Koszalińska Kolej Wąskotorowa

Koszalińska Kolej Wąskotorowa
Poprzednie nazwy: AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff (1897-1905) AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard (1905-1933) Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG (1933-1940) Pommerschen Landesbahnen: Köslin–Belgarder Bahnen (1940-1945) Koszalińska Kolej Dojazdowa (1945-2001)
Rok budowy	1898
Data wpisu do rejestru zabytków	nr rej.: A-50 z 27.07.2000
Rozstaw szyn	1000 mm
Pierwotny rozstaw szyn	750 mm
Istniejące linie	Koszalin Wąsk. - Manowo - Rosnowo
Długość czynnego odcinka	19,6 km
Linie rozebrane	Manowo - Nacław, Rosnowo - Świelino, Świelino - Bobolice, Świelino - Białogard, Białogard - Lepino Trójkąt
Długość zlikwidowanych linii	104,1
Stacje styczne z koleją normalnotorową	Koszalin Wąsk., Białogard Wąsk.
Inne ważniejsze stacje	Manowo, Kurozwęcz, Świelino, Bobolice
'
Operatorzy
Nazwa Operatora	Okres działalności
AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff	1898 - 1905
AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard	1905 - 1933
Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG	1933 - 1937
Landesbahndirektion Pommern	1937 - 1945
PKP	1945 - 2001
Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki	od 2006
'

Koszalińska Kolej Wąskotorowa - zabytkowa kolej wąskotorowa położona w województwie Zachodniopomorskim, w powiecie koszalińskim. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku Koszalin Wąskotorowy - Manowo. Przewoźnikiem jest Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki

Historia

1897-1945

Potrzeba budowy kolei o znaczeniu lokalnym zrodziła się w powiecie koszalińskim jeszcze za czasów pruskich. Kiepskiej jakości drogi gruntowe stwarzały bowiem coraz większe problemy transportowe i stanowiły poważne utrudnienie funkcjonowania licznych cegielni, gorzelni, gospodarstw rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Kolej natomiast, zdaniem ówczesnych analityków gospodarczych, mogłaby zapewnić swobodny dowóz materiałów potrzebnych do produkcji oraz dystrybucję wytwarzanych dóbr. Przewoziłaby także pracowników i zapewniała komunikację części powiatu koszalińskiego z „resztą świata”. Wszystko to stwarzało szansę na ożywienie gospodarcze regionu. Decyzja o budowie koszalińskiej wąskotorówki zapadła w 1897 roku, jednak koncesję oraz pozwolenie na budowę wydano dopiero 24 maja 1898 r. Ze względów zaś oszczędnościowych wybrano rozstaw szyn 750 mm, a więc inny od szerokości torów po jakich jeździły inne kolejki Pomorza Zachodniego. 24 maja 1898 roku, w dniu wydania koncesji na budowę i eksploatację koszalińskiej kolei wąskotorowej, powstała Spółka Akcyjna Kolei Wąskotorowej Koszalin-Nacław. Jej właścicielem był powiat koszaliński, fabryka parowozów „Krauss-Maffei" z Monachium oraz akcjonariusze. Fabryka „Krauss-Maffei dostarczyła materiały niezbędne do budowy kolei (podkłady, szyny itd.), a później tabor trakcyjny (parowozy). 1 listopada tegoż roku uruchomiono przewozy na odcinku Koszalin-Manowo-Nacław (32 km) i wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Nacław-Jacinki (7 km). Dobre wyniki przewozowe zachęciły spółkę do rozbudowy sieci kolejki. 1 listopada 1905 r. otwarto odcinek Manowo-Świelino-Bobolice (34 km), a 2 listopada odcinek Świelino-Białogard (32 km). Po przystąpieniu do spółki powiatów Białogard i Bobolice postanowiono zmienić nazwę spółki na Spółkę Akcyjną Zjednoczonych Kolei Wąskotorowych Powiatów Koszalin, Bobolice i Białogard. 16 września 1909 r. oddano do użytku nowozbudowany odcinek Białogard-Rarwino (20 km). Aby umożliwić korzystanie z kolejki mieszkańcom całego regionu (a więc i tym z najdalej położonych wsi) w roku 1927 uruchomiono samochodową komunikację autobusową. W 1932 r., w wyniku reformy administracyjnej w Niemczech zlikwidowano powiat Bobolice. Kolei zmieniła więc nazwę na Koszalińsko-Białogardzka Kolej Wąskotorowa Spółka Akcyjna. Dwa lata później, z uwagi na to, iż kolej sławieńska przebudowała odcinek Sławno-Jacinki-Polanów Pom. (43 km) z 750 mm na 1435 mm (normalnotorowy), wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Jacinki-Polanów Pom.-Żydowo (15 km) i na trasie Jacinki-Polanów Pom. zastosowano splot trzech szyn. Mogły zatem po nich jeździć zarówno pociągi normalnotorowe i wąskotorowe. Rok 1945 okazał się dla koszalińskiej wąskotorówki ostatnim. Wkraczająca na te tereny Armia Czerwona dokonała całkowitego demontażu torowisk oraz wywiozła do ZSRR cały tabor.

1945-2001

1 maja 1945 roku wszystkie linie kolejowe przejęły Polskie Koleje Państwowe. Rok później, prawdopodobnie pod naciskiem wojska, które zaplanowało budowę lotniska w Zegrzu Pomorskim, zapadła decyzja o odbudowie koszalińskiej kolei wąskotorowej. Wąskotorówka miała najpierw dowozić materiały niezbędne do budowy lotniska, a następnie paliwo do samolotów oraz opał do ogrzewania jednostki.

Pierwszy pociąg trasą Koszalin-Świelino-Bobolice (46km) przejechał 1 lipca 1948 r. Po odbudowie torów do Kurozwęcza przystąpiono do budowy dużej stacji (trzecia co do wielkości na Koszalińskiej KD) i 5 km bocznicy na lotnisko. Do obsługi koszalińskiej KD zostali zaś wydelegowani maszyniści z poznańskiej kolei wąskotorowej. Budowa natomiast, nieistniejącego do 1945 roku, odcinka Rarwino-Lepino (6km) umożliwiała podróżowanie pociągami wąskotorowymi z Koszalina do Kołobrzegu, Stargardu Szczecińskiego a nawet nad Zalew Szczeciński. Podstawowym warunkiem była jednak konieczność zmiany szerokości torów z 750 mm na 1000 mm. Taką bowiem szerokość miały tory pozostałych kolejek na Pomorzu Zachodnim. Po połączeniu wszystkich kolei wąskotorowych na Pomorzu, w dniu 1.05.1949 r. zniesiono dwa Zarządy kolei w Gryficach i Stargardzie Szczecińskim (w Koszalinie nie stworzono takiego zarządu) i nadano im wspólną nazwę Pomorskie Koleje Dojazdowe (PKD).

W 1951 r. PKD uruchomiły linię Świelino-Białogard (32km), a 1952 r. Białogard-Rarwino-Lepino-Sławoborze (30km). Jedynym nieodbudowanym odcinkiem pozostała 42 kilometrowa trasa na odcinku Manowo-Polanów Pom.-Żydowo.

Największe przewozy na koszalińskiej wąskotorówce, osiągające 500 tyś. osób i 200 tyś. ton towarów, odnotowano w latach 50-tych. W latach kolejnych poziom przewozów jednak wyraźnie spadał. Najniższe odnotowano w latach 90-tych. Rozpoczął się wówczas proces sukcesywnego wstrzymywania ruchu pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach. W roku 1984 zamknięto linię Świelino-Bobolice (16 km). W roku 1991, po wykolejeniu się pociągu towarowego spowodowanego złym stanem technicznym torowiska, wstrzymano przewozy towarowe na linii Białogard-Sławoborze. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku, jednolita do tej pory sieć PKD rozpadła się na trzy odrębne koleje: Koszalińską KD z siedzibą w Koszalinie, Gryficką KD z siedzibą w Gryficach oraz Stargardzką KD z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim. W 1992. wstrzymano przewozy pasażerskie na trasie Białogard-Sławoborze (30 km) oraz zlikwidowano lokomotywownię w Białogardzie. 30 września 1996 r. zamknięto także odcinek Świelino-Białogard (32 km). Od 2001 r. linia Koszalin-Świelino (30 km) została skrócona o 10 km, a do końcowej stacji Rosnowo kolejka dojeżdżała jedynie w okresie wakacji. 17 września 2001r. w swoją ostatnią trasę wyjechał pociąg towarowy do lotniska w Zegrzu Pomorskim, a 22 września ustało połączenie na odcinku Świelino-Koszalin. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta 1 października 2001 r.

od 2005

7 listopada 2005r, powstało Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki. Jego podstawowym celem było uratowanie od zniszczenia i doprowadzenie do ponownego uruchomienia wąskotorówki.

W tym samym roku członkowie towarzystwa rozpoczęli prace społeczne na terenie lokomotywowni stacji Koszalin Wąskotorowy oraz na szlaku kolei do Rosnowa. Pierwsze dwa lata funkcjonowania stowarzyszenie skupiało się za zabezpieczeniu zdewastowanej lokomotywowni oraz udrożnieniu linii kolejowej na odcinku Koszalin-Manowo. Przełomowym rokiem w funkcjonowaniu towarzystwa był rok 2008 Do budynku lokomotywowni podłączony został prąd, zainstalowany został elektroniczny system ochrony mieni oraz inne potrzebne do funkcjonowania media. . W tym samym roku w maju odbył się pierwszy transport taboru z Dobrej nowogardzkiej do Koszalina. Przywieziony został wagon silnkowy Mbxd2-307.

Po zakończeniu naprawy wagonu motorowego prowadziło ruch technologiczny, którego celem było przywrócenie sprawności technicznej linii Koszalin - Bonin. 13 Września odbył się pierwszy festyn na stacji Bonin, tydzień później pociąg pierwszy raz po 5 latach wjechał na stację w Manowie. Głównym celem jednak była odbudowa torowiska do Rosnowa. Na początku 2009 r rozpoczęły się przygotowania do odbudowy 4 km odcinka Manowo-Rosnowo. W między czasie zorganizowany został drugi transport taboru do Koszalina. Tym razem była to Lokomotywa Lxd2-476, Wagon barowy, wagon Bxhpi, wagon letni oraz dwa brankardy.

Od 2010 roku Towarzystwo prowadzi regularny ruch turystyczny w okresie letnim na trasie Koszalin Wąskotorowy - Manowo.

Linie i stacje

Stacje na liniach Koszalińskiej KW

km	polska nazwa	niemiecka nazwa
linia Koszalin Wąsk.- Nacław
0,0	Koszalin Wąsk.	Köslin Kleinbahnhof / Ldb.
1,8	Koszalin Podgórze	Köslin Gasanstalt
3,0	Koszalin Żalno	Köslin Friedhof
4,5	Kretomino	Krettmin
8,6	Bonin	Bonin
11,7	Manowo	Manow
12,5	Manowo Majątek	Manow Gutsweiche
16,6	Wyszewo	Seidel
18,8	Smogorzewice	Leopoldshöhe
23,1	Wiewiórowo	Viverow
26,9	Kościernica Łącznia	Kösternitz Anschluß
27,6	Kościernica Wąsk.	Kösternitz
32,3	Nacław	Natzlaff
linia Manowo – Bobolice Wąsk.
0,0	Manowo	Manow
3,0	Przybyradz	Finkenborn
4,9	Żabowa	Wilhelmstal (Kr. Köslin)
6,6	Zacisze	Grünhof
7,9	Rosnowo Wąsk.	Roßnow
9,3	Gniewice	Hirschfelde (Kr. Köslin)
10,2	Kurozwęcz	Kursewanz
13,4	Krępica	Crampe (Kr.Bublitz), Krampe (Kr. Köslin)
14,4	Krępa Koszalińska	Crampe Dorf (Kr. Bublitz), Krampe Dorf (Kr. Köslin)
17,0 0,0	Świelino	Schwellin
3,6	Bożniewice	Hufenberg
7,2	Dobrociechy	Dubbertech
10,8	Głodowa Koszalińska	Goldbeck Haltestelle, Goldbeck (Kr. Köslin)
11,8	Głodowiec	Goldbeck Haltepunkt
16,9	Bobolice Wąsk.	Bublitz Ldb.

km	polska nazwa	niemiecka nazwa
linia Białogard Miasto – Świelino
0,0	Białogard Miasto	Belgard Reichsbanhof
0,6	Białogard Wąsk.	Belgard Kleinbahnhof / Ldb.
1,9	Białogard Wąsk. Przystanek	Belgard Haltepunkt
4,0	Dębczyno	Denzin Hp.
5,6	Rogowo-Byszyno	Roggow-Boissin
7,9	Moczyłki	Spingkrug
9,3	Żytelkowo	Siedkow Schneidemühle
11,3	Dobrówko	Klein Duberow
12,4	Dobrowo Białogardzkie	Groß Duberow
15,9	Słoninko	Schlennin Kalksandsteinwerk
16,7	Słonino	Schlennin
19,2	Bukówko	Neu Buckow (Kr. Belgard)
22,4	Bukowo Białogardzkie	Alt Buckow
26,4	Tyczewo	Tietzow
32,0	Świelino	Schwellin
linia Białogard Wąsk.- Lepino Trójkąt
0,0	Białogard Wąsk.	Belgard Kleinbahnhof / Ldb.
3,7	Łęczenko	Lenzen Wiesenhof
5,6	Łęczno	Lenzen Ziegelei
6,8	Kamosowo-Stanomino	Kammißow-Standemin
7,8	Kamosowo	Kammißow
10,7	Nasutowo	Natztow
12,4	Zagórze	Sager
15,5	Rychowo	Groß Reichow
16,6	Podwilcze	Podewils (Kr. Belgard)
19,3	Rarwino	Rarfin
25,5	Lepino Trójkąt	-

Linki

http://waskotorowka.koszalin.pl/