Żuławska Kolej Dojazdowa: Różnice pomiędzy wersjami

	Żuławska Kolej Dojazdowa
	Neuteich – Liessauer Kleinbahnnetz / Westpreußische Kleinbahn AG; (1898 / 1899 - 1945); Gdańskie Koleje Dojazdowe; (1945-1996);
Rok budowy	1898*
Zleceniodawca budowy	Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft ;
Rozstaw szyn	750 mm ;
Istniejące linie	Czynne:; Prawy Brzeg Wisły - Sztutowo; Stegna Gd. - Nowy Dwór Gdański Wąsk. Nieczynne:; Nowy Dwór Gdański Wąsk. - Ostaszewo Żuł.,; Nowy Dwór Gdański Wąsk. - DK7 (Kmiecin)
Długość czynnego odcinka	30 km
Długość całkowita istniejących szlaków	ok. 49 km
Długość zlikwidowanych linii	ok. 200 km
Stacje styczne z koleją normalnotorową	Lisewo Wąsk.; (1898 - 1996),; Nowy Staw Wąsk.; (1898 - 1996),; Malbork Wąsk.; (1900 - 1958),; Nowy Dwór Gdański Wąsk. (od 1901),; Piaski Gdańskie ; (1905 - 1974)
Inne ważniejsze stacje	Ostaszewo Żuławskie, Lichnowy, Lipinka Gdańska, Malbork Kałdowo Wąsk., Stegna Gdańska, Sztutowo, Lewy Brzeg Wisły, Koszwały, Przejazdowo, Gdańsk Wąsk.
	* Pierwsze odcinki powstały poprzez przebudowę kolejek Cukrowni Nowy Staw oraz Lisewo
	Operatorzy
Nazwa Operatora	Okres działalności
NLK oraz WKAG	1898-1913
WKAG	1913-1945
PKP	1945 - 1996
PTMKŻ	od 2003 ;
	'

Wersja z 21:20, 27 lip 2011

Kolej wąskotorowa na Żuławach Wiślanych prowadząca przewozy turystyczne w sezonie letnim, zarządzana przez Pomorskie Towarzystwo Miłośników Kolei Żelaznych. Stanowi pozostałość rozbudowanej niegdyś sieci Gdańskich Kolei Dojazdowych. Obecnie ruch odbywa się w miesiącach wakacyjnych na odcinku nadmorskim (Prawy Brzeg Wisły - Stegna Gdańska - Sztutowo) oraz na linii łączącej Stegnę Gdańską z Nowym Dworem Gdańskim. Pociągi prowadzone są lokomotywami spalinowymi Lxd2, spalinowymi wagonami motorowymi MBxd2 a w soboty i niedziele również parowozem Px48.

Historia

Koleje cukrowni Nowy Staw i Lisewo

Rozwój kolejek wąskotorowych na Żuławach Wiślanych zapoczątkowany został przez cukrownię w Nowym Stawie (Neuteich), która już w 1886 roku posiadała 4,5 km linii o szerokości toru 750 mm i trakcji konnej. Na początku lat '90 XIX wieku postanowiono zbudować kolejne odcinki oraz wprowadzić trakcje parową. Przed kampanią cukrowniczą 1893 roku cukrownia zamówiła dwa parowozy w zakładach Henschel i wybudowała nowe linie do Parszewa (Parschau), wsi Kącik (Neuteicher Hinterfeld) oraz Nowej Cerkwi (Neukirch I). W 1894 roku powstał odciek do Lipinki (Lindenau). Zakupiono również trzeci parowóz.

Cukrownia w Lisewie (Lissau) wykorzystywała kolej wąskotorową do połączenia zakładu z bocznicą normalnotorową. Również tutaj zdecydowano się na szerokość toru 750 mm i początkowo zastosowano trakcję konną. Znaczne inwestycje poczyniono w 1894 roku: W zakładach Hagans zamówiono 3 parowozy i wybudowano linię do Miłoradza (Mielenz) z odgałęzieniem do wsi Mątowy Wielkie (Groß Montau) o łącznej długości 29,7 km.

W tym samym okresie na drugim brzegu Wisły wybudowała cukrownia w Cedrach Wielkich (Groß Zünder). Zastosowano na niej nietypowy rozstaw szyn - 780 mm.

Pierwsze linie użytku publicznego

W połowie lat '90 XIX w. obszarem Żuław zainteresowała się berlińska spółka ADKG (Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft), która przedstawiła projekt przebudowy kolejek cukrowniczych na koleje użytku publicznego, połączenia poszczególnych odcinków w jedną sieć jak również budowy szeregu nowych połączeń. Powstać miały min. odcinki Lisewo - Lichnowy, Nowa Cerkiew - Ostaszewo - Nowy Dwór Gdański - Rybina, Nowy Dwór Gdański - Lipinka - Kałdowo - Kraśniewo oraz Kałdowo - Malbork - Stare Pole - Jasna - Dzierzgoń. Pod koniec 1897 roku ADKG przejęło koleje cukrowni w Nowym Stawie i Lisewie. W ramach przebudowy wymieniono szyny o masie 10 kg/mb na nieco cięższe (13,4 / 13,98 kg/mb) oraz podkłady na impregnowane. 11.11.1898 roku spółka NLK (Neuteich – Liessauer Kleinbahnnetz) uzyskała koncesję na eksploatację odcinka Lisewo - Miłoradz i po kilku dniach rozpoczęto przewozy. W tym samym roku udzielono koncesji na trasę Lipinka - Nowy Staw - Lichnowy - Nowa Cerkiew I. Ważną kwestią stało się połączenie obu fragmentów sieci, co nastąpiło 15.08.1899 r. gdy oddano do użytku odcinek Lisewo - Lichnowy. W Lisewie i Nowym Stawie powstały parowozownie, warsztaty i budynki stacyjne.

W początkowym okresie spółka posiadała 8 parowozów, 5 wagonów osobowych, 3 wagony pocztowo-bagażowe i 244 towarowe.

Rozwój połączeń i scalenie sieci

Źródła

Witkowski Roman, Koleje Wąskotorowe na Żuławach, Wyd. 1, Poznań, Kolpress, 2009, ISBN 978-83-920784-3-2

http://ptmkz.pl/pocia/infor.htm

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Szablon:Kolej wąskotorowa infobox
 |nazwa_kolei                                                      = Żuławska Kolej Dojazdowa
-|nazwy_wcześniejsze                                               = NLK / Westpreußische Kleinbahn AG<br/> (1898 / 1899 - 1945)<br/>
+|nazwy_wcześniejsze                                               = Neuteich – Liessauer Kleinbahnnetz / Westpreußische Kleinbahn AG<br/> (1898 / 1899 - 1945)<br/>
 Gdańskie Koleje Dojazdowe<br/> (1945-1996)<br/>
 |grafika                                                          =
 |rok_budowy                                                       = 1898*
 |cel_budowy                                                       =
-|zleceniodawca_budowy                                             = Allgemeine Deutsche Kleinbahn AG
+|zleceniodawca_budowy                                             = ''Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft''
 |rok_rozbiórki                                                    =
 |wpis_do_rej_zab                                                  =
@@ Linia 46: / Linia 46: @@
 Cukrownia w Lisewie (''Lissau'') wykorzystywała kolej wąskotorową do połączenia zakładu z bocznicą normalnotorową. Również tutaj zdecydowano się na szerokość toru 750 mm i początkowo zastosowano trakcję konną. Znaczne inwestycje poczyniono w 1894 roku: W zakładach ''Hagans'' zamówiono 3 parowozy i wybudowano linię do [[Miłoradz|Miłoradza]] (''Mielenz'') z odgałęzieniem do wsi [[Mątowy Wielkie]] (''Groß Montau'') o łącznej długości 29,7 km.
+W tym samym okresie na drugim brzegu Wisły wybudowała cukrownia w [[Cedry Wielkie|Cedrach Wielkich]] (''Groß Zünder''). Zastosowano na niej nietypowy [[rozstaw szyn]] - 780 mm.
 === Pierwsze linie użytku publicznego ===
+W połowie lat '90 XIX w. obszarem Żuław zainteresowała się berlińska spółka ADKG (''Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft''), która przedstawiła projekt przebudowy kolejek cukrowniczych na koleje użytku publicznego, połączenia poszczególnych odcinków w jedną sieć jak również budowy szeregu nowych połączeń. Powstać miały min. odcinki [[Lisewo Wąsk.|Lisewo]] - [[Lichnowy]], [[Nowa Cerkiew]] - [[Ostaszewo]] - [[Nowy Dwór Gdański Wąsk.|Nowy Dwór Gdański]] - [[Rybina]], [[Nowy Dwór Gdański Wąsk.|Nowy Dwór Gdański]] - [[Lipinka Gdańska|Lipinka]] - [[Malbork Kałdowo Wąsk.|Kałdowo]] - [[Kraśniewo]] oraz [[Malbork Kałdowo Wąsk.|Kałdowo]] - [[Malbork Wąsk.|Malbork]] - [[Stare Pole Wąsk.|Stare Pole]] - [[Jasna]] - Dzierzgoń.
+Pod koniec 1897 roku ADKG przejęło koleje cukrowni w Nowym Stawie i Lisewie. W ramach przebudowy wymieniono szyny o masie 10 kg/mb na nieco cięższe (13,4 / 13,98 kg/mb) oraz podkłady na impregnowane.
+.11.1898 roku spółka NLK (''Neuteich – Liessauer Kleinbahnnetz'') uzyskała koncesję na eksploatację odcinka Lisewo - Miłoradz i po kilku dniach rozpoczęto przewozy. W tym samym roku udzielono koncesji na trasę Lipinka - Nowy Staw - Lichnowy - Nowa Cerkiew I.
+Ważną kwestią stało się połączenie obu fragmentów sieci, co nastąpiło 15.08.1899 r. gdy oddano do użytku odcinek Lisewo - Lichnowy.
+W Lisewie i Nowym Stawie powstały parowozownie, warsztaty i budynki stacyjne.
+W początkowym okresie spółka posiadała 8 parowozów, 5 wagonów osobowych, 3 wagony pocztowo-bagażowe i 244 towarowe.
 === Rozwój połączeń i scalenie sieci ===
+== Źródła ==
+:Witkowski Roman, Koleje Wąskotorowe na Żuławach, Wyd. 1, Poznań, Kolpress, 2009, ISBN 978-83-920784-3-2
+:http://ptmkz.pl/pocia/infor.htm