Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach

Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach
Poprzednie nazwy: Rauden 1898-1945, Rudy 1945-nadal
Rok budowy	1898
Cel budowy	Połączenie miast wcześniej nieskomunikowanych kolejowo: Gliwic z Raciborzem
Data wpisu do rejestru zabytków	1993
Rozstaw szyn	785 mm
Istniejące linie	Gliwice Wąskotorowe - Markowice Raciborskie
Długość czynnego odcinka	7 km
Długość całkowita istniejących szlaków	~12 km
Długość zlikwidowanych linii	~37 km
Stacje styczne z koleją normalnotorową	Racibórz Markowice
Inne ważniejsze stacje	Gliwice Trynek
'
Operatorzy
Nazwa Operatora	Okres działalności
Górnośląskie Tramwaje Parowe	1900 - 1945
PKP	1945 – 1992
Towarzystwo Służby Ochrony Zabytków Kolei Rybnik	1994 - 2009
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej	2009 - obecnie
'

Aktualności
Najbliższe kursy 11 oraz 25 Listopada! Koniecznie sprawdź rozkład jazdy na stronie www.kolejkarudy.pl

Katalog artykułów prasowych

Katalog jest bezpłatnym i ogólnodostępnym artykułów dotyczących szerokopojętego transportu szynowego oraz komunikacji miejskiej (autobusy, trolejbusy) opublikowanych w polskiej prasie hobbystycznej oraz, w mniejszym stopniu, fachowej. Do dziś skatalogowaliśmy 8792 artykułów, w tym głównie ze Świata Kolei, Kolei Małych i Dużych i Parowozika. Szacujemy, że do teraz udało nam się skatalogować około 20% wszystkich artykułów. Tylko od Was, czytelników i twórców Enkolu zależy, w jakim tempie będziemy się zbliżać do 100%. Co istotne - każdy, nawet niezarejestrowany czytelnik Enkolu może dodawać kolejne wpisy. Aby dowiedzieć się więcej przejdź na stronę główną katalogu Aby przeszukać katalog lub dodać nowy wpis kliknij link w menu po lewej (pod naszym logo) Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach - Stacja kolei wąskotorowej położona w 23 kilometrze linii Gliwice Wąskotorowe - Racibórz Markowice (Stacja Rudy jest też w km 41,100 na lini Bytom Karb Wąskotorowy - Racibórz Markowice) obecnie znajduje się we władaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej. Niegdyś była ważną stacją przeładunkową, główną lokomotywownią i wagonownią na linii. Dziś stanowi wielką atrakcję turystyczną w regionie. Historia Geneza powstania i budowa Brak sprawnego systemu transportowego na trasie między Gliwicami a Raciborzem zaowocował w 1891 roku pomysłem budowy kolei wąskotorowej Gliwice-Rudy-Racibórz. Z inicjatywą stworzenia sprawnego systemu transportowego wyszła firma "Kramer & Co.". W 1894 r. utworzono Górnośląskie Tramwaje Parowe, które później zostały pierwszym przewoźnikiem na linii. Trwały już wtedy prace przy budowie pierwszej linii tramwajowej Gliwice-Piekary Śląskie. 15 października 1987 roku firma "Kramer & Co." otrzymała koncesję na budowę i eksploatację linii w trakcji parowej a 13 kwietnia 1898 roku Ministerstwo Robót Publicznych nadało tej firmie prawo wywłaszczenia gruntów pod budowę kolei. Linia została otwarta 25 marca 1899r., początkowo na odcinku Gliwice-Rudy. W tym samym czasie połączono stację Nieborowice z Cegielnią "Wilcza" torem o długości 3,7 km. We fragmencie zezwolenia z dnia 25 kwietnia 1900 roku udzielonemu przez Prezydenta Rządowego Opola czytamy: "Udziela się zezwolenia przy poniższych warunkach na budowę i eksploatację kolejki o charakterze linii bocznej o szerokości 0,785 m z Gliwic przez Rudy do Raciborza dla przewozu osób i towarów za pomocą trakcji parowej dla firmy Oberschleise Dampfstraßenbahn G.m.b.H. Berlin, którą zarejestrowano 21 marca 1894 roku w rejestrze handlowym Królewskiego Sądu Okręgowego I w Berlinie na podstawie ustawy o kolejkach i prywatnych połączeniach kolejowych z 28 lipca 1892 roku, w porozumieniu z Królewską Dyrekcją Kolejową w Katowicach oraz z zachowaniem praw osób trzecich. §1 Zezwolenia udziela się na okres 99 lat." Z końcem 1900 roku Górnośląskie Tramwaje Parowe otrzymały prawo wywłaszczania gruntów pod budowę kolei od Rud w stronę Raciborza. Następnie do użytku oddany został krótki odcinek Rudy-Paproć (w lutym 1901). W kwietniu 1902 przedłużono linię do Markowic, po drodze budując stacje Szymocice, Nędza oraz Babice. W końcu 17 maja 1903 linia dotarła do ostatniej na linii stacji Ratibor Plania (Racibórz Płonia). Okres Międzywojenny Zakupiono 2 wersje parowozów na linie Gliwice Trynek-Racibórz Płonia: -w 1919 roku zakupiono parowóz firmy Borsig Tx6 (układ osi D) -w 1925 roku zakupiono 2 sztuki parowozów T40 firmy AEG, najsilniejsze parowozy w historii GKW Po 1945 - w strukturach GKW (za czasów PKP) Po wojnie cała linia znalazła się w granicach Polski. W 1945 roku po wkroczeniu oddziałów radzieckich rozebrano odcinek torów od Lukasyny do stacji Paproć. Linia siłami kolejarzy i z pomocą żołnierzy WP została odbudowana i przywrócono jej przejezdność. Kursowanie pociągów odbywało się już tylko do stacji Racibórz Markowice, gdyż stacja Ratibor Plania (Racibórz Płonie) została zamknięta 25 maja 1939 roku z powodu powodzi, która przerwała pobliskie wały. Nie została już ponownie uruchomiona, gdyż w 1940 roku do toru łączącego Płonię z Lukasyną dotarła budowa kanału Ulga i nie zdecydowano się na budowę mostu kolejowego dla wąskotorówki, kładąc jednocześnie kres tej linii. W w 1960 roku wyeksploatowano ostatni wagon motorowy na sieci GKW, a 6 lat później zawieszono ruch pasażerski do Markowic. PKP chcąć unowocześnić wąskie tory w Polsce zaczęło sprowadzać lokomotywy Lxd2 firmy FAUR w Bukareszcie. Pierwszą lokomotywownią w Polsce, która otrzymała te lokomotywy była lok. Rudy (1967r.). W 1989 roku przeprowadzono ostatnią większą inwestycje na lini, a mianowicie wybudowano przystanek Gliwice Śródmieście. Zaledwie niecałe 2 lata później zawieszono ruch do tego przystanku (1991.11.04). Zawieszenie kursów pasażerskich na lini nastąpiło na przełomie 1991/92 roku a pociągów towarowych nastąpiło przez rozwiązanie umowy bocznicowej z kopalnią Gliwice 31 grudnia 1993 roku. Pod władaniem stowarzyszeń 1993-1999 – okres "rządów" Tadeusza Popiela na stacji Rudy przekazanej w opiekę Towarzystwu Miłośników Górnośląskiej Kolei Wąskotorowej. Niestety, Towarzystwo nie wykorzystało możliwości przywrócenia ruchu pasażerskiego na całkowicie przejezdnej (do 1995 roku) linii. Pan Popiel jako prezes Towarzystwa" zasłynął" z wrogości okazywanej miłośnikom kolei chcącym wejść na teren stacji oraz całkowitej ignorancji opinii środowiska polskich hobbystów kolejnictwa i konserwatora zabytków. Zrealizował swój pomysł z serii "Idee fixe": w 1998 wybudowano parowóz Pw53 kosztem zniszczenia 2 unikatowych parowozów: ostatniego czynnego Tw53, wypożyczonego Towarzystwu (pojazd jest własnością Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu) i Px48 darowanego Towarzystwu przez PKP. Drugi z parowozów (bez tendra wykorzystanego w parowozie Pw53), po dewastacji, zostaje nielegalnie sprzedany angielskiemu miłośnikowi. 1999.12 – Pod naciskiem opinii publicznej Tadeusz Popiel rezygnuje z prezesury Towarzystwa ustępując miejsca Januszowi Gieruckiemu, etnografowi i muzealnikowi. Katowickie Stowarzyszenie Milośników Kolei przejmuje w opiekę stację Rudy wraz z całą infrastrukturą. Rodzi się koncepcja stopniowego odbudowywania rozkradzionego i zniszczonego szlaku GKW Gliwice-Rudy-Markowice. Wykonywane były remonty lokomotyw oraz naprawy szlaku oraz jego odkrzaczanie. Niestety Pan Gierucki skasował wiele unikatowych eksponatów na zawsze pozbawiając kolejkę unikalnych, wyjątkowych zbiorów. Rozebrał również linię teletechniczną biegnącej wzdłuż szlaku. Przejęcie Stacji Przez UM Kuźnia Raciborska 2009.01 - przejęcie obiektu przez gminę Kuźnia Raciborska. Nastały nowe, lepsze czasy po zawiłym zarządzaniu przez stowarzyszenia. Naczelnikiem stacji Rudy zostaje Pan Jarosław Łuszcz. Nowy naczelnik czyni dużo starań o pozyskanie taboru i sprowadzenie go na stację. Wykonano dużo remontów, przywrócono dużo lokomotyw do ruchu, między innymi perłę stacji czyli parowóz Las49-3343 Niezrealizowane projekty Plany przedłużenia linii do centrum Raciborza nie doszły do skutku, podobnie jak plany połączenia Rud z Kopalnią "Emma" (obecnie Marcel") przez Rybnik czy też pochodzącego z 1901 roku projektu budowy linii z Nieborowic do Czerwionki w której to znajduje się Kopalnia Dębieńsko. Jako fragment sieci tramwajowej, także kolej do Rud miała planowo zostać zelektryfikowana jednak pomysł ten nigdy nie doczekał się realizacji. Bocznice Linia stanowiła trzon transportu towarowego w regionie, z tego powodu posiadała kilka bocznic do różnych zakładów przemysłowych. Wykaz bocznic przedstawia poniższa tabela L.p. Nazwa bocznicy Data otwarcia Data zamknięcia 1 Cegielnia "Wilcza" 1899-03-2525 marca 1899 1926-00- 1926 2 Górnośląskie Koleje Wąskotorowe 1905-06-022 czerwca 1905 1996-00- 1996 3 Kopalnia Węgla Kamiennego "Gliwice" 1905-00- 1905 1993-12-3131 grudnia 1993 4 Młyn parowy, późniejsza garbarnia 1923-00- 1923 1945-00- 1945 5 stacja normalnotorowa Markowice 1905-02-011 lutego 1905 1945-00- 1945 6 Tartak "Lukasine" 1930-00- 1930 7 Tartak "Paproć" 1945-00- 1945 8 Zakład Kruszyw Januszowice, Żwirownia "Babice" 1977-11-077 listopada 1977 1981-09-3030 września 1981 9 Zakłady Chemiczne "Ceres" S.A. 1905-02-011 lutego 1905 1945-00- 1945 10 Zakłady Elektrod Węglowych "1 Maja" (dawniej Siemens) 1939-05-2525 maja 1939 11 Żwirownia "Arndt & Baron" 1931-00- 1931 12 Żwirownia "Babice" Gminy Bojków 1931-00- 1931 1937-00- 1937 Czynne Stacje na Lini Trynek-Markowice Stanica - Trzy-torowa stacja kolejowa z budynkiem dworca, jednym peronem jednokrawędziowym Rudy - Główna stacja oraz zaplecze techniczne na lini, posiada lokomotywownie, budynek dworca, schroniska dla pracowników, magazyny, itp. Paproć - Dwu-torowa stacja, posiada budynek stacyjny i jeden peron ziemny dwukrawędziowy Rybnik Stodoły - Dwu-torowa stacja z jednym peronem jednokrawędziowym. Stacja jest zmodernizowana do nowoczesnych standardów. Zdjęcia Wls180-15 na tle semafora kształtowego w Rudach Las49-3343 z pociągiem specjalnym na stacji Stanica Zwrotnik na stacji Rudy Budynek Stacji Rudy Tory przed lokomotywownią w Rudach Tabor Historyczny W pierwszych latach do przewozów ludzi i towarów użytkowano tramwajowe lokomotywy parowe marki Hohenzoller, wycofane z dopiero co zelektryfikowanej miejskiej sieci tramwajowej, które ze względu na swój "miejski" rodowód nie sprawdziły się do ciągnięcia cięższych składów na dłuższych trasach. Już po 5 latach zaczęto więc wprowadzać do ruchu parowozy typowo "kolejowe" - początkowo marki Borsig (oznaczone serią Txb2) które służyły do lat 60-tych, później potężne Tw9. Po wojnie w ramach programu UNRRA dostarczono z USA maszyny serii Pxu które pracowały aż do zastąpienia ich spalinowozami rumuńskimi, kiedy to zostały w większości przekazane na Kujawskie Koleje Wąskotorowe. Podobnej klasy maszynami były polskie Px48 - trzy lokomotywy tej serii służyły na trasie Gliwice - Rudy w latach sześćdziesiątych jednak niewielka moc tych parowozów spowodowała, że przed końcem dekady zostały przeniesione na inne koleje wąskotorowe PKP. Obecnie Zestawienie taboru stacjonującego w Rudach: Parowozy Nr fabr. Typ Producent Rok prod. Nr. Kotła Prześwit Oznaczenie Stan Uwagi Las49-3343 Las49 Chrzanów 1954 1655/53 785mm Las49-3343 Sprawny 3996 Tw53/Pw53 Chrzanów 1955/1997/9 13969/54 785mm Pw53-02 Eksponat Przebudowany z Tw53. Tender od Px48. Tw9-8 Tw9 AEG 1924 785mm Tw9-8 Eksponat Na stacji znajduje się kocioł służący kiedyś do ogrzewania lokomotywowni a obecnie jest częścią muzeum multimedialnego w hali Wagonowni w Rudach. Borsig Bn2t Bn2t Borsig 1929 12050/29 785mm 15 Eksponat Spalinowe pojazdy trakcyjne Nr fabr. Typ Rok prod. Prześwit Oznaczenie Stan Uwagi Lxd2-08 Lxd2 1981 785mm HP-Lxd2-08 W trakcie remontu Lokomotywa sprowadzona z Huty Pokój. Lokomotywa nie posiada górnej lampy oraz posiada malowanie zakładowe. Lxd2-354 Lxd2 1967 785mm Lxd2-354 Odstawiony Lxd2-373 Lxd2 1981 785mm Lxd2-373 Sprawna Lyd1-150 Wls150 1966 785mm Lyd1-150 Odstawiony Wls180-15 Wls180 1971 785mm Wls180-15 Sprawna Wls180-36 Wls180 1972 785mm Wls180-36 W trakcie remontu 2Wls40-1189 2WLs40 1961 785mm 10 Odstawiony Pęknięty blok silnika 2Wls50-1836 2WLs50 1970 785mm 2WLs50-1836 Odstawiony 2Wls50-2088 2WLs50 1970 785mm 2Wls50-2088 Sprawna Wls75-38 Wls75 1967 785mm Wls75-38 Sprawna Wls75-66 Wls75 1971 785mm Wls75-66 Odstawiony Wmd 101 Wmc 1959 785mm Wmd 101 Sprawna Mbxd2-218 A20D-P 1986 785mm MBxd2-218 Sprawna Wls40-372 WLs40 1955 600mm Wls40-372 Eksponat Wls40-377 WLs40 1955 600mm Wls40-377 Eksponat Elektrowozy Nr fabr. Typ Rok prod. Prześwit Nr. Zakładowy Układ osi Stan Uwagi Siemens Siemens elektrowóz 1896 785mm 1 Bo' W Remoncie Najprawdopodobniej najstarszy czynny elektrowóz na świecie. Pojazdy Specjalne Nr fabr. Typ Rok prod. Prześwit Oznaczenie Stan Uwagi 803S-01 803S 1985 785mm 803S-01 Odstawiony Pług Odśnieżny, kiedyś miał rozstaw 1000mm, a obecnie stoi na wózkach z węglarek Wddxh. Urządzenie Rotacyjne Lxd2 1967 785mm Urządzenie Rotacyjne (Ex. Lxd2-357) Odstawiony Przebudowana na rotacyjne urządzenie do oczyszczania toru w roku 1987 z lokomotywy Lxd2-357. Wagon Opryskowy Wagon Opryskowy 785mm Wagon Opryskowy Odstawiony Wagon służył do rozprowadzania substancji chemicznej do usuwania zieleni z torowiska. W środku znajdował się zbiornik na substancję, z którego pompa zasilana silnikiem dwusuwowym andorii rozprowadzała równomiernie do dysz opryskowych płyn podczas jazdy. Dzięki temu roślinność nie rosła w pobliżu torów. Pług Odśnieżny Pług Odśnieżny typu Björke 1963 785mm S 00-00-932-3000-1 Odstawiony Wagon przywieziono w 1969 roku do Bytomia i przydzielono do lokomotywowni Rudy Wagony pasażerskie Typ Zdjęcie Rok prod. Prześwit Oznaczenie Stan Uwagi A20D-P 1988 785mm Bxhpi 00-450024-236-7 Odstawiony Wagon doczepny FAUR Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994 A20D-P 1988 785mm Bxhpi 00-450024-237-5 Odstawiony Wagon doczepny FAUR Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994 A20D-P 1988 785mm Bxhpi 00-450024-238-3 Sprawny Wagon doczepny FAUR Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994 BTxh 785mm BTxh 00-320034-313-9 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh BTxhp 785mm BTxhp 00-320034-314-7 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh BTxhp 785mm BTxhp 00-320034-315-4 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh. (sprowadzony z PKW Chorzów) BTxhp 785mm BTxhp 00-320034-316-2 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh. (sprowadzony z PKW Chorzów) BTxh 785mm BTxh 00-320034-317-0 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh BTxh 785mm BTxh 00-320034-318-9 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh BTxh 785mm BTxh 00-320034-319-6 Sprawny Wagon Letni Zbudowane na podstawie wagonów Wddxh BTxhpi 1981 785mm BTxhpi 316-1 Sprawny Wagon Kryty "Kibel" Wagon w 2022 roku przeszedł naprawę główną i został przywrócony do ruchu. BTxhpi 1983/95 785mm BTxhpi 00-220034-311-5 Sprawny Wagon Letni "Bytomka" BTxhpi 1983/96 785mm BTxhpi 00-220034-310-7 Sprawny Wagon Letni "Bytomka" Karta-wag-4323.jpg Kdxh 1899 785mm Kdxh 00-151344-504-7 W trakcie remontu Wagon Brankard Wagon przebudowany z technicznego na osobowy za czasów PKP 1Aw 1955 785mm Bxhpi 00-380034-211-9 Odstawiony Wagon Kryty Fabryka Wagonów Świdnica Nr. Fab. :1811 BTxhpi 750mm 03 Odstawiony Wagon Kryty "Kibel" -Przebudowa z węglarki Wddxh na wagon BTxhpi do obsługi lini Siemianowice Śl. Wąsk. - Bytom K. Wąsk. - Miasteczko Śl. Wąsk. -Wagon przebudowany z wagonu letniego BTxhpi i przystosowany do warunków pracy w kopalni. Przekuty na 750mm. -Wagon do przewozu pracowników w KWK Kazimierz-Juliusz. -Przez jakiś czas stał w hali Huty Kośćiuszko. -11 Października 2023 roku został sprowadzony na stację w Rudach. BTxhpi 750mm 04 Odstawiony Wagon Kryty "Kibel" -Przebudowa z węglarki Wddxh na wagon BTxhpi do obsługi lini Siemianowice Śl. Wąsk. - Bytom K. Wąsk. - Miasteczko Śl. Wąsk. -Wagon przebudowany z wagonu letniego BTxhpi i przystosowany do warunków pracy w kopalni. Przekuty na 750mm. -Wagon do przewozu pracowników w KWK Kazimierz-Juliusz. -Przez jakiś czas stał w hali Huty Kośćiuszko. -11 Października 2023 roku został sprowadzony na stację w Rudach. Wagony towarowe Typ Producent Rok prod. Prześwit Oznaczenie Stan Uwagi Wddxh ZNTK Stargard 1969 785mm Wddxh 00-17 534 8713-9 Sprawny Stary nr. 52819 Wddxh ZNTK Stargard 1970 785mm Wddxh 00-17 534 8972-1 Sprawny Stary nr. 53079 Wddxh ZNTK Stargard 1980 785mm Wddxh 00-17 534 9586-8 Sprawny Wddxh ZNTK Stargard 1970 785mm Wddxh 00-17 534 8913-5 Sprawny Stary nr. 53019 Wddxh ZNTK Stargard 1969 785mm Wddxh 00-17 534 8769-1 Sprawny Stary nr. 52875 Wddxh ZNTK Stargard 1970 785mm Wddxh 00-17 534 8950-3 Sprawny (bł. cyf. sam. (dobry nr:7)) Wddxh ZNTK Stargard 1966 785mm Wddxh 00-17 534 8390-6 Sprawny Stary nr. 52496 Wddxh Zastal Zielona Góra 1959 785mm Wddxh 00-17 534 7042-6 Sprawny Wddxh ZNTK Stargard 1966 785mm Wddxh 00-17 534 8293-2 Sprawny Stary nr. 52398 Wh Konstal Chorzów 785mm Wh 00 08 532 5033-0 Odstawiony Stary nr. 42275 Koła szprychowe Wh Konstal Chorzów 785mm Wh 00 08 532 5518-0 Odstawiony Stary nr. 42252 Koła pełne Wh Konstal Chorzów 785mm Wh 00-08 532 1003-7 Sprawny Niskoburtowa, drewniana Wh Konstal Chorzów 1912 785mm Wh 00-08 532 1004-8 Sprawny Niskoburtowa, drewniana Wddxh 785mm Wddxh 00-17 534 7058-2 Odstawiony Niskoburtowa, drewniana Wddxh 785mm Wddxh 00-17 534 7076-4 Sprawny Niskoburtowa, drewniana Wddxh Konstal Chorzów 1954 785mm Wddxh 00-17 534 7024-4 Sprawny Niskoburtowa, metalowa Wddxh Zastal Zielona Góra 1982 (do sprawdzenia) 785mm Wddxh Sprawny Niskoburtowa, metalowa. Przeszła naprawę główną w 2022r. Kddxh Zastal Zielona Góra 785mm Kddxh Sprawny Wagon kryty do przewozu płyt cynkowych. Rdxh Zastal Zielona Góra 1982 (do sprawdzenia) 785mm Rdxh 00-15 734 4603-4 Sprawny Wagon cysterna Bibliografia Soida Krzysztof, Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz, EMI-PRESS, ISBN 83-904079-2-2 gkw.pl Rudy Soida Krzysztof, Koleje wąskotorowe na Górnym Śląsku Tom II, Apland, Katowice 2001, ISBN 83-912575-0-9