Edytujesz Ełcka Kolej Wąskotorowa

{{Szablon:Kolej wąskotorowa infobox
|nazwa_kolei                                                      = Ełcka Kolej Wąskotorowa
|nazwy_wcześniejsze                                               = Poprzednie nazwy:<br/>Lycker Kleinbahn (1913-1945)''<br/>
Ełcka Kolej Wąskotorowa (1945-1957)<br/>Ełcka Kolej Dojazdowa (1957-2001)''<br/>
|grafika                                                          = [[Plik:Ełcka KD.jpg|290px]]
|rok_budowy                                                       = 1913
|cel_budowy                                                       = 
|zleceniodawca_budowy                                             = ''Lycker Kleinbahn-Aktiengesellschaft''
|rok_rozbiórki                                                    = 
|wpis_do_rej_zab                                                  = 30.09.1991, WKZ 534/847/D/91
|rozstaw_szyn                                                     = 750 mm
|pierwotny_prześwit                                               = 1000 mm
|rok_przekucia                                                    = 1951
|istniejące_linie                                                 = Ełk Wąsk. - Turowo<br/>Laski Małe - Zawady-Tworki<br/>
|długość_czynnego_odcinka                                         = 15 km
|długość_całkowita_istniejących_szlaków                           = 48 km
|linie_rozebrane                                                  = 
|długość_zlikwidowanych_linii                                     = 
|stacje_styczne                                                   = [[Ełk Wąskotorowy]]
|inne_ważniejsze_stacje                                           = [[Laski Małe]], [[Sypitki]], [[Turowo]], [[Zawady-Tworki]]
|uwagi                                                            = 
|1. operator                                                      = ''Lycker Kleinbahn-Aktiengesellschaft''
|1_okres_działalności                                             = 1913 - 1945
|2. operator                                                      = [[PKP]]
|2_okres_działalności                                             = 1945 – 2001
|3. operator                                                      = Miejski Ośrodek Rekreacji w Ełku
|3_okres_działalności                                             = Od 2002
|4. operator                                                      = 
|4_okres_działalności                                             = 
|5. operator                                                      =
|5_okres_działalności                                             =
|6. operator                                                      =
|6_okres_działalności                                             =
|uwagi_operator                                                   =
}}

'''Ełcka Kolej Wąskotorowa''' (EKW, niem. ''Lycker Kleinbahn'') – zabytkowa [[kolej wąskotorowa]] o prześwicie toru 750 mm zlokalizowana w województwie warmińsko-mazurskim. Obecnie prowadzony jest sezonowy ruch turystyczny na odcinku Ełk Wąsk. - Sypitki przy użyciu trakcji spalinowej, jak również parowej.

== Historia ==
=== Powstanie i początki eksploatacji ===
Prace projektowe rozpoczęto z inicjatywy starosty ełckiego Carla Suermondta w 1905 roku. Kolejka miała za zadanie zaktywizować gospodarczo tereny przygranicznego powiatu o słabo rozwiniętej sieci dróg lokalnych. W celu realizacji zadania powołano Towarzystwo Akcyjne Kolejki Ełckiej (''Lycker Kleinbahn Aktiengesellschaft''). Akcjonariuszami LKAG było państwo pruskie z udziałem 1 050 000 M, Prowincja Prusy Wschodnie i Powiat Ełk z udziałami po 525 000 M oraz firma [[Lenz & Co.]] z Berlina, której powierzono budowę, dostawę taboru i prowadzenie ruchu z udziałem 490 000 M. Całkowity kapitał spółki wynosił 2 590 000 M <ref>Zeitschrift für Kleinbahnen, v. 19 1912 r. (s. 722)</ref>.

Na początku 1913 roku LKAG otrzymało koncesję na "wąskotorową kolej parową z ruchem osobowym i towarowym na trasie z Ełku (''Lyck'') przez Brodowo (''Brodowen'') do Turowa (''Thurowen'') z odgałęzieniem z Brodowa do Zawad (''Sawadden'')" wraz z prawem do wywłaszczenia gruntów pod budowę<ref>Zeitschrift für Kleinbahnen, v. 20 1913 r. (s. 129, 132)</ref>.

W pierwszej kolejności powstała jednotorowa linia o [[Rozstaw szyn|rozstawie szyn]] 1000 mm z Ełku przez Brodowo do miejscowości Borzymy (''Borzymmen'') o długości 24,9 km wraz z odgałęzieniem do Zawad-Tworek o długości 9,8 km, którą otwarto 22 października 1913 roku<ref>Zeitschrift für Kleinbahnen, v. 21 1914 r. (s. 119)</ref>. Do budowy użyto szyn typu H-93 i H-100. Mimo miejscami trudnych warunków terenowych linia charakteryzowała się dosyć korzystnymi parametrami (jak na kolej wąskotorową). Maksymalne nachylenie wyniosło 13 promil a minimalny promień łuku - 150 m. Na trasie powstał szereg obiektów inżynierskich, między innymi:
* żelbetowy most na rzece Ełk,
* dwa stalowe mosty: na rzece Lega koło Sypitek i na rzeczce Pietraszce,
* dwa wiadukty drogowe koło Kalinowa;
Na stacji w Ełku wybudowano murowany budynek dworca oraz parowozownię w technologii szachulcowej (tzw. "pruski mur") z dwoma torami.

Budowę kolejnego odcinka przerwał wybuch I wojny światowej. Zajęcie praktycznie całych Prus Wschodnich przez armię rosyjską w początkowej fazie wojny doprowadziło do wstrzymania ruchu i ogromnych strat. Tabor został wywieziony do Rosji bądź uległ zniszczeniu. Po wyparciu Rosjan na początku 1915 roku sprowadzono nowy tabor i rozpoczęto odbudowę kolejki. Została ona uruchomiona ponownie 1 grudnia 1915 roku. Ostatni odcinek z Kalinowa (''Kallinowen'') do Turowa (''Thurowen'') otwarto 5 października 1918 roku<ref>Zeitschrift für Kleinbahnen, v. 25 1918 r. (s. 506)</ref>.

====Przewozy====
[[Plik:Ełk-rozkład-1917-lato.jpg|200px|thumb|right|Rozkład jazdy - lato 1917]]
Według letniego rozkładu z 1917 roku na odcinku Ełk - Kalinowo kursowały codziennie 3 pary pociągów, a na odcinku Laski Małe - Zawady-Tworki 2 pary. Dodatkowo poranny pociąg z Zawad-Tworek miał przedłużoną relację do Ełku. Poranny pociąg z Ełku do Kalinowa i popołudniowy w relacji powrotnej prowadziły wagon pocztowy. Wszystkie pociągi prowadziły wagony 2 i 3 klasy.

====Tabor====
Pierwsze parowozy zakupiono w 1913 roku w firmie Arnold Jung Lokomotivfabrik GmbH, Jungenthal, Kirchen a.d. Sieg. Były to 4 maszyny o mocy 130 KM typu 1'Bn2t (tendrzak z silnikiem bliźniaczym na parę nasyconą, dwoma osiami napędnymi i przednią osią toczną) o numerach seryjnych 2010-2013/1913, które na kolejce oznaczono numerami 1 - 4. Zakupiono również 8 wagonów osobowych 2 i 3 klasy, 2 wagony pocztowo/bagażowe oraz 36 oraz wagonów towarowych. Po wkroczeniu Rosjan cały tabor został wywieziony bądź zniszczony.

W 1915 roku do ponownego uruchomienia kolejki konieczne było sprowadzenie nowego taboru. Parowozy ponownie zamówiono w firmie Jung. Jako pierwsze przybyły 2 parowozy typu 1'Bn2t o numerach 2290/1916 i 2291/1916<ref>Daty produkcji obu parowozów na podstawie artykułu Michała Zajferta. Bogdan Pokropiński podaje rok 1915.</ref> (podobne do zamówionych w 1913 roku). W 1919 roku zakupiono dodatkowo maszynę typu 1'Cn2t (Jung 3054/1920<ref>Jest to jedyny zachowany parowóz kolejki ełckiej na 1000 mm. Również tutaj Bogdan Pokropiński podaje datę produkcji o rok wcześniejszą.</ref><ref>Niemiecka Wikipedia ([http://de.wikipedia.org/wiki/PKB_Nr._21_bis_25 PKB Nr. 21 bis 25]) podaje, że na Lycker Kleinbahn służyły 3 lokomotywy 1’Cn2t produkcji Junga.</ref>) o mocy 160 KM. Dwuosiowe wagony osobowe i bagażowe zamówiono w fabryce Waggon- und Maschinenbau AG (WUMAG) Görlitz<ref>[http://de.wikipedia.org/wiki/Lycker_Kleinbahnen Wikipedia.de - Ełcka Kolej Wąskotorowa]</ref>.
Wszystkie pojazdy były wyposażone w [[Sprzęg Scharfenberga|sprzęgi półautomatyczne Scharfenberga]]<ref>Zeitschrift für Kleinbahnen, v. 20 1913 r. (s. 1074).</ref>
<br>

=== Okres międzywojenny ===
Okres bezpośrednio po I wojnie światowej był dla wszystkich kolejek lokalnych dość ciężki. Peryferyjne położenie, jak również niski stopień zaludnienia i uprzemysłowienia dodatkowo nie sprzyjały rozwojowi przedsiębiorstwa.

W 1924 roku Wschodniopruskie Towarzystwo Kolejowe (''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'') odkupiło pakiet akcji należący do firmy Lenz & Co. przejmując tym samym prowadzenie ruchu na kolejce. 30 czerwca 1924 roku Kolejka Ełcka została połączona z innymi wschodniopruskimi kolejkami należącymi do ODEG. Powstałemu w ten sposób przedsiębiorstwu nadano nazwę Kolejki Wschodniopruskie SA (''Ostpreußische Kleinbahnen AG''). Siedzibę zarządu zlokalizowano w Królewcu. Poza kolejką ełcką w skład Kolejek Wschodniopruskich SA weszły min:
{| class="wikitable sortable"
!<br>L.p.<br>
!Nazwa<br>
!Szerokość toru<br>
!Długość linii<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|''Insterburger Kleinbahnen'' (Kolejki Wystruckie)
|750 mm
|221 km
|

|-
|2
|''Königsberger Kleinbahn'' (Kolejka Królewiecka)
|750 mm
|58,6 km
|

|-
|3
|''Ortelsburger Kleinbahn'' (odcinek Pupy - Rozogi)
|600 mm
|15,4 km
|

|-
|4
|[[Kętrzyńska Kolej Dojazdowa|''Rastenburger Kleinbahnen'' (Kolejki Kętrzyńskie)]]
|750 mm
|127,3 km
|

|-
|5
|''Schloßberger Kleinbahnen''
|1000 mm
|60,8 km
|

|-
|5
|[[Olecka Kolej Wąskotorowa|''Treuburger Kleinbahnen'' (Kolejki Oleckie)]]
|1000 mm
|43,1 km
|

|-
|6
|''Wehlau–Friedländer Kreisbahnen''
|750 mm
|65,8 km
|

|-
|7
|''Kleinbahn Wöterkeim - Schippenbeil'' (Kolejka Wiatrowiec - Sępopol)
|1435 mm
|5,0
|Od 1930 roku

|-
|}
<br>

====Przewozy====
[[Plik:Ełk-rozkład-1927-lato.jpg|200px|thumb|right|Rozkład jazdy - lato 1927]]
[[Plik:Ełk-rozkład-1939-lato.jpg|200px|thumb|right|Rozkład jazdy - lato 1939]]
W 1927 roku letni rozkład jazdy przewidywał codziennie jedną parę pociągów na odcinku Turowo - Ełk (rano dojazd do Ełku i powrót po południu (w dni robocze) bądź wieczorem (w dni wolne od pracy) do Turowa. W dni robocze przewidziano jedną parę w relacji Zawady-Tworki - Ełk. Dodatkowo w poniedziałki, środy, piątki i dni wolne od pracy kursował pociąg z Ełku do Kalinowa i z powrotem. Podróżni mieli do dyspozycji 2 klasy, zaś poczta przewożona była na odcinku Ełk - Turowo pod konwojem kolejowym<ref>Reichs-Kurscuch Ausgabe nr 2, 1. Juli 1927, Verlag des Reichspostministeriums, Berlin</ref>.

W 1933 kolejka zatrudniała 39 pracowników, przewożąc 59 000 pasażerów i 31 000 t towarów<ref>[http://www.skrypofilia.pl/page7.php Historia kultury materialnej - Pioniere des Verkehrs]</ref>, w 1938 przewozy wyniosły 54 837 pasażerów i 29 026 ton towarów.

Rozkład jazdy obowiązujący w lecie 1939 roku przewidywał codziennie 2 pary pociągów na odcinku Maże - Ełk i 1,5 pary na odcinku Turowo - Kalinowo (jeden z pociągów na całym odcinku kursował tylko w dni poświąteczne, w pozostałe dni miał relację skróconą: Ełk - Maże). W dni robocze kursowały natomiast dodatkowo pociągi w relacji Kalinowo - Ełk - Turowo oraz Zawady-Tworki - Ełk - Zawady-Tworki<ref>[http://www.deutsches-kursbuch.de/ Deutsches Kursbuch Sommer 1939]</ref>.

====Tabor====
W  1933 roku tabor składał się z:
* 5 parowozów tendrzaków, 
* 9 dwuosiowych wagonów pasażerskich, 
* 2 dwuosiowych wagonów pocztowych,
* 37 dwuosiowych wagonów towarowych o ładowności 7,5 t i rozstawie osi 3500 mm<ref>[http://www.mosir.elk.com.pl/ekw/index.html Ełcka Kolej Wąskotorowa<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->]</ref>.
Do wybuchu wojny stan ten nie uległ zmianie.
<br>

=== II wojna światowa === 
Pierwsze lata wojny upłynęły pod znakiem wytężonej pracy. Rekwizycja taboru samochodowego na potrzeby wojska i reglamentacja paliw płynnych spowodowały znaczny wzrost przewozów na wszystkich liniach kolejowych. Jednocześnie do ostatnich miesięcy 1944 roku obszar powiatu ełckiego znajdował się z dala od linii frontu i działania wojenne nie zakłócały pracy kolejki. Dopiero błyskawiczna ofensywa wojsk radzieckich doprowadziła do zdobycia Ełku 24 stycznia 1945 roku. Zacięte walki spowodowały znaczne zniszczenia w mieście, jednak kolejka nie ucierpiała zbyt mocno – szczęśliwie ocalały wszystkie parowozy. W chwili objęcia przez administrację polską 6 kwietnia 1945 Ełk był miastem niemal zupełnie wyludnionym, do którego stopniowo sprowadzano ludność z Kresów.

<br>

=== Pierwsze lata powojenne ===
Po zakończeniu wojny kolejka znalazła się pod zarządem Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Olsztynie i otrzymała polską nazwę: Ełcka Kolej Wąskotorowa. Tabor pozostawiony przez Niemców, dodatkowo uzupełniony sprowadzonym ze zniszczonej kolejki oleckiej<ref>Prawdopodobnie część taboru została sprowadzona już w okresie międzywojennym w związku z bardzo ograniczonym ruchem na Kolejce Oleckiej.</ref> umożliwił wznowienie nieregularnych przewozów jeszcze w 1945 roku. W kolejnym roku udało się przywrócić normalne funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Następny okres wraz ze wzrostem zaludnienia i odbudową gospodarki przyniósł systematyczny wzrost przewozów. Na przełomie lat '40 i '50 w ramach odgórnie narzuconych działań mających na celu ujednolicenie szerokości toru kolei wąskotorowych w Polsce podjęto decyzję o przebudowie Ełckiej Kolei Wąskotorowej na szerokość 750 mm. Prace przeprowadzono w 1951 roku.

====Przewozy====
Według rozkładu obowiązującego od 14 lipca 1946 roku na odcinku Ełk - Turowo kursowały codziennie 2 pary pociągów, zaś na odcinku Ełk - Zawada-Tworki - 1 para. W rozkładzie na lato 1947 roku dodano drugą parę do Zawady-Tworek i taki układ utrzymywał się do 1953 roku.

====Tabor====
Bezpośrednio po wojnie na kolejce ełckiej znajdował się następujący tabor:

1. Parowozy:
:* Nr 1 - 1'Bn2t, Jung 2290/1915 - od 1947 r.: Tya1-3152
:* Nr 2 - 1'Bn2t, Jung 2291/1915 - od 1947 r.: Tya1-3151
:* Nr 3 - 1'Cn2t, Jung 2358/1916 - od 1947 r.: Txa2-3341 (ex Kolejka Olecka nr 3)
:* Nr 4 - 1'Cn2t, Jung 2359/1916 - od 1947 r.: Txa2-3342 (ex Kolejka Olecka nr 4)
:* Nr 5 - 1'Cn2t, Jung 3054/1920 - od 1947 r.: Txa2-3343 <ref>Michał Zajfert w artykule ''Grójecko-Wilanowska Kolej Dojazdowa'' podaje inne lata produkcji parowozów: nr 3 - 1916, nr 4 - 1916, nr 5 1920</ref>

2. Wagony osobowe:
:* 5 dwuosiowych wagonów osobowych 3 klasy z otwartymi pomostami, WUMAG
:* 2 dwuosiowe wagony bagażowe, WUMAG

3. Wagony towarowe:
:* 30 dwuosiowych wagonów o ładowności 7,5 t i rozstawie osi 3500 mm

W związku z przebudową kolejki na szerokość 750 mm do Piaseczna przesłano 3 parowozy typu Txa2. Pozostały tabor przekazano na kolejki pomorskie.

<br>

=== Przebudowa i eksploatacja pod zarządem PKP ===
Zmiana szerokości toru poza całkowitą wymianą taboru nie wpłynęła w sposób znaczący na funkcjonowanie kolejki. W 1957 roku zlikwidowano Wydział Kolei Wąskotorowych DOKP w Olsztynie i w jego miejsce powołano Zarząd Kolei Dojazdowych. Jednocześnie samej kolejce nadano nazwę Ełcka Kolej Dojazdowa. Po likwidacji DOKP w Olsztynie nadzór nad kolejką przejął Zarząd Kolei Dojazdowych DOKP w Warszawie. 

====Przewozy====
[[Plik:Wwot37 elk map.jpg|thumb|right|Schemat linii i wykaz odległości taryfowych Ełckiej KW, rok 1959]]
Od końca lat '60 rozpoczyna się systematyczny spadek przewozów spowodowany rozwojem transportu drogowego. O ile w latach '50 przewożono w ciągu roku około 350 000 pasażerów i 40 000 t ładunków, to w kolejnych latach wartości te wynosiły:
:* 1971 - 312 443 pasażerów, 32 044 t ładunków,
:* 1976 - 275 441 pasażerów, 18 100 t ładunków,
:* 1981 - 260 250 pasażerów, 13 836 t ładunków,
:* 1986 - 263 723 pasażerów, 19 720 t ładunków,
:* 1991 - 227 582 pasażerów, 11 387 t ładunków,
:* 1996 - 61 510 pasażerów,  4 305 t ładunków,
Zmniejszających się przewozów kolejkę modernizowano. W 1967 roku wprowadzono trakcję spalinową a w 1989 roku przeprowadzono przebudowę nawierzchni z całkowitą wymianą szyn na typ S42 i S49. Ostatnim istotnym usprawnieniem działania Ełckiej KD było uruchomienie przewozów wagonów normalnotorowych na wąskotorowych wagonach-transporterach w 1992 roku. Rok wcześniej kolejka została wpisana do rejestru zabytków. Koncepcja utworzenia w Ełku skansenu trakcji parowej w połączeniu z walorami krajobrazowymi kolejki zaowocowały uruchomieniem przewozów turystycznych. Jednocześnie ciągle prowadzono ograniczony ruch osobowy i towarowy. 

W 1997 roku w związku ze złym stanem technicznym jednego z wiaduktów nad torami zawieszono przewozy na odcinku Laski Małe - Zawady-Tworki. Przez kolejne lata kursowała jedna para pociągów pomiędzy Ełkiem i Kalinowem oraz pociągi turystyczne. Ostatecznie przewozy zostały zawieszone z dniem 9 czerwca 2001 roku, co w praktyce oznaczało likwidację Ełckiej Kolei Dojazdowej.

====Tabor====
Po zmianie szerokości toru na kolejce ełckiej znalazły się następujące lokomotywy parowe:
{| class="wikitable sortable"
!<br>L.p.<br>
!Oznaczenie<br>do 1961 r.<br>
!Oznaczenie<br>po 1962 r.<br>
!<br>Typ<br>
!<br>Producent<br>
!Nr<br>fabryczny<br>
!Rok<br>produkcji<br>
!<br>Przysłany<br>
!<br>Odesłany<br>
!<br>Uwagi<br>

|-
|1
|T2-1023
|T3-1023
|Bn2t
|Orenstein & Koppel
|12652
|1935
|1951 r. z Sochaczewa
|1961 r. do Sochaczewa
|<nowiki>Złomowany w 1968 w Mławie</nowiki>

|-
|2
|T3-1044
|T4-1044
|Bn2t
|Buddich
|k.932
|1943
|1970 r. z Gozdowa
|1971 r. na złom
|

|-
|3
|Ty1-1087
|Ty1-1087
|Cn2t
|Freudenstein
|28
|1900
|1951 r. z Lisewa
|1957 r. odstawiony
|Złomowany w 1960 r.

|-
|4
|Ty2-1122
|<nowiki>-</nowiki>
|Cn2t
|Krauss
|6805
|1913
|1951 r. z Wielunia
|1956 r. na złom
|

|-
|5
|Txb2-1221
|Tyb4-1221
|C1'n2t
|Henschel
|7589
|1906
|1951 r. z Opalenicy
|1968 r. do Białej Podlaskiej
|Egzemplarz zachowany<ref>[http://tomi.holdys.pl/index2.php?desc=on&par=tyb4-1221 <nowiki>Wciąż pod parą... Tyb4-1221</nowiki>]</ref>

|-
|6
|Txb2-1222
|Tyb4-1222
|C1'n2t
|Henschel
|8131
|1907
|1957 r. z Kętrzyna
|1968 r. odstawiony
|Złomowany w 1972 r.

|-
|7
|Txb2-1223
|Tyb4-1223
|C1'n2t
|Henschel
|9489
|1908
|1953 r. z Opalenicy
|1965 r. na złom
|

|-
|8
|Tx2-1241
|<nowiki>-</nowiki>
|Dn2t
|Orenstein & Koppel
|2976
|1908
|1952 r. z Wielunia
|1954 r. na złom
|

|-
|9
|Tx3-1274
|Tx28-1274
|Dn2t <br>(W4A)<br>"Wisła"
|Fablok
|308
|1928
|1962 r. z Sochaczewa<br>1967 r. z Mławy<br>1972 r. z Sochaczewa
|1963 r. do Sochaczewa<br>1967 r. do Sochaczewa<br>1974 r. do MK w Warszawie
|Egzemplarz zachowany<ref>[http://tomi.holdys.pl/index2.php?desc=on&par=tx28-1274 <nowiki>Wciąż pod parą... Tx28-1274</nowiki>]</ref>

|-
|10
|<nowiki>-</nowiki>
|Px48-1750
|Dh2
|Fablok
|2135
|1951
|1956 r. z Sompolna
|1957 r. do Kazimierzy Wielkiej
|Sprzedany za granicę<ref>[http://www.tabor.wask.pl/egzemplarz.php?&id=50642 <nowiki>Px48-1750 na Tabor wąskotorowy w Polsce</nowiki>]</ref>

|-
|11
|<nowiki>-</nowiki>
|Px48-1907
|Dh2
|Fablok
|4508
|1955
|1956 r. z Krośniewic
|1957 r. do Sompolna
|Egzemplarz zachowany<ref>[http://www.tabor.wask.pl/egzemplarz.php?&id=50755 <nowiki>Px48-1907 na Tabor wąskotorowy w Polsce</nowiki>]</ref>

|-
|}
<br>

Prawdopodobnie na początku lat '60 przysłano na kolejkę ełcką dwa czteroosiowe wagony motorowe z silnikami benzynowymi S-41 (85 KM) serii MBxc1-151 i MBxc1-152, przebudowane z wagonów osobowych typu Ci przez ZNTK Opole w 1953 roku. Były to wagony jednokierunkowe z napędem na jedna oś. Po kilku latach zostały jednak odesłane (wagon MBxc1-151 trafił pod koniec 1965 roku do Jęrzejowa).

W 1967 roku parowozy zostały wyparte przez lokomotywy spalinowe serii [[Lyd1]], które przez szereg kolejnych lat stanowiły podstawowy środek trakcyjny:

{| class="wikitable sortable"
!L.p.<br>
!Oznaczenie<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr fabryczny<br>
!Rok produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|[[WLs150/7625|Lyd1-203]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7625
|1967
|1967 r. z fabryki<br>1977 r. ze Śmigla
|1973 r. do Śmigla<br><nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|2
|[[WLs150/7630|Lyd1-208]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7630
|1967
|1967 r. z fabryki
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|3
|[[WLs150/7643|Lyd1-221]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7643
|1967
|1967 r. z fabryki
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|4
|[[WLs150/7624|Lyd1-202]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7624
|1967
|1969 r. z Krośniewic
|1972 r. do Krośniewic
|Sprzedany za granicę<ref>[http://www.tabor.wask.pl/egzemplarz.php?&id=50863 <nowiki>Lyd1-202 na Tabor wąskotorowy w Polsce</nowiki>]</ref>

|-
|5
|[[WLs150/7636|Lyd1-214]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7636
|1967
|1969 r. z Ciechanowa
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|6
|[[WLs150/7634|Lyd1-212]]
|[[WLs150]]
|Fablok
|7634
|1967
|1999 r. z BKL w Cisnej
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|}
<br>

Kolejną serią lokomotyw spalinowych były importowane z Rumunii pojazdy typu [[L45H]], których dwie sztuki pojawiły się w Ełku na początku lat '90:
{| class="wikitable"
!L.p.
!Oznaczenie<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr fabryczny<br>
!Rok produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|[[L45H/24847|Lxd2-247]]
|[[L45H]]
|[[FAUR]]
|24847
|1983
|1990 r. z Mławy
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|2
|[[L45H/23114|Lxd2-321]]
|[[L45H]]
|[[FAUR]]
|23114
|1976
|1992 r. z Mławy
|1996 r. do Mławy
|Obecnie jako Lxd2-347 na BKL w Cisnej

|-
|}
<br>

W 1996 roku przysłano do Ełku 4 rumuńskie wagony motorowe serii [[A20D-P|MBxd2]], które miały zastąpić składy osobowe prowadzone lokomotywami:
{| class="wikitable sortable"
!L.p.<br>
!Oznaczenie<br>
!Nr inwentarzowy<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr fabryczny<br>
!Rok produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|MBxd2-212
|00-390044822-4
|[[A20D-P]]
|[[FAUR]]
|25116
|1986
|1996 r. z Nowego Dworu Gd.
|2004 r. do Nowego Dworu Gd.
|

|-
|2
|MBxd2-220
|00-390044830-7
|[[A20D-P]]
|[[FAUR]]
|25xxx
|1986
|1996 r. z Nowego Dworu Gd.
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|3
|MBxd2-225
|00-390044835-6
|[[A20D-P]]
|[[FAUR]]
|25xxx
|1986
|1996 r. z Opalenicy
|<nowiki>-</nowiki> 
|Stacjonuje w Ełku

|-
|4
|MBxd2-227
|00-390044837-2
|[[A20D-P]]
|[[FAUR]]
|25xxx
|1986
|1996 r. z Opalenicy
|1997 r. na złom
|

|-
|}
<br>

W związku z uruchomieniem przewozów turystycznych w roku 1992 ponownie pojawiły się parowozy:
{| class="wikitable"
!L.p.
!Oznaczenie<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr fabryczny<br>
!Rok produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|Px48-1752
|Dh2
|Fablok
|2247
|1951
|1992 r. z Mławy
|
|Stacjonuje w Ełku<ref>W 2001 r. parowóz został przesłany na naprawę główną do SNT Gniezno, po której w dniach 20.04.2001 - 16.05.2001 odbywał jazdy próbne na Gnieźnieńskiej KD.</ref>

|-
|2
|„Las” 1984
|Cn2t "Las"
|Fablok
|1984
|1949
|1993 r. ze Skierniewic
|2995 r. do Rogowa
|Własność [[PSMK]]

|-
|3
|Kp4-3760
|Dh2 (P24)
|Fablok
|3760
|1957
|1995 r. z Mławy
|2001 r. do Sochaczewa
|Własność MKW w Sochaczewie

|-
|}
<br>

Rodzaj i ilość wagonów osobowych w poszczególnych latach przedstawia poniższa tabela:

{| class="wikitable"
!L.p.<br>
!Typ<br>
!Oznaczenie<br>
!Producent<br>
!1951<br>
!1958<br>
!1963<br>
!1967<br>
!1988<br>
!1996<br>

|-
|1
|Osobowe
|
|ZNTK Opole
|2 szt.
|2 szt
|1 szt.
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>

|-
|2
|Osobowe typu "Towos"
|
|KONSTAL
|5 szt.
|5 szt.
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>

|-
|3
|Osobowe typu [[1Aw]]
|Bxhpi
|Świdnica
|<nowiki>-</nowiki>
|3 szt.
|5 szt.
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|4 szt.

|-
|4
|Osobowe typu [[3Aw]]
|Bxhpi
|PAFAWAG
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|5 szt.
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>

|-
|5
|Osobowe typu [[A20D-P]]
|Bxhpi
|[[FAUR]]
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|10 szt.
|7 szt.

|-
|6
|Osobowe "Retro"
|
|WUMAG
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|1 szt.

|-
|7
|Osobowe "Retro"
|
|Beuchelt
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|1 szt.

|-
|8
|Osobowe "Letniak"
|
|WKD Przeworsk
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|2 szt.

|-
|9
|Bagażowy
|
|Zakł. Ostrowieckie
|1 szt.
|1 szt.
|1 szt.
|1 szt.
|1 szt.
|<nowiki>-</nowiki>

|-
|10
|Bagażowy
|
|?
|1 szt.
|1 szt.
|1 szt.
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>

|-
|}
<br>

Wykaz rumuńskich wagonów osobowych sprowadzonych na kolejkę w latach 1987-88.
{| class="wikitable sortable"
!L.p.<br>
!Oznaczenie<br>
!Typ<br>
!Nr inwentarzowy<br>
!Producent<br>
!Rok produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|Bxhpi 133-8
|[[A20D-P]]
|00-450024133-8
|[[FAUR]]
|1987
|1987 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|2
|Bxhpi 134-6
|[[A20D-P]]
|00-450024134-6
|[[FAUR]]
|1987
|1987 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|3
|Bxhpi 135-4
|[[A20D-P]]
|00-450024135-4
|[[FAUR]]
|1987
|1987 r. z fabryki
|1992 r. do Nasielska
|

|-
|4
|Bxhpi 136-1
|[[A20D-P]]
|00-450024136-1
|[[FAUR]]
|1987
|1987 r. z fabryki
|1992 r. do Nasielska
|

|-
|5
|Bxhpi 137-9
|[[A20D-P]]
|00-450024137-9
|[[FAUR]]
|1987
|1987 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|6
|Bxhpi 139-5
|[[A20D-P]]
|00-450024139-5
|[[FAUR]]
|1988
|1988 r. z fabryki
|1997 r. do Nasielska
|

|-
|7
|Bxhpi 141-1
|[[A20D-P]]
|00-450024141-1
|[[FAUR]]
|1988
|1988 r. z fabryki
|1993 r. do Mławy
|

|-
|8
|Bxhpi 142-9
|[[A20D-P]]
|00-450024142-9
|[[FAUR]]
|1988
|1988 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|9
|Bxhpi 143-7
|[[A20D-P]]
|00-450024143-7
|[[FAUR]]
|1988
|1988 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|10
|Bxhpi 151-0
|[[A20D-P]]
|00-450024151-0
|[[FAUR]]
|1988
|1988 r. z fabryki
|
|Stacjonuje w Ełku

|-
|}
<br>

=== Stan obecny ===
W 2002 roku kolejka została przejęta przez ełcki Urząd Miasta i przekazana Miejskiemu Ośrodkowi Sportu i Rekreacji, jako Ełcka Kolej Wąskotorowa. W historii EKW rozpoczął się nowy etap. Obecnie pociągi turystyczne kursują na odcinku Ełk - Sypitki.

== Stacja, muzeum ==
Na ulicy Wąski Tor 1 w Ełku znajduje się osobna stacja kolei wąskotorowej – ''Ełk Wąskotorowy'', położona w pobliżu [[Ełk (stacja kolejowa)|głównej stacji kolejowej]]. W budynku funkcjonuje [[:pl:muzeum]] poświęcone historii ełckiego węzła kolejowego. W muzeum znajdziemy przedmioty wyprodukowane przed [[1945]] rokiem, od dawnego urządzenia do datowania kartonowych biletów, przez miniaturowe modele lokomotyw, po zbiór przedmiotów używanych niegdyś na co dzień w pracy [[Konduktor|konduktorów]], [[Zawiadowca|zawiadowców]], [[Dróżnik przejazdowy|dróżników]]. Można tu przymierzyć dawne wyposażenie służbowe konduktorów. Kolejną atrakcją turystyczną jest [[:pl:skansen]] pszczelarski, w którym rzeźbione są w pniach drzew [[:pl:Ul|ule]], wyrabia się małe rzeźby z miodu i wosku pszczelego<ref>http://www.wartozwiedzic.pl/elk/785</ref>.        

'''Muzeum Ełckiej Kolei Wąskotorowej''' 
* w sezonie (maj - wrzesień)
** czynne codziennie 8:00 - 15:00 (po uzgodnieniu telefonicznym tel. 610 00 00)
* poza sezonem (październik - kwiecień)
** czynne poniedziałek – piątek 8:00 – 15:00

== Kalendarium Kolei Wąskotorowej ==
* 1905 - opracowanie projektu budowy ełckiej kolei wąskotorowej 
* 1912 - rozpoczęcie budowy i powstanie ''Lycker Kleinbahn''
* 1913 - otwarcie linii Ełk - Borzymy i Laski Małe - Zawady 
* 1918 - otwarcie ruchu publicznego na wszystkich liniach 
* 1945 - przejęcie kolei DOKP w [[Olsztyn|Olsztynie]] i powołanie Ełckiej Kolei Wąskotorowej 
* 1951 - przebudowa torów z 1000 [[Milimetr|mm]] na 750 mm
* 1957 - powstanie Zarządu Kolei Dojazdowej przy DOKP w Olsztynie i powołanie Ełckiej Kolei Dojazdowej 
* 1975 - wprowadzenie trakcji spalinowej 
* 1991 - wpisanie całej ełckiej kolei do rejestru zabytków 
* 1992 - wprowadzenie do eksploatacji transporterów 
* 1993 - wprowadzenie pociągów turystycznych z trakcją parową 
* 2001 - wstrzymanie ruchu pociągów przez [[Polskie Koleje Państwowe|PKP]] 
* 2002 - przejęcie przez samorząd miejski w Ełku, rozpoczęcie działalności turystycznej 

== Obecny tabor == 
* [[Parowóz]] Px48 na tor 750 mm 
* [[Las47|Parowozy "LAS"]] na tor 600 mm - 2 sztuki.
* Wagony osobowe wąskotorowe na tor 750 mm typu 1Aw - 5 sztuk z lat [[1954]] - [[1957]]
* [[Brankard|Wagon brankard]] - [[1950]]r.
* Pruski wagon pocztowy normalnotorowy z końca [[XIX wiek|XIX wieku]]
* [[Węglarka|Wagon wąskotorowy węglarka]] z [[1909]]r.
* Żuraw do nawęglania parowozów z [[1913]]r.
* [[Drezyna|Ręczna drezyna wąskotorowa]] z [[1930]]r.
* [[802S|Wąskotorowy pług odśnieżny]] z [[1908]]r.
* lokomotywa spalinowa Lxd2(nieczynna)
* lokomotywy spalinowe Lyd1- 5 sztuk, część czynna.

== Źródła ==
:* Pokropiński Bogdan, ''Koleje wąskotorowe Polski Północnej'', Warszawa, CIBET, 2000, ISBN 83-85749-26-8
:* Zajfert Michał, ''Grójecko-Wilanowska Kolej Dojazdowa'', "Stalowe Szlaki" 4-6/95 

{{przypisy}}

== Galeria ==
<gallery>
Plik:Ełk, kolej wąskotorowa.JPG|Wąski Tor
Plik:Ełk1,kolej wąskotorowa.JPG|Kolejka Wąskotorowa 
Plik:Ełcka Kolej Wąskotorowa 2.JPG|Lokomotywa
Plik:Lyck - EKW1.JPG|Pociąg z turystami w trasie
Plik:Ełcka Kolej Wąskotorowa 6.JPG|Lokomotywa
Plik:Lyck - EKW2.JPG|Wagon wąskotorowy [[Bxhpi]] na stacji w Ełku
</gallery>

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.mosir.elk.com.pl/ekw/ Oficjalna strona Ełckiej Kolei Wąskotorowej]


{{Wikipedia}}

<noinclude>
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
[[Kategoria:Koleje wąskotorowe w Polsce]]
</noinclude>