Edytujesz Kętrzyńska Kolej Dojazdowa

{{Szablon:Kolej wąskotorowa infobox
|nazwa_kolei                                                      = Kętrzyńska Kolej Dojazdowa
|nazwy_wcześniejsze                                               = Poprzednie nazwy:<br/> 
''Rastenburg - Sensburger Kleinbahn <br/>(1898 - ok. 1903)''<br/>
''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn <br/>(ok. 1903 - 1910)''<br/>
''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn GmbH <br/>(ok. 1910 - 1914)''<br/>
''Rastenburger Kleinbahnen GmBH <br/>(ok. 1914 - 1924)''<br/>
''Ostpreußische Kleinbahnen AG <br/>(ok. 1924 - 1945)''
Kętrzyńska Kolej Wąskotorowa <br/>(1945 - 1962)
|grafika                                                          = [[Plik:Ketrzyn-mapa.gif|290px]]
|rok_budowy                                                       = 1898
|cel_budowy                                                       = 
|zleceniodawca_budowy                                             = Powiat kętrzyński (''Kreis Rastenburg''), Powiat mrągowski (''Kreis Sensburg'')
|rok_rozbiórki                                                    = 1945, 1971
|wpis_do_rej_zab                                                  = 
|rozstaw_szyn                                                     = 750 mm
|pierwotny_prześwit                                               = 
|rok_przekucia                                                    = 
|istniejące_linie                                                 = 
|długość_czynnego_odcinka                                         = 
|długość_całkowita_istniejących_szlaków                           = 
|linie_rozebrane                                                  = Kętrzyn Wąsk. (''Rastenburg Klbf'') - Sławkowo (''Reimsdorf'') - Mrągowo Park (''Sensburg Klbf'') - Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Stbf'')

<br>Sławkowo (''Reimsdorf'') - Salpik (''Salpkeim'') - Ryn (''Rhein'')

<br>Kętrzyn Wąsk. (''Rastenburg Klbf'') - Winda (''Wenden'') - Barciany (''Barten'') - Skandławki (''Skandlack'') - Nordenbork Wąsk. (''Nordenburg Klbf'')*

<br>Winda (''Wenden'') - Srokowo (''Drengfurth'')

<br>Barciany (''Barten'') - Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'')**
 
|długość_zlikwidowanych_linii                                     = ok. 127 km
|stacje_styczne                                                   = Kętrzyn Wąsk. (''Rastenburg Klb.''), Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Stbf''), Nordenbork Wąsk. (''Nordenburg Klbf'')*, Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'')**
|inne_ważniejsze_stacje                                           = Sławkowo (''Reimsdorf''), Mrągowo Park (''Sensburg Klbf''), Ryn (''Rhein''), Winda (''Wenden''), Barciany (''Barten''), Srokowo (''Drengfurth'')
|uwagi                                                            = *) Od 1945 r. Kryłowo (''Крылово'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej<br> **) Od 1945 r. Żeleznodorożnyj (''Железнодорожный'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej
|1. operator                                                      = ''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft''
|1_okres_działalności                                             = 1898 - 1945
|2. operator                                                      = [[PKP]]
|2_okres_działalności                                             = 1945 - 1971
|3. operator                                                      = 
|3_okres_działalności                                             = 
|4. operator                                                      = 
|4_okres_działalności                                             = 
|5. operator                                                      =
|5_okres_działalności                                             =
|6. operator                                                      =
|6_okres_działalności                                             =
|uwagi_operator                                                   =
}}

'''Kętrzyńska Kolej Dojazdowa''' – nieistniejąca [[kolej wąskotorowa]] o prześwicie toru 750 mm położona na terenie obecnego województwa warmińsko-mazurskiego oraz częściowo w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Sieć połączeń lokalnych powstawała na przełomie XIX i XX w. i w okresie I wojny światowej osiągnęła łączną długość ok. 127 km. Linie rozebrane w 1945 roku zostały częściowo odbudowane przez administrację polską i eksploatowane do początku lat 70. XX w.

== Historia ==

=== Powstanie i początki eksploatacji ===
Kętrzyn pierwsze połączenia kolejowe zawdzięcza działalności Towarzystwa Wschodniopruskiej Kolei Południowej (''Ostpreußische Südbahn-Gesellschaft''), która w latach '60 XIX zbudowała linię łączącą Królewiec przez Korsze, Kętrzyn, Giżycko, Ełk z granicą Cesarstwa Rosyjskiego w Prostkach/Grajewie (gdzie wkrótce uzyskano połączenie z siecią kolei rosyjskich). W kolejnych latach dał się jednak odczuć brak połączeń lokalnych, których budowa ze względu na niewielką gęstość zaludnienia i słabo rozwinięty przemysł nie była atrakcyjna dla prywatnych inwestorów. Budowa normalnotorowych linii znaczenia miejscowego przez państwo nie zaspokajała potrzeb. Sytuacja zmieniła się diametralnie wraz z uchwaleniem [[Ustawa o Kolejkach|Ustawy o Kolejkach]], która stworzyła warunki do budowy lokalnych połączeń kolejowych przez firmy prywatne przy finansowym współudziale samorządów i państwa.

W połowie lat '90 XIX w. we władzach powiatów kętrzyńskiego (''Kreis Rastenburg'') i mrągowskiego (''Kreis Sensburg'') powstała koncepcja budowy kolejki, która połączyłaby Kętrzyn (''Rastenburg''), Barciany (''Barten''), Srokowo (''Drengfutrth'') i Mrągowo (''Sensburg'')<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 2 1895 r. (s. 589). Warto wspomnieć, że Mrągowo uzyskało pierwsze połączenia normalnotorowe w 1898 roku.</ref>

W 1896 koncepcja została doprecyzowana. Miały powstać następujące linie:
* Mrągowo (''Sensburg'') - Kętrzyn (''Rastenburg'') - Barciany (''Barten''),
* Barciany (''Barten'') - Ogródki (''Baumgarten'') - Skandławki (''Skandlack''),
* odgałęzienie od linii Kętrzyn - Mrągowo koło Sławkowa (''Reimsdorf'') lub Wólki (''Wolka'') przez (''Eichmedien'') do Salpika (''Salpkeim'')<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 3 1896 r. (s. 593)</ref>.
Koncesji na budowę i eksploatację odcinka Kętrzyn - Winda - Barciany - Ogródki - Skandławki (59,767 km) udzielono 11 grudnia 1896 roku, zaś odcinka Kętrzyn - Mrągowo z odgałęzieniem z Wólka - Salpik (23,080 km) - 11 Marca 1897 roku. Obie koncesje miały obowiązywać przez 60 lat.

Powiaty uzyskały ponadto pomoc ze strony państwa w wysokości 1/3 planowanego kapitału zakładowego (lecz nie więcej niż 1 885 539 / 3 = 628 513 Marek). Ostatecznie na kapitał zakładowy Kolejki Kętrzyńsko - Mrągowskiej (''Rastenburg - Sensburger Kleinbahn'') w wysokości 1 885 539 M składały się następujące udziały:
* 475 513 M - Powiat kętrzyński,
* 163 000 M - Powiat mrągowski,
* 628 513 M - Państwo pruskie,
* 628 513 M - Prowincja Prusy Wschodnie<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 4 1897 r. (s. 221)</ref>.

Właścicielem kolejki miały pozostać powiaty, zaś budowę i prowadzenie ruchu powierzono Spółce Akcyjnej Kolejek Wschodnioniemieckich ''Ostdeutsche Kleinbahn-AG'' (która w roku 1899 zmieniła nazwę na Wschodnioniemieckie Towarzystwo Kolejowe ''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'' - ODEG). Firma ta powiązana była kapitałowo z Towarzystwem Akcyjnym Komunikacyjnym (''Aktiengesellschaft für Verkehrswesen'') i firmą [[Lenz & Co.]] 

Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 750 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Kętrzynie przy dworcu kolei normalnotorowej. Ze jej wschodniej części wyprowadzono dwie linie, jedną na północ w kierunku Windy, gdzie rozgałęziała się w kierunku Barcian i Skandławek oraz Srokowa, drugą na południe w kierunku Sławkowa i dalej do Mrągowa lub Salpika.

Jako pierwszą oddano do użytku 1 maja 1898 roku linię Kętrzyn - Winda - Barciany - Skandławki (31,5 km) z odgałęzieniem Winda - Srokowo (12,9 km). Miesiąc później uruchomiono odcinek Kętrzyn - Mrągowo Park (29,8 km) z odgałęzieniem Sławkowo - Salpik (9,1 km). 

Mimo, że równolegle z budową kolejki powstała w Mrągowie kolej normalnotorowa (Czerwonka - Mrągowo - Ruciane Nida), początkowo nie było połączenia kolejki z dworcem kolei państwowej. Odcinek Mrągowo Park (''Sensburg Kleinbahnhof'') - Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Staatsbahnhof'') (2,8 km) oddano do użytku dopiero 18 grudnia 1904 roku dla ruchu towarowego i 7 lipca 1905 roku dla przewozów pasażerskich<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 12 1905 r. (s. 688)</ref>. 

Wcześniej, bo 8 listopada 1903 roku uruchomiono przewozy na odcinku Salpik (''Salpkeim'') - Ryn (''Rhein'') (9,7 km). Budowa związana była z przyłączeniem się do spółki powiatu giżyckiego (''Kreis Lötzen''), na którego terenie położony był ten odcinek. Oznaczało to również zmianę nazwy kolejki na Kolejkę Kętrzyńsko - Mrągowsko - Giżycką (''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn'').

Powyższe inwestycje doprowadziły do powstania sieci lokalnych połączeń o długości 95,7 km i stan ten utrzymywał się przez kolejne lata. 

20 grudnia 1910 roku kolejka została przekształcona w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, co oznaczało kolejną zmianę nazwy<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 18 1911 r. (s. 535)</ref>. Od ok. 1914 roku stosowano nazwę Kolejka Kętrzyńska Sp. z o.o. (''Rastenburger Kleinbahnen GmBH'').

Rosyjska ofensywa w początkowym okresie I wojny światowej zakłóciła funkcjonowanie kolejki jednak po bitwie pod Tannenbergiem i wyparciu Rosjan z Prus Wschodnich sytuacja wróciła do normy na tyle, że wspólnie z kolejką wystrucką (''Insterburger Kleinbahnen'') rozpoczęto budowę połączenia Skandławki - Kanał Mazurski - Nordenbork Wąsk (''Nordenburg Klbf'', obecnie Kryłowo w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej). Otwarta 25 lipca 1916 roku linia o długości 13,8 km połączyła sieci dwóch kolejek zarządzanych przez ODEG<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 23 1916 r. (s. 666, 760) Według tego źródła punktem połączenia obu kolejek był Kanał Mazurski, choć najprawdopodobniej linię eksploatowano jako całość.</ref>. Ostatnim uzupełnieniem sieci kolejki kętrzyńskiej była otwarta 15 czerwca 1917 roku linia Skandławki - Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'', obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej)<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 24 1917 r. (s. 613)</ref> o długości 19,7 km. Tym samym długość linii Kolejek Kętrzyńskich osiągnęła maksymalną długość 127,3 km.

Ostatni okres I wojny światowej i lata powojenne były bardzo ciężkie dla gospodarki Niemiec. Odbiło się to bardzo negatywnie na kondycji kolejek wąskotorowych. Dochodowa przed 1914 rokiem kolejka kętrzyńska zaczęła przynosić straty, które z każdym rokiem rosły. O ile w całym okresie od 1914 do 1917 roku wyniosły 120 377 M, to w roku obrachunkowym 1917/18 było to 64 243 M, zaś w 1918/19 już 173 391 M. Pogłębienie tego trendu mogło doprowadzić do upadku firmy ODEG zarządzającej kolejką.

=== Okres międzywojenny i II wojna światowa ===
Jednym ze sposobów na ograniczenie ryzyka oraz kosztów prowadzenia działalności było połączenie wszystkich kolejek zarządzanych przez ODEG w jeden organizm. 30 czerwca 1924 roku Kolejki Kętrzyńskie Sp. z o.o. zostały połączone z innymi wschodniopruskimi kolejkami należącymi do ODEG. Powstałemu w ten sposób przedsiębiorstwu nadano nazwę Kolejki Wschodniopruskie SA (''Ostpreußische Kleinbahnen AG''). Siedzibę zarządu zlokalizowano w Królewcu. Poza kolejką kętrzyńską w skład Kolejek Wschodniopruskich SA weszły min:
{| class="wikitable sortable"
!<br>L.p.<br>
!Nazwa<br>
!Szerokość toru<br>
!Długość linii<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|''Insterburger Kleinbahnen'' (Kolejki Wystruckie)
|750 mm
|221 km
|

|-
|2
|''Königsberger Kleinbahn'' (Kolejka Królewiecka)
|750 mm
|58,6 km
|

|-
|3
|''Ortelsburger Kleinbahn'' (odcinek Pupy - Rozogi)
|600 mm
|15,4 km
|

|-
|4
|[[Olecka Kolej Wąskotorowa|''Treuburger Kleinbahnen'' (Kolejki Oleckie)]]
|1000 mm
|43,1 km
|

|-
|5
|''Schloßberger Kleinbahnen''
|1000 mm
|60,8 km
|

|-
|5
|[[Ełcka Kolej Wąskotorowa|''Lycker Kleinbahn'' (Kolejka Ełcka)]]
|1000 mm
|48,0 km
|

|-
|6
|''Wehlau–Friedländer Kreisbahnen''
|750 mm
|65,8 km
|

|-
|7
|''Kleinbahn Wöterkeim - Schippenbeil'' (Kolejka Wiatrowiec - Sępopol)
|1435 mm
|5,0
|Od 1930 roku

|-
|}
<br>

Według danych z 1938 roku kolejka miała 10 lokomotyw, 11 wagonów osobowych i 110 wagonów towarowych. Do jej obsługi zatrudnionych było 120 osób, zaś roczne przewozy wyniosły 156 000 osób i 64 000 ton towarów.

Okres drugiej wojny światowej wiązał się ze wzrostem przewozów i tym samym przedłużył funkcjonowanie kolejki. Funkcjonowała ona do stycznia 1945 roku, gdy ofensywa armii czerwonej doprowadziła do zajęcie Prus Wschodnich przez Armię Czerwoną.

== Przewozy ==

== Infrastruktura ==

=== Wykaz stacji i przystanków ===

==== Linia Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk. ====
'''(''Rastenburg Klbf - Sensburg Stbf'')'''

Długość: 32,6 km<br>
Daty otwarcia i zamknięcia:<br>
:01.06.1898: Otwarcie odcinka Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Park (29,8 km);<br>
:18.12.1904: Otwarcie dla ruchu towarowego odcinka Mrągowo Park - Mrągowo Wąsk. (2,8 km);<br>
:07.07.1905: Otwarcie dla ruchu osobowego odcinka Mrągowo Park - Mrągowo Wąsk. (2,8 km);<br>
:1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (32,6 km);<br>

:22.07.1948: Ponowne uruchomienie całej linii przez administrację polską (32,6 km);<br>
:01.07.1966: Zamknięcie dla ruchu i rozbiórka odcinka Sławkowo - Mrągowo Wąsk. (25,3 km);<br>
:1971: Zamknięcie dla ruchu i rozbiórka odcinka Kętrzyn Wąsk. - Sławkowo (7,3 km);<br>

{| class="wikitable"
!Km
!Nazwa polska
!Nazwa niemiecka
!Czynności<br> ekspedycyjne<ref>Na podstawie Wykazu Odległości Taryfowych PKP Część I z lat 1953 i 1966 (patrz: daty).<br>
Oznaczenia wykonywanych czynności ekspedycyjnych:<br>
Pt - posterunek czynny wyłącznie w ruchu towarowym<br>
Po - posterunek czynny wyłącznie w ruchu osobowym<br>
X - posterunek nieczynny<br>
= - stacja o pełnym zakresie czynności ekspedycyjnych z wyjątkiem odprawy zwierząt<br>
Bp - odprawa przesyłek bagażowych w obrębie jednej kolei wąskotorowej<br>
E - odprawa przesyłek ekspresowych<br>
O - odprawa osób w kasie<br>
Op - odprawa osób za opłatą w pociągu ze sprzedażą biletów w relacjach ograniczonych<br>
W - odprawa przesyłek<br>
Wu - odprawa przesyłek wagonowych na podstawie umowy<br>
Zj - odprawa zwierząt żywych w wagonach jednopodłogowych</ref>
!Urządzenia ładunkowe<ref>Na podstawie Wykazu Odległości Taryfowych PKP Część I z lat 1953 i 1966 (patrz: daty).<br>
Oznaczenia urządzeń do odprawy przesyłek:<br>
D - dźwig stały<br>
Dp - dźwig przenośny<br>
Og - ogrodzenie dla zwierząt<br>
P - profil ładowniczy<br>
R - rampa ładownicza boczna<br>
Rc - rampa ładownicza czołowa<br>
Rp - rampa ładownicza przenośna<br>
Wg - waga wagonowa kolejowa<br>
Wp - waga wagonowa prywatna<br>
Ww - waga wozowa<br>
Wz - waga do ważenia zwierząt<br>
Zp - urządzenia do pojenia zwierząt

Liczby oznaczają nośność urządzenia w tonach.</ref>
!Uwagi

|-
|0,0
|Kętrzyn<br> Wąskotorowy
|''Rastenburg<br> Kleinbahnhof''
|1953: = Zj<br> 1966: O Bp E W Zj
|1936: D R Wg<br> 1953: D-10 Og Rp Wg-25 Wz-1,5<br> 1966: Wg-25
|Stacja węzłowa, styczna

|-
|1,1
|
|''Zuckerfabrik<br> Rastenburg''
|1936: Pt
|
|Bocznica do cukrowni.

|-
|5,8
|Sławkowo Dwór
|''Reimsdorf Domäne''
|1936: Po<br> 1966: Op
|
|

|-
|7,3
|Sławkowo
|''Reimsdorf''
|1966: Op Wu
|1936: R
|Odgałęzienie linii do Rynu.

|-
|8,8
|Turwągi
|''Thurwangen''
|1966: Op
|
|

|-
|10,9
|
|''Klein<br> Bürgersdorf''
|
|
|

|-
|11,8
|Kętrzyn<br> Poganówko
|''Rastenburg<br> Stadtwald''
|1953: Op<br>
1966: Op
|
|

|-
|14,1
|Langanki
|''Langanken''
|1953: Op<br>
1966: Op
|
|

|-
|15,4
|Zwierzyniec<br> Mazurski
|''Thierenberg<br> (Kr Sensburg)''
|1966: Op
|
|

|-
|16,2
|Boża Wólka
|''Bosemb Ziegelei''
|1953: Op
|
|

|-
|17,9
|Boże
|''Bosemb''
|1953: Op Wu
|
|

|-
|21,0
|Wyszembork
|''Weissenburg''
|1966: Op Wu
|
|

|-
|24,3
|Popowo Salęckie
|''Pfaffendorf''
|1966: Op
|
|

|-
|26,7
|Młynowo Mrągowskie
|''Ober-Mühlenthal''
|1966: Op
|
|

|-
|29,8
|Mrągowo Park
|''Sensburg<br> Kleinbahnhof''
|1966: = Zj R
|1936: R Wg<br> 1966: R Wg-25
|Stacja końcowa do 1904 r.

|-
|32,6
|Mrągowo Wąsk.
|''Sensburg<br> Staatsbahnhof''
|1966: O Bp E W
|
|Stacja styczna<br> otwarta w 1904 r.

|-
|}
<br>

==== Linia Sławkowo - Ryn ====
'''(''Reimsdorf - Rhein'')'''

Długość: 18,8 km<br>
Daty otwarcia i zamknięcia:<br>
:01.06.1898: Otwarcie odcinka Sławkowo - Salpik (9,1 km);<br>
:08.11.1903: Otwarcie odcinka Salpik - Ryn (9,7 km);<br>
:1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (18,8 km);<br>

:01.05.1949: Ponowne uruchomienie całej linii przez administrację polską (32,6 km);<br>
:1971: Zamknięcie dla ruchu i demontaż całej linii (18,8 km);<br>

{| class="wikitable"
!Km
!Nazwa polska
!Nazwa niemiecka
!Czynności<br> ekspedycyjne
!Urządzenia ładunkowe
!Uwagi

|-
|0,0
|Sławkowo
|''Reimsdorf''
|1966: Op Wu
|1936: R
|Stacja węzłowa na linii<br> Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk.

|-
|1,8     
|Zalesie Kętrzyńskie
|''Hinzenhof''
|1966: Op
|
|

|-
|3,8
|Godzikowo
|''Gisbertshof''
|1953: Op<br> 1966: Op
|
|

|-
|5,1     
|Nakomiady
|''Eichmedien''
|1966: Op Wu
|
|

|-
|8,2
|Bałowo
|''Ballau''
|1936: Po<br> 1953: Op Wu<br> 1966: X
|
|

|-
|9,1     
|Salpik
|''Salpkeim''
|
|1936: R
|Stacja końcowa do 1903 r.

|-
|11,4     
|Gnieździkowo
|''Gneisenau''
|1953: Op
|1936: R
|

|-
|12,8
|Knis Podewsie
|''Gneisthöhe''
|1953: X
|1936: R
|

|-
|13,5
|Knis
|''Gneist''
|1953: Op<br> 1966: Op
|1936: R
|

|-
|15,5
|Głąbowo
|''Glombowen''
|1953: Op Wu<br> 1966: Op Wu
|
|

|-
|16,7
|
|''Rhein Schützenplatz Hp''
|
|
|

|-
|17,1
|
|''Waldhof ''
|
|
|

|-
|18,8
|Ryn
|''Rhein''
|1966: = Zj
|1936: R<br> 1966: R
|

|-
|}
<br>

==== Linia Kętrzyn - Barciany ====
'''(''Rastenburg Klbf - Barten'')'''

Długość: 19,9 km<br>
Daty otwarcia i zamknięcia:<br>
:01.05.1898: Otwarcie całej linii (19,9 km);<br>
:1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (19,9 km);<br>

{| class="wikitable"
!Km
!Nazwa polska
!Nazwa niemiecka
!Czynności<br> ekspedycyjne
!Urządzenia ładunkowe
!Uwagi

|-
|0,0
|Kętrzyn<br> Wąskotorowy
|''Rastenburg<br> Kleinbahnhof''
|
|1936: D R Wg
|Stacja węzłowa, styczna

|-
|2,9
|(Wopławki)
|''Woplauken''
|
|
|

|-
|5,6
|(Stara Różanka)
|''Alt Rosenthal''
|
|
|

|-
|6,4
|
|''Alt Rosenthal Gut''
|1936: Pt
|
|

|-
|9,6
|(Skierki)
|''Wehlack''
|
|
|

|-
|11,9
|(Winda)
|''Wenden''
|
|1936: R
|Odgałęzienie linii do Srokowa.

|-
|15,3
|
|''Rodehlen''
|
|
|

|-
|16,8
|
|''Silzkeim Hp''
|1936: Pt
|
|

|-
|19,9
|(Barciany)
|''Barten''
|
|1936: R
|Stacja węzłowa - linie do Nordenborka i Gierdaw

|-
|}
<br>

==== Linia Winda - Srokowo ====
'''(''Wenden - Drengfurth'')'''

Długość: 12,9 km<br>
Daty otwarcia i zamknięcia:<br>
:01.05.1898: Otwarcie całej linii (12,9 km);<br>
:1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (12,9 km);<br>

{| class="wikitable"
!Km
!Nazwa polska
!Nazwa niemiecka
!Czynności<br> ekspedycyjne
!Urządzenia ładunkowe
!Uwagi

|-
|0,0
|(Winda)
|''Wenden''
|
|1936: R
|Stacja węzłowa na linii Kętrzyn - Barciany

|-
|0,9
|(Niedziały)
|''Elisenthal''
|
|1936: R
|

|-
|2,9
|(Niedziałki)
|''Fünfhuben''
|
|
|

|-
|4,0
|(Jankowice)
|''Jankenwalde''
|
|
|

|-
|5,6
|(Szczeciniak)
|''Stettenbruch''
|
|1936: R
|

|-
|7,7
|(Chojnica)
|''Knipprode''
|
|
|

|-
|8,6
|(Solanka)
|''Salzbach [Ostpr]''
|
|1936: R
|

|-
|10,5
|(Silec)
|''Schülzen''
|1936: Po
|
|

|-
|12,9
|(Srokowo)
|''Drengfurth''
|
|1936: R
|

|-
|}
<br>

==== Linia Barciany - Nordenbork (Kryłowo) ====
'''(''Barten - Nordenburg'')'''

Długość: 25,4 km<br>
Daty otwarcia i zamknięcia:<br>
:01.05.1898: Otwarcie odcinka Barciany - Skandławki (11,6 km);<br>
:25.07.1916: Otwarcie odcinka Skandławki - Nordenbork (13,8 km);<br>
:1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (25,4 km);<br>

{| class="wikitable"
!Km
!Nazwa polska
!Nazwa niemiecka
!Czynności<br> ekspedycyjne
!Urządzenia ładunkowe
!Uwagi

|-
|0,0
|(Barciany)
|''Barten''
|
|1936: R
|Stacja węzłowa - inie do Kętrzyna i Gierdaw

|-
|4,9
|(Ogródki)
|''Baumgarten''
|
|
|

|-
|5,1
|(Łęsk)
|'' Lenzkeim''
|
|
|

|-
|7,5
|(Wikrowo)
|''Wickerau''
|
|
|

|-
|7,5
|(Stare Jegławki)
|''Alt Jäglack''
|
|
|

|-
|9,6
|(Suchawo)
|'' Sausgörken''
|
|1936: R
|

|-
|11,6
|(Skandławki)
|''Skandlack''
|
|
|Do 1916 r. stacja końcowa.

|-
|12,8
|(Łeknica)
|''Löcknick Forst''
|
|
|

|-
|13,9
|
|''Löcknick Gut''
|
|
|

|-
|16,5
|(Kałki)
|''Sechserben''
|
|
|

|-
|17,8
|(Przylasek)
|''Waldau [Kr Gerdauen]''
|
|
|

|-
|19,0
|(Bajory Wielkie)
|''Groß Bajohren (Großblankenfelde) [Kr Gerdauen]''
|
|
|

|-
|20,5
|(Bajorski Gaj)
|''Bajohrenwalde (Blankenwalde)''
|
|
|

|-
|21,6
|(Wyskok)
|''Friedenshof''
|
|
|

|-
|25,4
|(Nordenbork / Kryłowo)
|''Nordenburg Klbf''
|
|1936: R Wg
|Stacja styczna z koleją państwową oraz ''Insterburger Kleinbahnen'' (750 mm)

|-
|}
<br>

=== Parametry techniczne linii kolejki kętrzyńskiej według danych z 1911 roku:<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 18 1911 r. (s. 348-352)</ref> ===
* Trakcja: Parowa;
* Szerokość toru: 750 mm;
* Długość linii: 95,7 km;
* Położenie: Na podtorzu własnym;
* Maksymalny nacisk osi: 5000 kg;
* Maksymalne nachylenie: 2 %;
* Najmniejszy promień łuku: 50 m;
'''Szyny'''
* Rodzaj: Szerokostopowe, typ 14 - Union, Dortmund;
* Materiał: Stal - właściwości zgodnie z warunkami pruskich kolei państwowych;
* Długość: 9 m;
* Masa: 13,9 kg/m;
* Połączenia: Wiszące - łubki mocowane 4 śrubami z podkładkami sprężystymi;
* Mocowanie: Bezpośrednie za pomocą haków z podkładkami ze stali zlewnej;
* Pochylenie szyn: 1:20, uzyskane za pomocą podkładek;
'''Podkłady'''
* Materiał: Drewno sosnowe, nasycane chlorkiem cynku i olejem kreozotowym;
* Przekrój: Prostokątny;
* Wymiary: 13 x 15 x 150 cm;
* Masa: 20 kg;
* Zakładana żywotność: 8 - 12 lat;
'''Podsypka'''
* Materiał: Żwir;
* Szerokość korony torowiska: 1,90 m;
* Grubość: 10 cm;
'''Natężenie ruchu'''
* Ilość pociągów: 6 dziennie;
* Ilość pociągokilometrów na kilometr linii: 2480 rocznie;
* Ilość tonokilometrów na kilometr linii: 11 880 rocznie

== Tabor ==
W chwili oddawania do użytku pierwszych odcinków kolejka kętrzyńska posiadała 6 parowozów, 6 wagonów osobowych i 44 towarowe<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 5 1898 r. (s. 2, 3)</ref>.
Kolejne lokomotywy dokupywano w 1904 (1 szt.), 1912 (1 szt.) i 1914 (2 szt.) osiągając liczbę 10 sztuk, która nie zmieniła się do końca II wojny światowej.
Wraz z rozwojem sieci połączeń uzupełniano również park wagonowy. W 1938 roku kolejka posiadała 11 wagonów osobowych i 110 towarowych.<ref>[http://www.skrypofilia.pl/page7.php Historia Kultury Materialnej]</ref>
Po zajęciu terenów Prus Wschodnich przez Armię Radziecką cały tabor został wywieziony wgłąb ZSRR i na kolejkę już nie powrócił.

Wykaz taboru kolejki kętrzyńskiej w latach 1898 - 1938<ref>Pokropiński Bogdan, ''Koleje wąskotorowe Polski Północnej'', Warszawa, CIBET, 2000, ISBN 83-85749-26-8</ref>
{| class="wikitable"
!Rodzaj<br>
!1898<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 5 1898 r. (s. 2, 3)</ref>
!1900<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 8 1901 r. (s. 588, 589)</ref>
!1905
!1911
!1928
!1938
|-
|Parowozy
|6
|6
|7
|7
|10
|9<ref>Według innych źródeł: 10</ref>
|-
|Wagony osobowe
|6
|6
|6
|10
|11
|11
|-
|Wagony bagażowo-pocztowe
|?
|4
|4
|5
|7
|7
|-
|Wagony towarowe
|44
|48
|67
|78
|106
|110
|-
|Wagony specjalne
|?
|10
|11
|12
|15
|12

|-
|}
<br>
Odbudowa kolejki kętrzyńskiej po II wojnie światowej wymagała sprowadzenia taboru z innych kolejek należących do PKP. W chwili ponownego otwarcia ruchu było to 5 parowozów, 5 wagonów osobowych, 3 bagażowe oraz nieznana liczba wagonów towarowych. W kolejnych latach najbardziej zużyty tabor złomowano lub przekazywano na koleje przemysłowe, w zamian przysyłając tabor z innych wąskotorówek. Ewenementem było pojawienie się na kolejce pod koniec jej istnienia jednej lokomotywy spalinowej. Po likwidacji Kętrzyńskiej Kolei Dojazdowej, jej tabor przesłano na inne kolejki (głównie na [[Żuławska Kolej Dojazdowa|Gdańskie KD]]), bądź złomowano na miejscu.
 
=== Lokomotywy ===

==== Do 1945 roku ====
Pierwsze lokomotywy zamówiono w fabryce Union Giesserei Königsberg i były to dwucylindrowe tendrzaki na parę nasyconą z ostoją zewnętrzną, trzema osiami wiązanymi i jedną toczna z przodu o dość nietypowym wyglądzie. Maszyny o numerach fabrycznych 912 - 917 z 1897 roku na kolejce oznaczono numerami 1 - 6 i w celu powiększenia zasięgu stosowano do nich tendry doczepne. Kolejną lokomotywę tego samego typu (nr fabr. 1316) zakupiono u tego samego producenta w 1904 roku i na kolejce oznaczono numerem 7. W 1912 roku przybył trzyosiowy tendrzak z fabryki Maffei (nr fabr. 3638/1912), zaś dwa lata później pojawiły się dwa trzyosiowe parowozy wyprodukowane przez firmę Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal (2116/1914, 2117/1914). Spadające przewozy i związane z nimi kłopoty finansowe spowodowały, że kolejnych maszyn już nie zamawiano. 

'''Wykaz lokomotyw eksploatowanych na kolejce kętrzyńskiej przed II wojną światową.'''
{| class="wikitable sortable"
!Nr boczny<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr fabryczny<br>
!Rok produkcji<br>

|-
|1
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|912
|1897

|-
|2
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|913
|1897

|-
|3
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|914
|1897

|-
|4
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|915
|1897

|-
|5
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|916
|1897

|-
|6
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|917
|1897

|-
|7
|C1n2t+t
|Union Giesserei Königsberg
|1316
|1904

|-
|8
|Cn2t
|Lokomotivfabrik Maffei, München-Hirschau
|3638
|1912

|-
|9
|Cn2t+t
|Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal
|2116
|1914

|-
|10
|Cn2t+t
|Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal
|2117
|1914

|-
|}
<br>

==== Po 1945 roku ====

'''Wykaz lokomotyw eksploatowanych na kolejce kętrzyńskiej po II wojnie światowej.'''<ref>Dane oznaczone ''kursywą'' na podstawie: Witkowski Roman, ''Koleje Wąskotorowe na Żuławach'', pozostałe: Pokropiński Bogdan, ''Koleje wąskotorowe Polski Północnej''.</ref>
{| class="wikitable sortable"
!L.p.<br>
!Oznaczenie<br> pierwotne<br>
!Oznaczenie<br> PKP<br> do 1961 r.<br>
!Oznaczenie<br> PKP<br> po 1961 r.<br>
!Typ<br>
!Producent<br>
!Nr<br> fabryczny<br>
!Rok<br> produkcji<br>
!Przysłany<br>
!Odesłany<br>
!Uwagi<br>

|-
|1
|C 5
|T1-1001
|
|Bn2t
|Krauss
|K.7163
|1916
|1947
|1951 na złom
|

|-
|2
|?
|T1-1004
|
|Bn2t
|?
|?
|?
|1947
|1949 na złom
|

|-
|3
|''WKAG 1''
|''Ty1-1083''
|
|Cn2t
|''Hagans''
|''278''
|''1893''
|''1949 z Lisewa''
|1949 na złom (?)
|

|-
|4
|''WKAG 16''
|Ty1-1097
|Ty2-1097
|Cn2t
|Henschel
|6498
|1903
|''1948 z kolejek gdańskich''<br>
''1968 z Gdańska''
|''1949 do Nowego<br> Dworu Gd.''<br>
1971 odstawiony
|Złomowany<br> w 1972 r.

|-
|5
|6<br> (Opalenica)
|Txb2-1222
|
|C1n2t
|Henschel
|8131
|1907
|1953
|1957 do Ełku
|Złomowany<br> w 1972 r.

|-
|6
|C9-672
|Py1-1456
|
|Cn2t+t
|MZ Kołomna
|4738
|1914
|1955 ''z Marezy''
|1958 na złom
|

|-
|7
|H130-1472
|Py1-1461
|
|Cn2t+t
|MZ Kołomna
|k.10412
|1914
|1948 z Gozdowa
|1955 do przemysłu<br> cukrowniczego
|

|-
|8
|C9-1451
|Py1-1462
|
|Cn2t+t
|MZ Kołomna
|4960
|1916
|1948 z kolejki<br> Hrubieszowskiej
|1955 do Cukrowni Michałów
|Złomowany<br> w 1957 r.

|-
|9
|KB 41<ref>Najprawdopodobniej ex. ''Insterburger Kleinbahn'', nr 36, rok produkcji 1915 ([http://finance.groups.yahoo.com/group/5feet/message/2247 East Prussia locomotive lists]);</ref>
|Tx5-1343
|Tx6-1362
|Dn2t
|Jung
|2122
|1914
|1950
|1966 na złom
|

|-
|10
|IKB 40<ref>ex. ''Insterburger Kleinbahn'' ([http://finance.groups.yahoo.com/group/5feet/message/2247 East Prussia locomotive lists]). Źródło to podaje rok produkcji 1913.</ref>
|Tx5-1344
|Tx6-1363
|Dn2t
|Jung
|2121
|1914
|1950
|1971 odstawiony
|Złomowany<br> w 1972 r.

|-
|11
|159-333
|Px2-1611
|Px5-1611
|Dh2t+t
|Nikołajewsk
|359
|1936
|1959 z Werbkowic
|1969 na złom
|

|-
|12
|''159-363''
|Px3-1643
|Px6-1643
|Dn2t+t
|MZ Podolsk
|3p (?)
|1936
|1959 ''z Lisewa''
|1971 odstawiony
|Złomowany<br> w 1972 r.


|-
|13
|''159-43''
|''Px3-1644''
|
|''Dn2t+t''
|''MZ Podolsk''
|''88''
|''1934''
|''1952 z Marezy''
|przed 1961 (?)
|

|-
|14
|
|Wp29-903
|Px29-1707
|Dh2<br> "Wilno"
|Fablok
|159
|1929
|1966 z Werbkowic
|1967 do Werbkowic
|Złomowany<br> w 1974 r.

|-
|15
|
|
|[[WLs150/7640|Lyd1-218]]
|Wls150
|Fablok
|7640
|1967
|1967 z fabryki
|1967 do Gdańska
|Sprzedany<br> za granicę

|-
|}
<br>

=== Wagony ===

==== Do 1945 roku ====
Pierwsze 6 wagonów osobowych z otwartymi pomostami zakupiono w Zakładach Beuchelt & Co Grünberg w 1898 roku. Były to wagony dwuosiowe<ref>Według ''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 8 1901 r. (s. 588, 589) czteroosiowe</ref> II/III i III klasy o 20 i 28 miejscach.
W 1910 roku z fabryki Linke-Hofman (''Breslauer Aktiengesellschaft für Eisenbahn-Wagenbau und Maschienenbauanstalt Breslau'') przybyło 8 wagonów czteroosiowych, również z otwartymi pomostami. Wagony te miały w zależności od klasy 38 lub 44 miejsca. Jednocześnie wycofano 3 wagony z pierwszej serii (najprawdopodobniej przebudowano je na bagażowo-pocztowe).
Prawdopodobnie wraz z pierwsza serią wagonów osobowych zakupiono 3 wagony bagażowo-pocztowe i jeden wyłącznie bagażowy. Wagony te były również dwuosiowe i wyposażone zostały w hamulec ręczny.
Pomimo rozbudowy sieci, ze względu na malejące przewozy kolejnych wagonów osobowych nie zamawiano.

Wagony towarowe znajdujące się na kolejce w chwili jej uruchomienia wyprodukowała firma ''Waggon- und Maschinenbau AG, Görlitz''. Według danych z 1900 roku 19 z nich było wagonami dwuosiowymi, zaś 29 - czteroosiowymi.
Kolejną partię wagonów zakupiono na początku XX w. w fabryce ''Orenstein & Koppel''. Były wśród nich wagony dwu i czteroosiowe, kryte oraz węglarki. Podobne węglarki zamówiła w tej samej fabryce również cukrownia Kętrzyn.

Podstawowe dane techniczne wagonów z fabryki ''Orenstein & Koppel'':

{| class="wikitable"
!Opis
!Liczba osi
!Hamulec
!Rozstaw osi<br> skrajnych
!Rozstaw osi<br> wózka
!Długość wagonu<br> ze zderzakami
!Powierzchnia<br> ładunkowa
!Pojemność<br> ładunkowa
!Ładowność

|-
|Wagon kryty
|2
|brak
|3 500 mm
|
|7 164 mm
|11,16 m^2
|20,76 m^3
|6 ton

|-
|Wagon kryty
|2
|ręczny
|3 500 mm
|
|7 684 mm
|11,16 m^2
|20,76 m^3
|6 ton

|-
|Wagon kryty
|4
|ręczny
|6 500 mm
|1 000 mm
|9 684 mm
|14,88 m^2
|27,64 m^3
|10 ton

|-
|Wagon węglarka
|2
|brak
|3 500 mm
|
|7 184 mm
|11,16 m^2
|8,37 m^3
|6 ton

|-
|Wagon węglarka
|4
|ręczny
|6 500 mm
|1 000 mm
|9 684 mm
|14,88 m^2
|11,16 m^3
|10 ton

|-
|Wagon węglarka<br> cukrowni Kętrzyn
|2
|brak
|3 500 mm
|
|7 340 mm
|11,23 m^2
|6,80 m^3
|5 ton

|-
|}
<br>

Od 1910 roku czteroosiowe wagony zamawiano w fabryce ''Waggonfabrik L. Steinfurt, Königsberg''.
Dodatkowo kolejka posiadała na stanie wagony specjalne, których liczba wahała się od 10 (w 1900 roku - wyłącznie dwuosiowych) do 15 (w 1928 roku).

==== Po 1945 roku ====

{{przypisy}}

<noinclude>
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
[[Kategoria:Koleje wąskotorowe w Polsce]]
</noinclude>