Kętrzyńska Kolej Dojazdowa

	Kętrzyńska Kolej Dojazdowa
	Poprzednie nazwy:; Rastenburg - Sensburger Kleinbahn ; (1898 - ok. 1903); Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn ; (ok. 1903 - 1910); Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn GmbH ; (ok. 1910 - 1914); Rastenburger Kleinbahnen GmBH ; (ok. 1914 - 1924); Ostpreußische Kleinbahnen AG ; (ok. 1924 - 1945); Kętrzyńska Kolej Wąskotorowa ; (1945 - 1962)
Rok budowy	1898
Zleceniodawca budowy	Powiat kętrzyński (Kreis Rastenburg), Powiat mrągowski (Kreis Sensburg)
Rok rozbiórki	1945, 1971
Rozstaw szyn	750 mm ; ;
Linie rozebrane	Kętrzyn Wąsk. (Rastenburg Klbf) - Sławkowo (Reimsdorf) - Mrągowo Park (Sensburg Klbf) - Mrągowo Wąsk. (Sensburg Stbf) ; Sławkowo (Reimsdorf) - Salpik (Salpkeim) - Ryn (Rhein) ; Kętrzyn Wąsk. (Rastenburg Klbf) - Winda (Wenden) - Barciany (Barten) - Skandławki (Skandlack) - Nordenbork Wąsk. (Nordenburg Klbf)* ; Winda (Wenden) - Srokowo (Drengfurth) ; Barciany (Barten) - Gierdawy Wąsk. (Gerdauen Klbf)**
Długość zlikwidowanych linii	ok. 127 km
Stacje styczne z koleją normalnotorową	Kętrzyn Wąsk. (Rastenburg Klb.) ; Mrągowo Wąsk. (Sensburg Stbf); Nordenbork Wąsk. (Nordenburg Klbf); Gierdawy Wąsk. (Gerdauen Klbf)*
Inne ważniejsze stacje	Sławkowo (Reimsdorf); Mrągowo Park (Sensburg Klbf); Ryn (Rhein); Winda (Wenden); Barciany (Barten); Srokowo (Drengfurth)
	) Od 1945 r. Kryłowo (Крылово) w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej; *) Od 1945 r. Żeleznodorożnyj (Железнодорожный) w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej
	Operatorzy
Nazwa Operatora	Okres działalności
Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft	1898 - 1945
PKP	1945 - 1971 ; ;
	'

Kętrzyńska Kolej Dojazdowa – nieistniejąca kolej wąskotorowa o prześwicie toru 750 mm położona na terenie obecnego województwa warmińsko-mazurskiego oraz częściowo w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej. Sieć połączeń lokalnych powstawała na przełomie XIX i XX w. i w okresie I wojny światowej osiągnęła łączną długość ok. 127 km. Linie rozebrane w 1945 roku zostały częściowo odbudowane przez administrację polską i eksploatowane do początku lat 70. XX w.

Historia[edytuj]

Powstanie i początki eksploatacji[edytuj]

Kętrzyn pierwsze połączenia kolejowe zawdzięcza działalności Towarzystwa Wschodniopruskiej Kolei Południowej (Ostpreußische Südbahn-Gesellschaft), która w latach '60 XIX zbudowała linię łączącą Królewiec przez Korsze, Kętrzyn, Giżycko, Ełk z granicą Cesarstwa Rosyjskiego w Prostkach/Grajewie (gdzie wkrótce uzyskano połączenie z siecią kolei rosyjskich). W kolejnych latach dał się jednak odczuć brak połączeń lokalnych, których budowa ze względu na niewielką gęstość zaludnienia i słabo rozwinięty przemysł nie była atrakcyjna dla prywatnych inwestorów. Budowa normalnotorowych linii znaczenia miejscowego przez państwo nie zaspokajała potrzeb. Sytuacja zmieniła się diametralnie wraz z uchwaleniem pruskiej ustawy o kolejach dojazdowych w 1892 r.^[1], która stworzyła warunki do budowy lokalnych połączeń kolejowych przez firmy prywatne przy finansowym współudziale samorządów i państwa.

W połowie lat '90 XIX w. we władzach powiatów kętrzyńskiego (Kreis Rastenburg) i mrągowskiego (Kreis Sensburg) powstała koncepcja budowy kolejki, która połączyłaby Kętrzyn (Rastenburg), Barciany (Barten), Srokowo (Drengfutrth) i Mrągowo (Sensburg)^[2]

W 1896 koncepcja została doprecyzowana. Miały powstać następujące linie:

Mrągowo (Sensburg) - Kętrzyn (Rastenburg) - Barciany (Barten),
Barciany (Barten) - Ogródki (Baumgarten) - Skandławki (Skandlack),
odgałęzienie od linii Kętrzyn - Mrągowo koło Sławkowa (Reimsdorf) lub Wólki (Wolka) przez (Eichmedien) do Salpika (Salpkeim)^[3].

Koncesji na budowę i eksploatację odcinka Kętrzyn - Winda - Barciany - Ogródki - Skandławki (59,767 km) udzielono 11 grudnia 1896 roku, zaś odcinka Kętrzyn - Mrągowo z odgałęzieniem z Wólka - Salpik (23,080 km) - 11 Marca 1897 roku. Obie koncesje miały obowiązywać przez 60 lat.

Powiaty uzyskały ponadto pomoc ze strony państwa w wysokości 1/3 planowanego kapitału zakładowego. Ostatecznie na kapitał zakładowy Kętrzyńsko - Mrągowskiej Kolei Wąskotorowej (Rastenburg - Sensburger Kleinbahn) w wysokości 1 885 539 marek składały się następujące udziały:

475 513 Mk - Powiat kętrzyński,
163 000 Mk - Powiat mrągowski,
628 513 Mk - Państwo pruskie,
628 513 Mk - Prowincja Prusy Wschodnie^[4].

Właścicielem kolejki miały pozostać powiaty, zaś budowę i prowadzenie ruchu powierzono Spółce Akcyjnej Wschodnioniemieckich Kolei Wąskotorowych Ostdeutsche Kleinbahn-AG (która w roku 1899 zmieniła nazwę na Wschodnioniemieckie Towarzystwo Kolejowe Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft - ODEG). Firma ta powiązana była kapitałowo z Towarzystwem Akcyjnym Komunikacyjnym (Aktiengesellschaft für Verkehrswesen) i firmą Lenz & Co.

Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 750 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Kętrzynie przy dworcu kolei normalnotorowej. Z jej wschodniej części wyprowadzono dwie linie, jedną na północ w kierunku Windy, gdzie rozgałęziała się w kierunku Barcian i Skandławek oraz Srokowa, drugą na południe w kierunku Sławkowa i dalej do Mrągowa lub Salpika.

Jako pierwszą oddano do użytku 1 maja 1898 roku linię Kętrzyn - Winda - Barciany - Skandławki (31,5 km) z odgałęzieniem Winda - Srokowo (12,9 km). Miesiąc później uruchomiono odcinek Kętrzyn - Mrągowo Park (29,8 km) z odgałęzieniem Sławkowo - Salpik (9,1 km).

Mimo, że równolegle z budową kolejki powstała w Mrągowie kolej normalnotorowa (Czerwonka - Mrągowo - Ruciane Nida), początkowo nie było połączenia kolejki z dworcem kolei państwowej. Odcinek Mrągowo Park (Sensburg Kleinbahnhof) - Mrągowo Wąsk. (Sensburg Staatsbahnhof) (2,8 km) oddano do użytku dopiero 18 grudnia 1904 roku dla ruchu towarowego i 7 lipca 1905 roku dla przewozów pasażerskich^[5].

Wcześniej, bo 8 listopada 1903 roku uruchomiono przewozy na odcinku Salpik (Salpkeim) - Ryn (Rhein) (9,7 km). Budowa związana była z przyłączeniem się do spółki powiatu giżyckiego (Kreis Lötzen), na którego terenie położony był ten odcinek. Oznaczało to również zmianę nazwy kolejki na Kętrzyńsko - Mrągowsko - Giżycką Kolej Dojazdową (Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn).

Powyższe inwestycje doprowadziły do powstania sieci lokalnych połączeń o długości 95,7 km i stan ten utrzymywał się przez kolejne lata.

20 grudnia 1910 roku kolejka została przekształcona w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, co oznaczało kolejną zmianę nazwy^[6]. Od ok. 1914 roku stosowano nazwę Kętrzyńska Kolej Wąskotorowa Sp. z o.o. (Rastenburger Kleinbahnen GmBH).

Rosyjska ofensywa w początkowym okresie I wojny światowej zakłóciła funkcjonowanie kolejki jednak po bitwie pod Tannenbergiem i wyparciu Rosjan z Prus Wschodnich sytuacja wróciła do normy na tyle, że wspólnie z kolejką wystrucką (Insterburger Kleinbahnen) rozpoczęto budowę połączenia Skandławki - Kanał Mazurski - Nordenbork Wąsk (Nordenburg Klbf, obecnie Kryłowo w obwodzie kaliningradzkim). Otwarta 25 lipca 1916 roku linia o długości 13,8 km połączyła sieci dwóch kolejek zarządzanych przez ODEG^[7]. Ostatnim uzupełnieniem sieci kolejki kętrzyńskiej była otwarta 15 czerwca 1917 roku linia Skandławki - Gierdawy Wąsk. (Gerdauen Klbf, obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej)^[8] o długości 19,7 km. Tym samym długość linii Kętrzyńskiej Kolei Dojazdowej osiągnęła maksymalną długość 127,3 km.

Okres I wojny światowej i lata powojenne były bardzo ciężkie dla gospodarki Niemiec. Odbiło się to bardzo negatywnie na kondycji kolei wąskotorowych. Dochodowa przed 1914 rokiem kolejka kętrzyńska zaczęła przynosić straty, które z każdym rokiem rosły. O ile w całym okresie od 1914 do 1917 roku wyniosły 120 377 Mk, to w roku obrachunkowym 1917/18 było to 64 243 Mk, zaś w 1918/19 już 173 391 Mk. Pogłębienie tego trendu mogło doprowadzić do upadku firmy ODEG zarządzającej kolejką.

Okres międzywojenny i II wojna światowa[edytuj]

Jednym ze sposobów na ograniczenie ryzyka oraz kosztów prowadzenia działalności było połączenie wszystkich kolei wąskotorowych zarządzanych przez ODEG w jeden organizm. 30 czerwca 1924 roku Kętrzyńskie Kolej Dojazdowa Sp. z o.o. zostały połączone z innymi wschodniopruskimi kolejami dojazdowymi należącymi do ODEG. Powstałemu w ten sposób przedsiębiorstwu nadano nazwę Wschodniopruskie Koleje Dojazdowe SA (Ostpreußische Kleinbahnen AG). Według danych z 1938 roku kolejka miała 10 lokomotyw, 11 wagonów osobowych i 110 wagonów towarowych. Do jej obsługi zatrudnionych było 120 osób, zaś roczne przewozy wyniosły 156 000 osób i 64 000 ton towarów.

Okres drugiej wojny światowej wiązał się ze wzrostem przewozów i tym samym przedłużył funkcjonowanie kolejki. Funkcjonowała ona do stycznia 1945 roku, gdy ofensywa armii czerwonej doprowadziła do zajęcie Prus Wschodnich przez Armię Czerwoną.

Przewozy[edytuj]

Infrastruktura[edytuj]

Wykaz stacji i przystanków[edytuj]

Schemat linii Kętrzyńskiej KD, rok 1959
Wykaz odległości taryfowych Kętrzyńskiej KD, rok 1959, str. 1
Wykaz odległości taryfowych Kętrzyńskiej KD, rok 1959, str. 2

Linia Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk.[edytuj]

(Rastenburg Klbf - Sensburg Stbf)

Długość: 32,6 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

01.06.1898: Otwarcie odcinka Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Park (29,8 km);

18.12.1904: Otwarcie dla ruchu towarowego odcinka Mrągowo Park - Mrągowo Wąsk. (2,8 km);

07.07.1905: Otwarcie dla ruchu pasażerskiego odcinka Mrągowo Park - Mrągowo Wąsk. (2,8 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (32,6 km);

22.07.1948: Ponowne uruchomienie całej linii przez administrację polską (32,6 km);

01.07.1966: Zamknięcie dla ruchu i rozbiórka odcinka Sławkowo - Mrągowo Wąsk. (25,3 km);^[9]

01.06.1971: Zamknięcie dla ruchu pasażerskiego odcinka Kętrzyn Wąsk. - Sławkowo (7,3 km);

04.1973: Zamknięcie dla ruchu towarowego i rozbiórka odcinka Kętrzyn Wąsk. - Sławkowo (7,3 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Czynności ekspedycyjne^[10]	Urządzenia ładunkowe^[11]	Uwagi
0,0	Kętrzyn Wąskotorowy	Rastenburg Kleinbahnhof	1953: = Zj 1966: O Bp E W Zj	1936: D R Wg 1953: D-10 Og Rp Wg-25 Wz-1,5 1966: Wg-25	Stacja węzłowa, styczna
1,1		Zuckerfabrik Rastenburg	1936: Pt		Bocznica do cukrowni.
5,8	Sławkowo Dwór	Reimsdorf Domäne	1936: Po 1966: Op
7,3	Sławkowo	Reimsdorf	1966: Op Wu	1936: R	Odgałęzienie linii do Rynu.
8,8	Turwągi	Thurwangen	1966: Op
10,9		Klein Bürgersdorf
11,8	Kętrzyn Poganówko	Rastenburg Stadtwald	1953: Op 1966: Op
14,1	Langanki	Langanken	1953: Op 1966: Op
15,4	Zwierzyniec Mazurski	Thierenberg (Kr Sensburg)	1966: Op
16,2	Boża Wólka	Bosemb Ziegelei	1953: Op
17,9	Boże	Bosemb	1953: Op Wu
21,0	Wyszembork	Weissenburg	1966: Op Wu
24,3	Popowo Salęckie	Pfaffendorf	1966: Op
26,7	Młynowo Mrągowskie	Ober-Mühlenthal	1966: Op
29,8	Mrągowo Park	Sensburg Kleinbahnhof	1966: = Zj R	1936: R Wg 1966: R Wg-25	Stacja końcowa do 1904 r.
32,6	Mrągowo Wąsk.	Sensburg Staatsbahnhof	1966: O Bp E W		Stacja styczna otwarta w 1904 r.

Linia Sławkowo - Ryn[edytuj]

(Reimsdorf - Rhein)

Długość: 18,8 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

01.06.1898: Otwarcie odcinka Sławkowo - Salpik (9,1 km);

08.11.1903: Otwarcie odcinka Salpik - Ryn (9,7 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (18,8 km);

01.05.1949: Ponowne uruchomienie całej linii przez administrację polską (32,6 km);

01.06.1971: Zamknięcie dla ruchu pasażerskiego całej linii (18,8 km);

04.1973: Zamknięcie dla ruchu towarowego i rozbiórka całej linii (18,8 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Czynności ekspedycyjne	Urządzenia ładunkowe	Uwagi
0,0	Sławkowo	Reimsdorf	1966: Op Wu	1936: R	Stacja węzłowa na linii Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk.
1,8	Zalesie Kętrzyńskie	Hinzenhof	1966: Op
3,8	Godzikowo	Gisbertshof	1953: Op 1966: Op
5,1	Nakomiady	Eichmedien	1966: Op Wu
8,2	Bałowo	Ballau	1936: Po 1953: Op Wu 1966: X
9,1	Salpik	Salpkeim		1936: R	Stacja końcowa do 1903 r.
11,4	Gnieździkowo	Gneisenau	1953: Op	1936: R
12,8	Knis Podewsie	Gneisthöhe	1953: X	1936: R
13,5	Knis	Gneist	1953: Op 1966: Op	1936: R
15,5	Głąbowo	Glombowen	1953: Op Wu 1966: Op Wu
16,7		Rhein Schützenplatz Hp
17,1		Waldhof
18,8	Ryn	Rhein	1966: = Zj	1936: R 1966: R

Linia Kętrzyn - Barciany[edytuj]

(Rastenburg Klbf - Barten)

Długość: 19,9 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

01.05.1898: Otwarcie całej linii (19,9 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (19,9 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Czynności ekspedycyjne	Urządzenia ładunkowe	Uwagi
0,0	Kętrzyn Wąskotorowy	Rastenburg Kleinbahnhof		1936: D R Wg	Stacja węzłowa, styczna
2,9	(Wopławki)	Woplauken
5,6	(Stara Różanka)	Alt Rosenthal
6,4		Alt Rosenthal Gut	1936: Pt
9,6	(Skierki)	Wehlack
11,9	(Winda)	Wenden		1936: R	Odgałęzienie linii do Srokowa.
15,3		Rodehlen
16,8		Silzkeim Hp	1936: Pt
19,9	(Barciany)	Barten		1936: R	Stacja węzłowa - linie do Nordenborka i Gierdaw

Linia Winda - Srokowo[edytuj]

(Wenden - Drengfurth)

Długość: 12,9 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

01.05.1898: Otwarcie całej linii (12,9 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (12,9 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Czynności ekspedycyjne	Urządzenia ładunkowe	Uwagi
0,0	(Winda)	Wenden		1936: R	Stacja węzłowa na linii Kętrzyn - Barciany
0,9	(Niedziały)	Elisenthal		1936: R
2,9	(Niedziałki)	Fünfhuben
4,0	(Jankowice)	Jankenwalde
5,6	(Szczeciniak)	Stettenbruch		1936: R
7,7	(Chojnica)	Knipprode
8,6	(Solanka)	Salzbach [Ostpr]		1936: R
10,5	(Silec)	Schülzen	1936: Po
12,9	(Srokowo)	Drengfurth		1936: R

Linia Barciany - Nordenbork (Kryłowo)[edytuj]

(Barten - Nordenburg)

Długość: 25,4 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

01.05.1898: Otwarcie odcinka Barciany - Skandławki (11,6 km);

25.07.1916: Otwarcie odcinka Skandławki - Nordenbork (13,8 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (25,4 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Urządzenia ładunkowe	Uwagi
0,0	(Barciany)	Barten	1936: R	Stacja węzłowa - inie do Kętrzyna i Gierdaw
4,9	(Ogródki)	Baumgarten
5,1	(Łęsk)	Lenzkeim
7,5	(Wikrowo)	Wickerau
7,5	(Stare Jegławki)	Alt Jäglack
9,6	(Suchawo)	Sausgörken	1936: R
11,6	(Skandławki)	Skandlack		Do 1916 r. stacja końcowa.
12,8	(Łeknica)	Löcknick Forst
13,9		Löcknick Gut
16,5	(Kałki)	Sechserben
17,8	(Przylasek)	Waldau [Kr Gerdauen]
19,0	(Bajory Wielkie)	Groß Bajohren (Großblankenfelde) [Kr Gerdauen]
20,5	(Bajorski Gaj)	Bajohrenwalde (Blankenwalde)
21,6	(Wyskok)	Friedenshof
25,4	(Nordenbork / Kryłowo)	Nordenburg Klbf	1936: R Wg	Stacja styczna z koleją państwową oraz Insterburger Kleinbahnen (750 mm)

Linia Barciany - Gierdawy (Żeleznodorożnyj)[edytuj]

(Barten - Gerdauen)

Długość: 19,7 km
Daty otwarcia i zamknięcia:

15.06.1917: Otwarcie całej linii (19,7 km);

1945: Wstrzymanie ruchu i demontaż nawierzchni na całej linii (19,7 km);

Km	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Czynności ekspedycyjne	Urządzenia ładunkowe	Uwagi
0,0	(Barciany)	Barten		1936: R	Stacja węzłowa - inie do Kętrzyna i Gierdaw
2,5	(Stary Dwór Barciański)	Althof-Barten
4,1	(Gęsiki)	Meistersfelde [Kr Rastenburg]
5,8	(Główczyno)	Egloffstein
6,9	(Cacki)	Schätzelhöfchen
7,9	(Bobrowo)	Bieberstein [Kr Gerdauen]
9,8	(Markuzy)	Markhausen [Kr Gerdauen]
11,3	(Mołtajny)	Molthainen (Molteinen)
12,8	(Górki)	Berg
14,4	(Kurkławki)	Korklack
15,7	(Sori)	Posegnick
19,1		Gerdauen Haltestelle	1936: Po
19,7	(Gierdawy / Żeleznodorożnyj)	Gerdauen Klbf		1936: Rc	Stacja styczna z koleją państwową.

Parametry techniczne linii kolejki kętrzyńskiej według danych z 1911 roku:^[12][edytuj]

Trakcja: Parowa;
Szerokość toru: 750 mm;
Długość linii: 95,7 km;
Położenie: Na podtorzu własnym;
Maksymalny nacisk osi: 5000 kg;
Maksymalne nachylenie: 2 %;
Najmniejszy promień łuku: 50 m;

Szyny

Rodzaj: Szerokostopowe, typ 14 - Union, Dortmund;
Materiał: Stal - właściwości zgodnie z warunkami pruskich kolei państwowych;
Długość: 9 m;
Masa: 13,9 kg/m;
Połączenia: Wiszące - łubki mocowane 4 śrubami z podkładkami sprężystymi;
Mocowanie: Bezpośrednie za pomocą haków z podkładkami ze stali zlewnej;
Pochylenie szyn: 1:20, uzyskane za pomocą podkładek;

Podkłady

Materiał: Drewno sosnowe, nasycane chlorkiem cynku i olejem kreozotowym;
Przekrój: Prostokątny;
Wymiary: 13 x 15 x 150 cm;
Masa: 20 kg;
Zakładana żywotność: 8 - 12 lat;

Podsypka

Materiał: Żwir;
Szerokość korony torowiska: 1,90 m;
Grubość: 10 cm;

Natężenie ruchu

Ilość pociągów: 6 dziennie;
Ilość pociągokilometrów na kilometr linii: 2480 rocznie;
Ilość tonokilometrów na kilometr linii: 11 880 rocznie

Tabor[edytuj]

W chwili oddawania do użytku pierwszych odcinków kolejka kętrzyńska posiadała 6 parowozów, 6 wagonów osobowych i 44 towarowe^[13]. Kolejne lokomotywy dokupywano w 1904 (1 szt.), 1912 (1 szt.) i 1914 (2 szt.) osiągając liczbę 10 sztuk, która nie zmieniła się do końca II wojny światowej. Wraz z rozwojem sieci połączeń uzupełniano również park wagonowy. W 1938 roku kolejka posiadała 11 wagonów osobowych i 110 towarowych.^[14] Po zajęciu terenów Prus Wschodnich przez Armię Radziecką cały tabor został wywieziony wgłąb ZSRR i na kolejkę już nie powrócił.

Wykaz taboru kolejki kętrzyńskiej w latach 1898 - 1938^[15]

Rodzaj	1898^[16]	1900^[17]	1905	1911	1928	1938
Parowozy	6	6	7	7	10	9^[18]
Wagony osobowe	6	6	6	10	11	11
Wagony bagażowo-pocztowe	?	4	4	5	7	7
Wagony towarowe	44	48	67	78	106	110
Wagony specjalne	?	10	11	12	15	12

Odbudowa kolejki kętrzyńskiej po II wojnie światowej wymagała sprowadzenia taboru z innych kolejek należących do PKP. W chwili ponownego otwarcia ruchu było to 5 parowozów, 5 wagonów osobowych, 3 bagażowe oraz nieznana liczba wagonów towarowych. W kolejnych latach najbardziej zużyty tabor złomowano lub przekazywano na koleje przemysłowe, w zamian przysyłając tabor z innych wąskotorówek. Ewenementem było pojawienie się na kolejce pod koniec jej istnienia jednej lokomotywy spalinowej. Po likwidacji Kętrzyńskiej Kolei Dojazdowej, jej tabor przesłano na inne kolejki (głównie na Gdańskie KD), bądź złomowano na miejscu.

Lokomotywy[edytuj]

Do 1945 roku[edytuj]

Pierwsze lokomotywy zamówiono w fabryce Union Giesserei Königsberg i były to dwucylindrowe tendrzaki na parę nasyconą z ostoją zewnętrzną, trzema osiami wiązanymi i jedną toczna z przodu o dość nietypowym wyglądzie. Maszyny o numerach fabrycznych 912 - 917 z 1897 roku na kolejce oznaczono numerami 1 - 6 i w celu powiększenia zasięgu stosowano do nich tendry doczepne. Kolejną lokomotywę tego samego typu (nr fabr. 1316) zakupiono u tego samego producenta w 1904 roku i na kolejce oznaczono numerem 7. W 1912 roku przybył dwuosiowy tendrzak z fabryki Maffei (nr fabr. 3638/1911)^[19], zaś trzy lata później pojawiły się dwa trzyosiowe parowozy wyprodukowane przez firmę Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal (2116/1915, 2117/1915). Zastąpiły one prawdopodobnie utracone na początku I wojny światowej dwie maszyny Union. W 1915 roku firma Krauss-Maffei przeprowadziła naprawę i przebudowę na trzyosiowy parowozu 3638, który został uszkodzony podczas działań wojennych. W kolejnych latach udało się prawdopodobnie przywrócić do ruchu obie maszyny Union, dzięki czemu na kolejce było w sumie 10 lokomotyw. Spadające przewozy i związane z nimi kłopoty finansowe spowodowały, że kolejnych maszyn już nie zamawiano.

Wykaz lokomotyw eksploatowanych na kolejce kętrzyńskiej przed II wojną światową.

Nr boczny	Typ	Producent	Nr fabryczny	Rok produkcji
1	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	912	1897
2	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	913	1897
3	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	914	1897
4	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	915	1897
5	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	916	1897
6	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	917	1897
7	C1n2t+t	Union Giesserei Königsberg	1316	1904
8	Bn2t → Cn2t	Lokomotivfabrik Maffei, München-Hirschau	3638	1911
9	Cn2t+t	Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal	2116	1915
10	Cn2t+t	Arnold Jung Lokomotivfabrik, Jungenthal	2117	1915

Po 1945 roku[edytuj]

Wykaz lokomotyw eksploatowanych na kolejce kętrzyńskiej po II wojnie światowej.^[20]

L.p.	Oznaczenie pierwotne	Oznaczenie PKP do 1961 r.	Oznaczenie PKP po 1961 r.	Typ	Producent	Nr fabryczny	Rok produkcji	Przysłany	Odesłany	Uwagi
1	C 5	T1-1001		Bn2t	Krauss	K.7163	1916	1947	1951 na złom
2	?	T1-1004		Bn2t	?	?	?	1947	1949 na złom
3	WKAG 1	Ty1-1083		Cn2t	Hagans	278	1893	1949 z Lisewa	1949 na złom (?)
4	WKAG 16	Ty1-1097	Ty2-1097	Cn2t	Henschel	6498	1903	1948 z kolejek gdańskich 1968 z Gdańska	1949 do Nowego Dworu Gd. 1971 odstawiony	Złomowany w 1972 r.
5	6 (Opalenica)	Txb2-1222		C1n2t	Henschel	8131	1907	1953	1957 do Ełku	Złomowany w 1972 r.
6	C9-672	Py1-1456		Cn2t+t	MZ Kołomna	4738	1914	1955 z Marezy	1958 na złom
7	H130-1472	Py1-1461		Cn2t+t	MZ Kołomna	k.10412	1914	1948 z Gozdowa	1955 do przemysłu cukrowniczego
8	C9-1451	Py1-1462		Cn2t+t	MZ Kołomna	4960	1916	1948 z kolejki Hrubieszowskiej	1955 do Cukrowni Michałów	Złomowany w 1957 r.
9	KB 41^[21]	Tx5-1343	Tx6-1362	Dn2t	Jung	2122	1914	1950	1966 na złom
10	IKB 40^[22]	Tx5-1344	Tx6-1363	Dn2t	Jung	2121	1914	1950	1971 odstawiony	Złomowany w 1972 r.
11	159-333	Px2-1611	Px5-1611	Dh2t+t	Nikołajewsk	359	1936	1959 z Werbkowic	1969 na złom
12	159-363	Px3-1643	Px6-1643	Dn2t+t	MZ Podolsk	3p (?)	1936	1959 z Lisewa	1971 odstawiony	Złomowany w 1972 r.
13	159-43	Px3-1644		Dn2t+t	MZ Podolsk	88	1934	1952 z Marezy	przed 1961 (?)
14		Wp29-903	Px29-1707	Dh2 "Wilno"	Fablok	159	1929	1966 z Werbkowic	1967 do Werbkowic	Złomowany w 1974 r.
15			Lyd1-218	WLs150	Fablok	7640	1967	1967 z fabryki	1967 do Gdańska	Sprzedany za granicę

Wagony[edytuj]

Do 1945 roku[edytuj]

Pierwsze 6 wagonów osobowych z otwartymi pomostami zakupiono w Zakładach Beuchelt & Co Grünberg w 1898 roku. Były to wagony dwuosiowe^[23] II/III i III klasy o 20 i 28 miejscach. W 1910 roku z fabryki Linke-Hofman (Breslauer Aktiengesellschaft für Eisenbahn-Wagenbau und Maschienenbauanstalt Breslau) przybyło 8 wagonów czteroosiowych, również z otwartymi pomostami. Wagony te miały w zależności od klasy 38 lub 44 miejsca. Jednocześnie wycofano 3 wagony z pierwszej serii (najprawdopodobniej przebudowano je na bagażowo-pocztowe). Prawdopodobnie wraz z pierwsza serią wagonów osobowych zakupiono 3 wagony bagażowo-pocztowe i jeden wyłącznie bagażowy. Wagony te były również dwuosiowe i wyposażone zostały w hamulec ręczny. Pomimo rozbudowy sieci, ze względu na malejące przewozy kolejnych wagonów osobowych nie zamawiano.

Wagony towarowe znajdujące się na kolejce w chwili jej uruchomienia wyprodukowała firma Waggon- und Maschinenbau AG, Görlitz. Według danych z 1900 roku 19 z nich było wagonami dwuosiowymi, zaś 29 - czteroosiowymi. Kolejną partię wagonów zakupiono na początku XX w. w fabryce Orenstein & Koppel. Były wśród nich wagony dwu i czteroosiowe, kryte oraz węglarki. Podobne węglarki zamówiła w tej samej fabryce również cukrownia Kętrzyn.

Podstawowe dane techniczne wagonów z fabryki Orenstein & Koppel:

Opis	Liczba osi	Hamulec	Rozstaw osi skrajnych	Rozstaw osi wózka	Długość wagonu ze zderzakami	Powierzchnia ładunkowa	Pojemność ładunkowa	Ładowność
Wagon kryty	2	brak	3 500 mm		7 164 mm	11,16 m^2	20,76 m^3	6 ton
Wagon kryty	2	ręczny	3 500 mm		7 684 mm	11,16 m^2	20,76 m^3	6 ton
Wagon kryty	4	ręczny	6 500 mm	1 000 mm	9 684 mm	14,88 m^2	27,64 m^3	10 ton
Wagon węglarka	2	brak	3 500 mm		7 184 mm	11,16 m^2	8,37 m^3	6 ton
Wagon węglarka	4	ręczny	6 500 mm	1 000 mm	9 684 mm	14,88 m^2	11,16 m^3	10 ton
Wagon węglarka cukrowni Kętrzyn	2	brak	3 500 mm		7 340 mm	11,23 m^2	6,80 m^3	5 ton

Od 1910 roku czteroosiowe wagony zamawiano w fabryce Waggonfabrik L. Steinfurt, Königsberg. Dodatkowo kolejka posiadała na stanie wagony specjalne, których liczba wahała się od 10 (w 1900 roku - wyłącznie dwuosiowych) do 15 (w 1928 roku).