Edytujesz Kopalnia rud cynku i ołowiu „Nowy Dwór”
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.
Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.
Aktualna wersja | Twój tekst | ||
Linia 1: | Linia 1: | ||
− | '''Kopalnia | + | '''Kopalnia Nowy Dwór''' — zlikwidowana kopalnia rud cynku i ołowiu działająca w latach 1881 - 1978. Kopalnia znajdowała się w Dąbrowie Miejskiej (dzielnicy [[:pl:Bytom|Bytomia]]) przy ulicy Nowy Dwór. |
== Tło historyczne == | == Tło historyczne == | ||
− | [[Plik:Kopalnia rud cynku i olowiu Nowy Dwor 387744 Fotopolska-Eu.jpg|thumb|right|Zabudowania kopalni „Nowy Dwór” | + | [[Plik:Kopalnia rud cynku i olowiu Nowy Dwor 387744 Fotopolska-Eu.jpg|thumb|right|Zabudowania kopalni „Nowy Dwór” pomiędzy rokiem 1910 a 1920]] |
− | |||
Można przypuszczać, że wydobycie rud metali nieżelaznych na Górnym Śląsku rozpoczęło się około 2500 lat temu. Najstarsze przedmioty wykonane z ołowiu znalezione na tym obszarze datowane są na lata 700 — 400 przed naszą erą. O górnictwie na Górnym Śląsku wspomina też w I/II wieku naszej ery rzymski historyk [[:pl:Publiusz Korneliusz Tacyt|Tacyt]]. Z kolei najstarszym pisanym dokumentem bezpośrenio mówiącym o wydobyciu metali w tym regionie jest bulla papieża Innocentego II z 7 lipca roku 1136. Od tamtego czasu trwał stopniowy jego rozwój z okresem regresu pomiędzy połową XVI i połową XVIII wieku. Regres ten był spowodowany problemami technicznymi. Wyczerpywanie się najłatwiej dostępnych, płytkich złóż rodziło konieczność sięgania po złoża znajdujące się głębiej, a to, z kolei, wymagało co raz wydajniejszych systemów odwadniania wyrobisk. Dotychczas stosowane systemy grawitacyjnego odwadniania kopalń oraz pompy napędzane kieratami konnymi okazywały się nie dość wydajne. Gdy w roku 1742 król pruski Fryderyk II zajął Górny Śląsk z kwitnącego niegdyś górnictwa kruszcowego nie pozostało nic. Ponowne przyspieszenie wydobycia rud metali nastąpiło w drugiej połowie XVIII wieku za sprawą władz pruskich, wzrostowi popytu na ołów (produkcja amunicji) oraz, przede wszystkim, wynalezieniu maszyn parowych, których zastosowania do odwadniania wyrobisk pozwoliło pokonać nieprzezwyciężone dotąd problemy - pierwszą maszynę parową (sprowadzoną z Wielkiej Brytanii, a konkretniej - z Walii) zainstalowano w roku 1788 w kopalni „Fryderyk“, dzisiejszej [[:pl:Zabytkowa Kopalnia Srebra|Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 46}}</ref>. | Można przypuszczać, że wydobycie rud metali nieżelaznych na Górnym Śląsku rozpoczęło się około 2500 lat temu. Najstarsze przedmioty wykonane z ołowiu znalezione na tym obszarze datowane są na lata 700 — 400 przed naszą erą. O górnictwie na Górnym Śląsku wspomina też w I/II wieku naszej ery rzymski historyk [[:pl:Publiusz Korneliusz Tacyt|Tacyt]]. Z kolei najstarszym pisanym dokumentem bezpośrenio mówiącym o wydobyciu metali w tym regionie jest bulla papieża Innocentego II z 7 lipca roku 1136. Od tamtego czasu trwał stopniowy jego rozwój z okresem regresu pomiędzy połową XVI i połową XVIII wieku. Regres ten był spowodowany problemami technicznymi. Wyczerpywanie się najłatwiej dostępnych, płytkich złóż rodziło konieczność sięgania po złoża znajdujące się głębiej, a to, z kolei, wymagało co raz wydajniejszych systemów odwadniania wyrobisk. Dotychczas stosowane systemy grawitacyjnego odwadniania kopalń oraz pompy napędzane kieratami konnymi okazywały się nie dość wydajne. Gdy w roku 1742 król pruski Fryderyk II zajął Górny Śląsk z kwitnącego niegdyś górnictwa kruszcowego nie pozostało nic. Ponowne przyspieszenie wydobycia rud metali nastąpiło w drugiej połowie XVIII wieku za sprawą władz pruskich, wzrostowi popytu na ołów (produkcja amunicji) oraz, przede wszystkim, wynalezieniu maszyn parowych, których zastosowania do odwadniania wyrobisk pozwoliło pokonać nieprzezwyciężone dotąd problemy - pierwszą maszynę parową (sprowadzoną z Wielkiej Brytanii, a konkretniej - z Walii) zainstalowano w roku 1788 w kopalni „Fryderyk“, dzisiejszej [[:pl:Zabytkowa Kopalnia Srebra|Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach]]<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 46}}</ref>. | ||
Linia 18: | Linia 17: | ||
[[Plik:Nowy-dwor-1970.jpg|thumb|right|Kopalnia „Nowy Dwór” w roku 1970]] | [[Plik:Nowy-dwor-1970.jpg|thumb|right|Kopalnia „Nowy Dwór” w roku 1970]] | ||
− | + | Kopalnia „Nowy Dwór” została uruchomiona 1881 w związku z wspomnianym wcześniej wyczerpywaniem się złóż w rejonie Tarnowskich Gór. W roku 1885 oddano w niej do eksploatacji nowoczesną i wysokowydajną (jak na owe czasy) płuczkę - mogła ona przerobić 250 ton rudy na dobę<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 57}}</ref><ref>{{cytuj książkę|tytuł = La Laverie de Calamine et Gelène de la mine Neuhof-Grube près Beuthen (Haute Silésie) construite par la Meschinenbau-Anstalt Humboldt à Kalk près de Cologne| rok = 1900}}</ref>. Warto wspomnieć, że zakład przeróbczy kopalni „Nowy Dwór” obsługiwał nie tylko tę kopalnię, ale także kopalnię „Fiedlersglück”<ref group="uwaga">Do tej kopalni należał ostatni czynny dzis szyb rudny w Bytomiu - Szyb „Bolko”, przy którym znajduje się Centralna Pompownia „Bolko”, której zadaniem jest odwadanie dawnych wyrobisk kopalni cynku i ołowiu na terenie Bytomia i Piekar Śląskich w celu zabezpieczenia przed zalaniem znajdujących się niżej wyrobisk kopalń węgla kamiennego oraz zabezpieczenia przed podtopieniami znacznych połaci wspomnianych wcześniej miast</ref>, z której urobek dostarczano za pomocą towarowej kolei linowej<ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 63}}</ref>. | |
− | |||
− | W roku 1885 | ||
W czasie II wojny światowej kopalnia „Nowy Dwór” doznała znacznych zniszczeń. Ze względu na niewielkie zasoby oraz niską zawartość metali w wydobywanych z niej rudach uruchomiono ją ponownie dopiero w roku 1951 - wcześniej uruchomiono te kopalnie, które posiadały większe złoża rud o lepszej jakości. Te same czynniki, które zadecydował o tym, że kopalnię odbudowano tak późno zadecydowały także o tym, że 1 stycznia 1958 zakończyła ona samodzielny byt i została połączona z Zakładami Górniczymi im. Ludwika Waryńskiego. Do kolejnej fuzji doszło w sierpniu 1967, kiedy to połączono Zakłady Górnicze im. L. Waryńskiego z Zakładami Górniczo - Hutniczymi „Orzeł Biały” <ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 62, 65}}</ref> tworząc w ten sposób przedsiębiorstwo, które, choć nie prowadzi już działalności górniczej, istnieje do dziś i zajmuje się odzyskiwaniem ołowiu ze złomu akumulatorowego<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.gospodarkaslaska.pl/?ac=artykulKat&id=10690| tytuł = Orzeł Biały na placu budowy| autor = | opublikowany = | praca = Gospodarka Śląska - śląski portal gospodarczy| data = 19.09.2008| język = | data dostępu = 2016-07-13}}</ref>. | W czasie II wojny światowej kopalnia „Nowy Dwór” doznała znacznych zniszczeń. Ze względu na niewielkie zasoby oraz niską zawartość metali w wydobywanych z niej rudach uruchomiono ją ponownie dopiero w roku 1951 - wcześniej uruchomiono te kopalnie, które posiadały większe złoża rud o lepszej jakości. Te same czynniki, które zadecydował o tym, że kopalnię odbudowano tak późno zadecydowały także o tym, że 1 stycznia 1958 zakończyła ona samodzielny byt i została połączona z Zakładami Górniczymi im. Ludwika Waryńskiego. Do kolejnej fuzji doszło w sierpniu 1967, kiedy to połączono Zakłady Górnicze im. L. Waryńskiego z Zakładami Górniczo - Hutniczymi „Orzeł Biały” <ref>{{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = 62, 65}}</ref> tworząc w ten sposób przedsiębiorstwo, które, choć nie prowadzi już działalności górniczej, istnieje do dziś i zajmuje się odzyskiwaniem ołowiu ze złomu akumulatorowego<ref>{{Cytuj stronę | url = http://www.gospodarkaslaska.pl/?ac=artykulKat&id=10690| tytuł = Orzeł Biały na placu budowy| autor = | opublikowany = | praca = Gospodarka Śląska - śląski portal gospodarczy| data = 19.09.2008| język = | data dostępu = 2016-07-13}}</ref>. | ||
Linia 30: | Linia 27: | ||
=== Transport kolejowy na terenie kopalni === | === Transport kolejowy na terenie kopalni === | ||
− | |||
Kopalnia „Nowy Dwór” eksploatowała własną kolej kopalnianą o [[rozstaw szyn|rozstawie szyn]] 500 mm. Ponadto kopalnia posiadała wąskotorową bocznicę (tor o rozstawie szyn 785 mm) o łącznej długości torów około 3010 metrów. Bocznica odgałęzieła się w kilometrze 5,505 linii kolejowej Rozbark - Sucha Góra [[Górnośląskie Koleje Wąskotorowe|Górnośłąskich Kolei Wąskotorowych]] (szlak Piekary Śląskie Wąskotorowe - Buchacz). Na terenie bocznicy znajdowały się dwie wagi wagonowe o nośności 20 ton oraz jednostanowiskowa lokomotywownia. Na bocznicy eksploatowano dwie lokomotywy elektryczne oznaczone jako GBM 70/550<ref>{{cytuj stronę | url = http://enkol.pl/Archiwum:Regulamin_bocznicy_kopalni_%E2%80%9ENowy_Dw%C3%B3r%E2%80%9D| tytuł = Regulamin techniczny pracy transportu kolejowego na bocznicy wąskotorowej o prześwicie 785 mm Zakładów Górniczych im. L. Waryńskiego w Piekarach Śląskich — Wydział Nowy Dwór, Bytom III| data dostępu = 2016-07-28| autor = | opublikowany = Internetowa Encyklopedia Kolejnictwa Enkol.pl| praca = | data = 2016| język = }}</ref>. | Kopalnia „Nowy Dwór” eksploatowała własną kolej kopalnianą o [[rozstaw szyn|rozstawie szyn]] 500 mm. Ponadto kopalnia posiadała wąskotorową bocznicę (tor o rozstawie szyn 785 mm) o łącznej długości torów około 3010 metrów. Bocznica odgałęzieła się w kilometrze 5,505 linii kolejowej Rozbark - Sucha Góra [[Górnośląskie Koleje Wąskotorowe|Górnośłąskich Kolei Wąskotorowych]] (szlak Piekary Śląskie Wąskotorowe - Buchacz). Na terenie bocznicy znajdowały się dwie wagi wagonowe o nośności 20 ton oraz jednostanowiskowa lokomotywownia. Na bocznicy eksploatowano dwie lokomotywy elektryczne oznaczone jako GBM 70/550<ref>{{cytuj stronę | url = http://enkol.pl/Archiwum:Regulamin_bocznicy_kopalni_%E2%80%9ENowy_Dw%C3%B3r%E2%80%9D| tytuł = Regulamin techniczny pracy transportu kolejowego na bocznicy wąskotorowej o prześwicie 785 mm Zakładów Górniczych im. L. Waryńskiego w Piekarach Śląskich — Wydział Nowy Dwór, Bytom III| data dostępu = 2016-07-28| autor = | opublikowany = Internetowa Encyklopedia Kolejnictwa Enkol.pl| praca = | data = 2016| język = }}</ref>. | ||
Linia 44: | Linia 40: | ||
{{uwagi}} | {{uwagi}} | ||
{{przypisy}} | {{przypisy}} | ||
− | |||
==Biliografia== | ==Biliografia== | ||
− | |||
* {{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = }} | * {{cytuj książkę | nazwisko = Majorczyk| imię = Roman| autor link = | tytuł = Historia górnictwa kruszczowego w rejonie Bytomia| wydawca = Zakłady Górniczo - Hutnicze „Orzeł Biały” (?)| miejsce = Bytom| rok = 1985| strony = }} | ||
* {{cytuj pismo | nazwisko = Pradela| imię = Alicja| autor = | autor link = | nazwisko2 = Solarski| imię2 = Maksymilian|autor2 = | autor link2 = | nazwisko3 = | imię3 = | autor3 = | autor link3 = | nazwisko4 = | imię4 = | autor4 = | autor link4 = | nazwisko5 = | autor5 = | autor link5 = | tytuł = Rozwój górnictwa rud cynku i ołowiu w bytomsko-tarnogórskim rejonie złożowym od końca XVIII wieku do czasów współczesnych | url = https://www.academia.edu/22459777/ROZW%C3%93J_G%C3%93RNICTWA_RUD_CYNKU_I_O%C5%81OWIU_W_BYTOMSKO-TARNOG%C3%93RSKIM_REJONIE_Z%C5%81O%C5%BBOWYM_OD_KO%C5%83CA_XVIII_WIEKU_DO_CZAS%C3%93W_WSP%C3%93%C5%81CZESNYCH | czasopismo = Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko| adres czasopisma = | oznaczenie = | wolumin = 14| wydanie = | strony = | data = | rok = 2013| miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = Studenckie Koło Naukowe Geografów Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego | miejsce = Sosnowiec| issn = | doi = | doietykieta = | pmid = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = | data dostępu = 21.07.2016}} | * {{cytuj pismo | nazwisko = Pradela| imię = Alicja| autor = | autor link = | nazwisko2 = Solarski| imię2 = Maksymilian|autor2 = | autor link2 = | nazwisko3 = | imię3 = | autor3 = | autor link3 = | nazwisko4 = | imię4 = | autor4 = | autor link4 = | nazwisko5 = | autor5 = | autor link5 = | tytuł = Rozwój górnictwa rud cynku i ołowiu w bytomsko-tarnogórskim rejonie złożowym od końca XVIII wieku do czasów współczesnych | url = https://www.academia.edu/22459777/ROZW%C3%93J_G%C3%93RNICTWA_RUD_CYNKU_I_O%C5%81OWIU_W_BYTOMSKO-TARNOG%C3%93RSKIM_REJONIE_Z%C5%81O%C5%BBOWYM_OD_KO%C5%83CA_XVIII_WIEKU_DO_CZAS%C3%93W_WSP%C3%93%C5%81CZESNYCH | czasopismo = Z badań nad wpływem antropopresji na środowisko| adres czasopisma = | oznaczenie = | wolumin = 14| wydanie = | strony = | data = | rok = 2013| miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = Studenckie Koło Naukowe Geografów Uniwersytetu Śląskiego, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego | miejsce = Sosnowiec| issn = | doi = | doietykieta = | pmid = | oclc = | bibcode = | id = | cytat = | język = | data dostępu = 21.07.2016}} | ||
Linia 55: | Linia 49: | ||
* {{cytuj stronę | url = http://enkol.pl/Archiwum:Regulamin_bocznicy_kopalni_%E2%80%9ENowy_Dw%C3%B3r%E2%80%9D| tytuł = Regulamin techniczny pracy transportu kolejowego na bocznicy wąskotorowej o prześwicie 785 mm Zakładów Górniczych im. L. Waryńskiego w Piekarach Śląskich — Wydział Nowy Dwór, Bytom III| data dostępu = 2016-07-28| autor = | opublikowany = Internetowa Encyklopedia Kolejnictwa Enkol.pl| praca = | data = 2016| język = }} | * {{cytuj stronę | url = http://enkol.pl/Archiwum:Regulamin_bocznicy_kopalni_%E2%80%9ENowy_Dw%C3%B3r%E2%80%9D| tytuł = Regulamin techniczny pracy transportu kolejowego na bocznicy wąskotorowej o prześwicie 785 mm Zakładów Górniczych im. L. Waryńskiego w Piekarach Śląskich — Wydział Nowy Dwór, Bytom III| data dostępu = 2016-07-28| autor = | opublikowany = Internetowa Encyklopedia Kolejnictwa Enkol.pl| praca = | data = 2016| język = }} | ||
* {{Cytuj książkę | nazwisko = Soida| imię = Krzysztof| autor link = | tytuł = Koleje wąskotorowe na Górnym Śląsku od czasów najdawniejszych do 1990| url = | inni = | wydanie = | wydawca = Wydawnictwo „Śląsk”| miejsce = Katowice| data = | rok = 1996| miesiąc = | strony = | rozdział = | adres rozdziału = | nazwisko r = | imię r = | autor r link = | tom = I| tytuł tomu = Dzieje kolei wąskotorowych| część = Teczka z rysunkami | tytuł części = | seria = | id = | isbn = 83-85831-82-7| oclc = | lccn = | doi = | cytat = | język = | data dostępu = }} | * {{Cytuj książkę | nazwisko = Soida| imię = Krzysztof| autor link = | tytuł = Koleje wąskotorowe na Górnym Śląsku od czasów najdawniejszych do 1990| url = | inni = | wydanie = | wydawca = Wydawnictwo „Śląsk”| miejsce = Katowice| data = | rok = 1996| miesiąc = | strony = | rozdział = | adres rozdziału = | nazwisko r = | imię r = | autor r link = | tom = I| tytuł tomu = Dzieje kolei wąskotorowych| część = Teczka z rysunkami | tytuł części = | seria = | id = | isbn = 83-85831-82-7| oclc = | lccn = | doi = | cytat = | język = | data dostępu = }} | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− |