Mxx 189: Różnice pomiędzy wersjami

Z Enkol
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Uzupełnienie danych na podstawie rysunku)
(Aktualizacja opisu w oparciu o artykuł M. Zajfert: Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej, "Świat Kolei" 8/2015)
Linia 5: Linia 5:
 
|przewoźnik                =[[PKP]]
 
|przewoźnik                =[[PKP]]
 
|oznaczenie_przewoźnika    =Mxx 189*
 
|oznaczenie_przewoźnika    =Mxx 189*
|producent                  =Warsztaty KD Pleszew**,
+
|producent                  =Warsztaty KD Pleszew,
 
|lata_budowy                =1949/50
 
|lata_budowy                =1949/50
 
|układ_osi                  =2'(1A)'(A1)'2'
 
|układ_osi                  =2'(1A)'(A1)'2'
 
|układ_członów              =r+s+r
 
|układ_członów              =r+s+r
 
|masa_służbowa              =ok. 39 t
 
|masa_służbowa              =ok. 39 t
|długość_ze_zderzakami      =31920 mm
+
|długość_ze_zderzakami      =31320 mm
|szerokość                  = 2310 mm
+
|szerokość                  =2310 mm
 
|wysokość                  =ok. 3100 mm
 
|wysokość                  =ok. 3100 mm
|rozstaw_osi_skrajnych      =28330 mm***
+
|rozstaw_osi_skrajnych      =28640 mm
|rozstaw_czopów_skrętu      =9330/8400 mm***
+
|rozstaw_czopów_skrętu      =9500
|rozstaw_osi_wózka          =1270 mm***
+
|rozstaw_osi_wózka          =1400
|średnica_kół              =660/580 mm****
+
|średnica_kół              =
 
|rozstaw_szyn              =750 mm
 
|rozstaw_szyn              =750 mm
 
|zapas_paliwa              =
 
|zapas_paliwa              =
Linia 31: Linia 31:
 
|liczba_miejsc_ogółem      =238
 
|liczba_miejsc_ogółem      =238
 
|swiadectwo_typu            =
 
|swiadectwo_typu            =
|uwagi                      = <nowiki>*</nowiki> u B. Pokropińskiego pojawia się również Mxx 186.<br /><nowiki>**</nowiki> Przebudowa z zespołu motorowego serii F<br /><nowiki>***</nowiki> Dane dla zespołów motorowych serii F.<br /><nowiki>****</nowiki> Napędowe/toczne
+
|uwagi                      = <nowiki>*</nowiki> u B. Pokropińskiego pojawia się również Mxx 186.<br />
 
}}  
 
}}  
Mxx 189 - trójczłonowy [[Kolej wąskotorowa|wąskotorowy]] [[wagon spalinowy|zespół motorowy]] odbudowany w warsztatach [[Pleszewska Kolej Lokalna|Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej]] w 1949 roku w oparciu o podzespoły łotewskiego wagonu F 901<ref>R. Witkowski: ''Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm'', "Świat Kolei" 8/2015</ref>.
+
Mxx 189 - trójczłonowy [[Kolej wąskotorowa|wąskotorowy]] [[wagon spalinowy|zespół motorowy]] zbudowany w warsztatach [[Pleszewska Kolej Lokalna|Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej]] w 1950 roku <ref>M. Zajfert: ''Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej'', "Świat Kolei" 8/2015</ref>.
  
 
==Historia==
 
==Historia==
Trzy zespoły motorowe serii F zostały zamówione w 1939 roku do obsługi przekuwanej wówczas na szerokość 750 mm linii kolejowej Lipawa - Aizpute w zachodniej części Łotwy<ref>Na linii tej pierwotnie zastosowano tor o szerokości 1000 mm.</ref>. Człony sterownicze powstały w Warsztatach Głównych w Lipawie w wyniku przebudowy 6 czteroosiowych wagonów pasażerskich pochodzących z zakładów Linke-Hofmann we Wrocławiu. Człony silnikowe wybudowano w tym samym okresie w Warsztatach Głównych w Rydze. Jako źródło napędu zastosowano dwa silniki wysokoprężne Mercedes-Benz o mocy po 100 KM połączone z przekładniami mechanicznymi Mylius. Ukończone zespoły oznaczono serią F i numerami 901, 902 i 903. Do eksploatacji weszły na przełomie lat 1939/40. 21 czerwca 1940 roku na Łotwę wkroczyła Armia Czerwona, zaś niemal równo rok później - ''Wehrmacht''. Podczas okupacji niemieckiej najprawdopodobniej zdemontowano w wagonach układy napędowe. Ostatecznie Niemcy wywieźli wszystkie trzy zespoły z Łotwy. Dwa z nich po wojnie znalazły się na terenie NRD. Wagon 903 został w 1950 roku odbudowany i służył na kolejach DR do grudnia 1964 roku jako VT 137 600.
+
Wbrew niektórym źródłom <ref>R. Witkowski: ''Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm'', "Świat Kolei" 8/2015</ref> wagon zaczęto budować w warsztatach w Pleszewie już w 1943 roku, natomiast oficjalne oddanie wagonu do eksploatacji miało miejsce 14.06.1950r. <ref>M. Zajfert: ''Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej'', "Świat Kolei" 8/2015</ref>. Wagon Mxx189 był konstrukcyjnie podobny do łotewskich wagonów serii "F", jednak różnice podstawowych wymiarów wykluczają tezę o przebudowie jednego z wagonów "F" na wagon Mxx189. Jest natomiast bardzo prawdopodobne, że załoga warsztatów w Pleszewie wzorowała się na konstrukcji wagonów "F".
  
Nie wiadomo, w jaki sposób i kiedy dokładnie wagon 901 został sprowadzony do Pleszewa. Mogło się to stać jeszcze w trakcie trwania wojny, albo tuż po jej zakończeniu<ref>B. Pokropiński wspomina, że pomysł budowy w Pleszewie trójczłonowego wagonu motorowego powstał podobno w 1943 roku. Możliwe, że miało to związek z pojawieniem się zespołu 901. ("Spalinowy zespół trakcyjny...")</ref>. Najprawdopodobniej wagon był mocno uszkodzony i miał zdemontowany układ napędowy. Być może o jego przesłaniu na [[Pleszewska Kolej Lokalna|Kolej Powiatową Krotoszyn-Pleszew]] zadecydowały miejscowe doświadczenia we wprowadzaniu trakcji motorowej. Już w latach '30 kolej ta obsługiwała trzy linie autobusowe, zaś w 1935 roku w pleszewskiej parowozowni zbudowano we współpracy z firmą Zagórski-Tatarski z Poznania wagon napędzany silnikiem benzynowym.
 
 
W Pleszewie dokonano najprawdopodobniej całkowitej rekonstrukcji pudła zespołu. Świadczą o tym zasadnicze różnice w wyglądzie wagonów przed i po odbudowie. Pozostawiono pierwotny układ z członem silnikowym podwieszonym pomiędzy dwoma członami sterowniczymi<ref>Raczej jako chwyt propagandowy należy potraktować przypisanie przez "Kolejowy Przegląd Mechaniczny" (8/1950) autorstwa tego rozwiązania kolejarzom pleszewskim</ref>, zmieniono jednak rozplanowanie wnętrza, układ drzwi oraz liczbę i szerokość okien. W miejsce dwóch zespołów napędowych zastosowano pojedynczy silnik Scania-Vabis o mocy 180 KM. Pojazd oddano do eksploatacji 14 czerwca 1950 roku i oznaczono Mxx 189<ref>W artykule ''Spalinowy zespół trakcyjny...'' B. Pokropiński używa oznaczenia Mxx 186. Jest to o tyle dziwne, że na zamieszczonym na winiecie zdjęciu zespołu można odczytać oznaczenie Mxx 189.</ref>.
 
  
 
W nocy z 6 na 7 stycznia 1962 roku wagon spłonął doszczętnie na szlaku między [[Pleszew Wąsk.|Pleszewem Wąsk.]] i [[Dobrzyca|Dobrzycą]]. Nie nadawał się do odbudowy i został złomowany w Pleszewie.
 
W nocy z 6 na 7 stycznia 1962 roku wagon spłonął doszczętnie na szlaku między [[Pleszew Wąsk.|Pleszewem Wąsk.]] i [[Dobrzyca|Dobrzycą]]. Nie nadawał się do odbudowy i został złomowany w Pleszewie.
  
 
==Konstrukcja==
 
==Konstrukcja==
Zespoły serii F zaprojektowano i wykonano jako trójczłonowe z dwoma skrajnymi członami sterowniczymi i zawieszonym pomiędzy nimi członem silnikowym.
+
Zespół Mxx189 zaprojektowano i wykonano jako trójczłonowy z dwoma skrajnymi członami sterowniczymi i zawieszonym pomiędzy nimi członem silnikowym.
 +
 
 +
 
 +
Człony skrajne były identyczne, każdy z nich przeznaczony był do przewozu pasażerów. Oparto je na dwóch dwuosiowych wózkach lekkiej konstrukcji, z których jeden był toczny, a drugi napędowy (z napędem na jedną oś). Pudło przystosowano do oparcia na specjalnym wsporniku członu motorowego. Na przeciwnym końcu wykonano kabinę sterowniczą. We wnętrzu nie przewidziano toalety, oraz wydajnego systemu ogrzewania. Łącznie zespół posiadał 96 stałych miejsc w przedziałach, oraz 8 miejsc odchylanych w przedsionkach.
 +
 
  
Każdy z dwóch skrajnych członów przeznaczony był do przewozu pasażerów i powstał poprzez przebudowę czteroosiowego wagonu osobowego produkcji Linke-Hofmann we Wrocławiu. W każdym jeden z wózków przebudowano na napędowy (z napędem na jedną oś) i przystosowano do oparcia na specjalnym wsporniku członu motorowego. Na przeciwnym końcu wykonano kabinę sterowniczą, będącą jednocześnie przedsionkiem wejściowym. We wnętrzu wydzielono ponadto toaletę, dwa przedziały pasażerskie, przedsionek od strony członu napędowego z dodatkowymi drzwiami zewnętrznymi po jednej stronie wagonu oraz przedział z olejowym kotłem ogrzewczym. W każdym składzie jeden z przedziałów oznaczono jako 2 klasę, pozostałe były klasy 3. Łącznie zespół dysponował 15 stałymi oraz 4 składanymi miejscami siedzącymi w klasie 2 oraz 57 stałymi i 22 składanymi w klasie 3.
+
Człon środkowy wykonano od podstaw jako podwieszony na wózkach sąsiednich członów sterowniczych. Umieszczono w nim zespół napędowy składający się z silnika Scania-Vabis o mocy 180KM. Z przekładni napęd za pomocą wałów kardana przenoszony był na najbliżej położoną oś wózka wagonu sterowniczego. W efekcie uzyskano układ osi 2’(1A)'(A1)'2’. Dodatkowo w przedziale silnikowym umieszczono chłodnice, sprężarkę oraz prądnicę. Nad przedziałem silnikowym wygospodarowano przedział bagażowo-pocztowy z drzwiami rozsuwanymi po każdej ze stron oraz przejściami do wagonów sterowniczych.
  
Człon środkowy wykonano od podstaw jako podwieszony na wózkach sąsiednich członów sterowniczych. Umieszczono w nim dwa zespoły napędowe, z których każdy składał się z chłodzonego cieczą silnika Mercedes-Benz o mocy 100 KM połączonego z mechaniczną przekładnią Mylius. Z przekładni napęd za pomocą wałów kardana przenoszony był na najbliżej położoną oś wózka wagonu sterowniczego. W efekcie uzyskano układ osi 2’(1A)'(A1)'2’. Dodatkowo w przedziale silnikowym umieszczono chłodnice, sprężarkę oraz prądnicę. Nad przedziałem silnikowym wygospodarowano przedział bagażowo-pocztowy z drzwiami rozsuwanymi po każdej ze stron oraz przejściami do wagonów sterowniczych.
 
Całkowita masa własna zespołu wynosiła 30 t. Dzięki stosunkowo dużej mocy łącznej obu siników możliwe było osiągnięcie znacznej prędkości konstrukcyjnej: 70 km/h.
 
  
 +
Nadwozie miało konstrukcję drewnianą, obitej blachą. Człony sterownicze posiadały po dwa przedziały pasażerskie rozdzielone przedsionkiem wejściowym z dwuskrzydłowymi drzwiami przesuwnymi. Dodatkowe 4 siedzenia (najprawdopodobniej rozkładane) umieszczono w każdym z przedsionków. W sumie zespół miał 104 miejsca siedzące. Liczbę miejsc stojących określono oficjalnie na 134.
 +
Do przedziału służbowego prowadziły jednoskrzydłowe drzwi suwane pośrodku członu napędowego. Był on również połączony z członami sterowniczymi mostkiem przejściowym osłoniętym brezentową harmonią. Przejście to traktowano jako służbowe. Z zewnątrz do przedziału w członie środkowym prowadziły umieszczone po obu stronach w połowie długości jednoskrzydłowe drzwi przesuwne. Początkowo nie przewidziano oddzielnych drzwi do kabin maszynisty, dodano je później.
  
Przy przebudowie wagonu w warsztatach w Pleszewie najprawdopodobniej wykorzystano podwozie jednego z zespołów serii F o numerze 901. Pozostawiono dotychczasowy układ z dwoma członami sterowniczymi mieszczącymi przedziały pasażerskie i podwieszonym pomiędzy nimi członem napędowym z przedziałem służbowym (bagażowo-pocztowym).
 
  
Wykonano jednak całkowicie nowe nadwozie o konstrukcji drewnianej obitej blachą. Zmieniono przy tym jego kształt, rozplanowanie wnętrza oraz układ okien i drzwi. Zrezygnowano z toalet i przedziałów ogrzewczych, wydzielono natomiast kabinę maszynisty z osobnym wejściem z lewej strony. W części pasażerskiej każdego z członów sterowniczych wydzielono po dwa przedziały jednakowej wielkości, rozdzielone przedsionkiem z dwoma parami rozsuwanych drzwi wejściowych. Każdy z przedziałów pasażerskich mieścił 48 pasażerów na miejscach siedzących (układ 2+2). Dodatkowe 4 siedzenia (najprawdopodobniej rozkładane) umieszczono w każdym z przedsionków. W sumie zespół miał 104 miejsca siedzące. Liczbę miejsc stojących określono oficjalnie na 134.
+
W układzie napędowym zastosowano jednostkę wysokoprężną marki Scania-Vabis o mocy 180 KM, którą połączono z mechaniczną przekładnią Mylius Cv2. Napęd był przekazywany wałami kardana na najbliższą oś każdego z członów sterowniczych. W przedziale silnikowym umieszczono chłodnice, prądnicę, sprężarkę i zbiorniki powietrza.
Do przedziału służbowego prowadziły jednoskrzydłowe drzwi suwane pośrodku członu napędowego. Był on również połączony z członami sterowniczymi mostkiem przejściowym osłoniętym brezentową harmonią. Przejście to traktowano jako służbowe. Z zewnątrz do przedziału w członie środkowym prowadziły umieszczone po obu stronach w połowie długości jednoskrzydłowe drzwi przesuwne.
 
  
W układzie napędowym dwa silniki o mocy po 100 KM zastąpiono pojedynczą ośmiocylindrową jednostką wysokoprężną marki Scania-Vabis o mocy 180 KM, którą połączono z mechaniczną przekładnią Mylius Cv2. Podobnie jak dotychczas napęd był przekazywany wałami kardana na najbliższą oś każdego z członów sterowniczych. W przedziale silnikowym umieszczono podobnie jak w wersji pierwotnej chłodnice, prądnicę, sprężarkę i zbiorniki powietrza.
 
  
 
[[Plik:Skania.gif|centruj|580px]]
 
[[Plik:Skania.gif|centruj|580px]]
Linia 67: Linia 65:
 
* R. Witkowski: ''Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm'', "Świat Kolei" 8/2015
 
* R. Witkowski: ''Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm'', "Świat Kolei" 8/2015
 
* Rysunek projektu odbudowy zespołu udostępniony przez pana Marka Torzewskiego
 
* Rysunek projektu odbudowy zespołu udostępniony przez pana Marka Torzewskiego
 +
* M. Zajfert: ''Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej'', "Świat Kolei" 8/2015
  
 
== Przypisy ==
 
== Przypisy ==

Wersja z 11:34, 18 lip 2016

Mxx 189*
Skania Mxx 189.gif
Projekt odbudowy zespołu sporządzony w 1949 roku.
Przewoźnik PKP
Oznaczenie przewoźnika Mxx 189*
Producent Warsztaty KD Pleszew,
Lata budowy 1949/50
Układ osi 2'(1A)'(A1)'2'
Układ członów r+s+r
Masa służbowa ok. 39 t
Długość ze zderzakami 31320 mm
Szerokość 2310 mm
Wysokość ok. 3100 mm
Rozstaw osi skrajnych 28640 mm
Rozstaw czopów skrętu 9500
Rozstaw osi wózka 1400
Rozstaw szyn 750 mm
Typ silnika spalinowego wysokoprężny, R8
Producent silnika Scania-Vabis
Moc silnika 180 KM
Rodzaj przekładni mechaniczna
Typ przekładni Mylius Cv2



Liczba miejsc siedzących 104
Liczba miejsc ogółem 238
* u B. Pokropińskiego pojawia się również Mxx 186.

Mxx 189 - trójczłonowy wąskotorowy zespół motorowy zbudowany w warsztatach Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej w 1950 roku [1].

Historia

Wbrew niektórym źródłom [2] wagon zaczęto budować w warsztatach w Pleszewie już w 1943 roku, natomiast oficjalne oddanie wagonu do eksploatacji miało miejsce 14.06.1950r. [3]. Wagon Mxx189 był konstrukcyjnie podobny do łotewskich wagonów serii "F", jednak różnice podstawowych wymiarów wykluczają tezę o przebudowie jednego z wagonów "F" na wagon Mxx189. Jest natomiast bardzo prawdopodobne, że załoga warsztatów w Pleszewie wzorowała się na konstrukcji wagonów "F".


W nocy z 6 na 7 stycznia 1962 roku wagon spłonął doszczętnie na szlaku między Pleszewem Wąsk. i Dobrzycą. Nie nadawał się do odbudowy i został złomowany w Pleszewie.

Konstrukcja

Zespół Mxx189 zaprojektowano i wykonano jako trójczłonowy z dwoma skrajnymi członami sterowniczymi i zawieszonym pomiędzy nimi członem silnikowym.


Człony skrajne były identyczne, każdy z nich przeznaczony był do przewozu pasażerów. Oparto je na dwóch dwuosiowych wózkach lekkiej konstrukcji, z których jeden był toczny, a drugi napędowy (z napędem na jedną oś). Pudło przystosowano do oparcia na specjalnym wsporniku członu motorowego. Na przeciwnym końcu wykonano kabinę sterowniczą. We wnętrzu nie przewidziano toalety, oraz wydajnego systemu ogrzewania. Łącznie zespół posiadał 96 stałych miejsc w przedziałach, oraz 8 miejsc odchylanych w przedsionkach.


Człon środkowy wykonano od podstaw jako podwieszony na wózkach sąsiednich członów sterowniczych. Umieszczono w nim zespół napędowy składający się z silnika Scania-Vabis o mocy 180KM. Z przekładni napęd za pomocą wałów kardana przenoszony był na najbliżej położoną oś wózka wagonu sterowniczego. W efekcie uzyskano układ osi 2’(1A)'(A1)'2’. Dodatkowo w przedziale silnikowym umieszczono chłodnice, sprężarkę oraz prądnicę. Nad przedziałem silnikowym wygospodarowano przedział bagażowo-pocztowy z drzwiami rozsuwanymi po każdej ze stron oraz przejściami do wagonów sterowniczych.


Nadwozie miało konstrukcję drewnianą, obitej blachą. Człony sterownicze posiadały po dwa przedziały pasażerskie rozdzielone przedsionkiem wejściowym z dwuskrzydłowymi drzwiami przesuwnymi. Dodatkowe 4 siedzenia (najprawdopodobniej rozkładane) umieszczono w każdym z przedsionków. W sumie zespół miał 104 miejsca siedzące. Liczbę miejsc stojących określono oficjalnie na 134. Do przedziału służbowego prowadziły jednoskrzydłowe drzwi suwane pośrodku członu napędowego. Był on również połączony z członami sterowniczymi mostkiem przejściowym osłoniętym brezentową harmonią. Przejście to traktowano jako służbowe. Z zewnątrz do przedziału w członie środkowym prowadziły umieszczone po obu stronach w połowie długości jednoskrzydłowe drzwi przesuwne. Początkowo nie przewidziano oddzielnych drzwi do kabin maszynisty, dodano je później.


W układzie napędowym zastosowano jednostkę wysokoprężną marki Scania-Vabis o mocy 180 KM, którą połączono z mechaniczną przekładnią Mylius Cv2. Napęd był przekazywany wałami kardana na najbliższą oś każdego z członów sterowniczych. W przedziale silnikowym umieszczono chłodnice, prądnicę, sprężarkę i zbiorniki powietrza.


Skania.gif

Źródła

  • B. Pokropiński: Pleszewska "skania", "Świat Kolei" 11/2003
  • B. Pokropiński: Spalinowy zespół trakcyjny Mxx 186 Skania, "Świat Kolei" 12/2014
  • R. Witkowski: Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm, "Świat Kolei" 8/2015
  • Rysunek projektu odbudowy zespołu udostępniony przez pana Marka Torzewskiego
  • M. Zajfert: Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej, "Świat Kolei" 8/2015

Przypisy

  1. M. Zajfert: Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej, "Świat Kolei" 8/2015
  2. R. Witkowski: Tajemnicze trójczłonowe zespoły motorowe na tor szerokości 750 mm, "Świat Kolei" 8/2015
  3. M. Zajfert: Wagon motorowy Mxx189 "Scania" kolei krotoszyńskiej, "Świat Kolei" 8/2015