''
|'''Belgard Kleinbahnhof / Ldb.'''
|-
|3,7
|[[Łęczenko]]
|Lenzen Wiesenhof
|-
|5,6
|[[Łęczno (województwo zachodniopomorskie)|Łęczno]]
|Lenzen Ziegelei
|-
|6,8
|[[Kamosowo]]-[[Stanomino]]
|Kammißow-Standemin
|-
|7,8
|[[Kamosowo]]
|Kammißow
|-
|10,7
|[[Nasutowo]]
|Natztow
|-
|12,4
|[[Zagórze (powiat białogardzki)|Zagórze]]
|Sager
|-
|15,5
|[[Rychowo]]
|Groß Reichow
|-
|16,6
|[[Podwilcze]]
|Podewils (Kr. Belgard)
|-
|19,3
|[[Rarwino (powiat białogardzki)|Rarwino]]
|Rarfin
|-
|25,5
|'''[[Lepino]] Trójkąt'''
|'''-'''
|}
<br clear=all>

==Linki==
http://waskotorowka.koszalin.pl/

==Przypisy==
<references/>

[[Kategoria:Koszalińska Kolej Wąskotorowa]]
@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{Szablon:Kolej wąskotorowa infobox
-|nazwa_kolei                                                      = Koszalińska Kolej Wąskotorowa
-|nazwy_wcześniejsze                                               = Poprzednie nazwy:<br/>AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff (1897-1905) <br/>AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard (1905-1933) <br/>Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG (1933-1940) <br/>Pommerschen Landesbahnen: Köslin–Belgarder Bahnen (1940-1945)''<br/> Koszalińska Kolej Dojazdowa (1945-2001)''<br/>
-|grafika                                                          = [[Plik:Koszalin-mapa.jpg|300px|thumb]]
-|rok_budowy                                                       = 1898
-|cel_budowy                                                       =
-|zleceniodawca_budowy                                             =
-|rok_rozbiórki                                                    =
-|wpis_do_rej_zab                                                  = nr rej.: A-50 z 27.07.2000
-|rozstaw_szyn                                                     = 1000 mm
-|pierwotny_prześwit                                               = 750 mm
-|rok_przekucia                                                    =
-|istniejące_linie                                                 = Koszalin Wąsk. - Manowo - Rosnowo
-|długość_czynnego_odcinka                                         = 19,6 km
-|długość_całkowita_istniejących_szlaków                           =
-|linie_rozebrane                                                  = Manowo - Nacław, <br> Rosnowo - Świelino, <br>Świelino - Bobolice, <br> Świelino - Białogard, <br>Białogard - Lepino Trójkąt
-|długość_zlikwidowanych_linii                                     = 104,1
-|stacje_styczne                                                   = Koszalin Wąsk.,<br/> Białogard Wąsk.
-|inne_ważniejsze_stacje                                           = Manowo,<br/> Kurozwęcz,<br/> Świelino,<br/> Bobolice
-|uwagi                                                            =
-|1. operator                                                      = ''AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff''
-|1_okres_działalności                                             = 1898 - 1905
-|2. operator                                                      = ''AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard''
-|2_okres_działalności                                             = 1905 - 1933
-|3. operator                                                      = ''Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG''
-|3_okres_działalności                                             = 1933 - 1937
-|4. operator                                                      = ''Landesbahndirektion Pommern''
-|4_okres_działalności                                             = 1937 - 1945
-|5. operator                                                      = [[PKP]]
-|5_okres_działalności                                             = 1945 - 2001
-|6. operator                                                      = [[ Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]
-|6_okres_działalności                                             = od 2006
-|uwagi_operator                                                   =
-}}
 '''Koszalińska Kolej Wąskotorowa''' - zabytkowa [[kolej wąskotorowa]] położona w województwie [[wikipedia:Zachodniopomorskie|Zachodniopomorskim]], w [[wikipedia:powiat koszaliński|powiecie koszalińskim]]. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku [[Koszalin Wąskotorowy]] - [[Manowo]]. Przewoźnikiem jest [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]
@@ Linia 305: / Linia 270: @@
 <references/>
-<noinclude>
-[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
 [[Kategoria:Koszalińska Kolej Wąskotorowa]]
-</noinclude>