Urząd Transportu Kolejowego

Urząd Transportu Kolejowego - centralny urząd administracji rządowej obsługujący Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (Prezesa UTK) . Siedziba urzędu znajduje się w Warszawie przy Alejach Jerozolimskich 134 . Urząd powstał w roku 2003 w drodze przekształcenia istniejącego wcześniej Głównego Inspektoratu Kolejnictwa .

Organizacja Urzędu Transportu Kolejowego

Pracami urzędu kieruje Prezes UTK przy pomocy dwóch wiceprezesów, dyrektora generalnego urzędu, dyrektorów komórek organizacyjnych oraz dyrektorów oddziałów terenowych .

W skład urzędu wchodzą następujące komórki organizacyjne:

1. Biuro Prezesa (BP)
2. Biuro Administracyjno-Finansowe (BAF)
3. Biuro Współpracy Międzynarodowej (BWM)
4. Departament Praw Pasażerów (DPP)
5. Departament Regulacji Rynku Kolejowego (DRRK)
6. Departament Nadzoru (DN)
7. Departament Bezpieczeństwa Kolejowego (DBK)
8. Departament Zezwoleń Technicznych i Interoperacyjności (DZTI)
9. Kancelaria Główna (KG)
10. Wieloosobowe Stanowisko do spraw Audytu Wewnętrznego (WSAW)
11. Stanowisko do spraw Ochrony Informacji Niejawnych (SOIN)
12. Stanowisko do spraw Bezpieczeństwa i Higieny Pracy oraz Przeciwpożarowych (SBHPP)
13. Rzecznik Prasowy (RzP).

W składu urzędu wchodzi również 7 oddziałów terenowych omówionych w dalszej części artykułu.

Zakres zadań oraz szczegółową organizację pracy wiceprezesów UTK, komórek organizacyjnych oraz oddziałów terenowych urzędu określa Prezes UTK w regulaminie organizacyjnym urzędu .

Prezes może powoływać zespoły opiniodawcze lub doradcze o charakterze stałym lub doraźnym, określając cel powołania, nazwę, skład osobowy oraz zakres i tryb ich działania .

Prezesa UTK w czasie jego nieobecności zastępuje wyznaczony i upoważniony pisemnie wiceprezes

Kompetencje niektórych komórek organizacyjnych Urzędu Transportu Kolejowego

Departament Praw Pasażerów (DDP)

Departament Praw Pasażerów realizuje zadania dostosowywania i nadzoru przestrzegania praw pasażerów w transporcie kolejowym. Do zadań biura należą między innymi:

• prowadzenie postępowań administracyjnych w sprawach o naruszenie przepisów o ochronie praw pasażerów
• monitorowanie norm jakości obsługi w odniesieniu do połączeń
• kontrolę nad bezpieczeństwem osobistym pasażerów oraz ich bagażu
• nadzór nad wypełnianiem obowiązków przedsiębiorców kolejowych wobec pasażerów w przypadku opóźnień
• nadzór nad zapewnieniem niedyskryminacyjnego dostępu do usług kolejowych osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej oraz koordynacja działań na rzecz pełnego dostępu
• przyjmowanie i rozpatrywanie skarg pasażerów
• nadzór nad określaniem przez przewoźników kolejowych norm jakości obsługi i wdrażania systemów zarządzania jakością
• tworzenie warunków do polubownego rozstrzygania sporów między pasażerami a przewoźnikami lub zarządcami infrastruktury
• inicjowanie i udział w kontrolach podmiotów rynku kolejowego, zarządzających dworcami oraz sprzedawców biletów i operatorów turystycznych
• przygotowywanie analiz wyników postępowań kontrolnych oraz przygotowywanie projektów rozstrzygnięć w sprawach nakładania kar pieniężnych przewidzianych w ustawie o transporcie kolejowym

Departament Regulacji Rynku Kolejowego (DRRK)

Departament prowadzi sprawy licencjonowania oraz nadzoru nad wypełnianiem przez przedsiębiorców warunków określonych w wydanych licencjach, a także regulacji dostępu do infrastruktury liniowej i punktowej oraz usług i urządzeń dodatkowych, niezbędnych do wykonywania funkcji przewoźnika kolejowego. Zadania departamentu obejmują między innymi:

• prowadzenie postępowań regulacyjnych z urzędu i na wniosek przewoźnika w zakresie dyskryminacji w dostępie do infrastruktury
• rozpatrywanie wniosków złożonych przez przewoźników kolejowych o dostęp do infrastruktury kolejowej w ramach otwartego dostępu na danej trasie
• prowadzenie postępowań z urzędu w zakresie poprawności ustalania przez zarządcę infrastruktury opłat podstawowych za korzystanie z infrastruktury kolejowej oraz opłat dodatkowych za świadczenie usług dodatkowych
• zatwierdzanie lub odmowa zatwierdzenia stawek jednostkowych opłat za dostęp i korzystanie z infrastruktury kolejowej
• rozpatrywanie skarg przewoźników kolejowych w zakresie przydzielania tras pociągów, opłat oraz dostępu do infrastruktury i korzystania przez przewoźników z przydzielonych tras
• rozpatrywanie wniosków zagranicznych przewoźników kolejowych o dostęp do infrastruktury kolejowej w ramach wykonywania pasażerskich przewozów międzynarodowych oraz wniosków wszystkich przewoźników kolejowych o wykonywanie przewozów pasażerskich w ramach otwartego dostępu na danej trasie
• rozpatrywanie wniosków o udzielenie licencji oraz prowadzenie postępowań administracyjnych w zakresie potwierdzającym uzyskane licencje, zawieszających, cofających i zmieniających udzielone licencje oraz przedłużających termin na rozpoczęcie działalności licencjonowanej
• przetwarzanie danych statystycznych, dotyczących rynku transportu kolejowego oraz wykonanie analiz w oparciu o zebrane dane
• przygotowywanie analiz wyników postępowań kontrolnych oraz przygotowywanie projektów rozstrzygnięć w sprawach nakładania kar pieniężnych przewidzianych w ustawie
• współpracę z innymi urzędami dla przeciwdziałania stosowaniu praktyk monopolistycznych przez przedsiębiorców transportu kolejowego oraz koordynowanie funkcjonowania rynku transportu kolejowego
• udział w planowaniu i kontrolach zarządców infrastruktury kolejowej oraz licencjonowanych przewoźników kolejowych

Departament Nadzoru (DN)

Departament Nadzoru prowadzi nadzór i kontrolę w zakresie właściwym dla kompetencji Prezesa UTK, jego zadania obejmują między innymi:

• planowanie, organizowanie, koordynowanie i monitorowanie działań kontrolnych prowadzonych przez komórki organizacyjne UTK dotyczących:
  • licencjonowania transportu kolejowego,
  • nadzoru technicznego nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych, bocznic kolejowych oraz pojazdów kolejowych, w tym nadzoru nad podsystemami strukturalnymi dopuszczonymi do eksploatacji na podstawie decyzji Prezesa UTK
  • nadzoru nad przestrzeganiem praw pasażera w transporcie kolejowym
  • kontrolowania wyrobów przeznaczonych do stosowania w infrastrukturze kolejowej, na bocznicach kolejowych oraz pojazdach szynowych
  • licencji i świadectw maszynistów
• udział w kontrolach, w tym przeprowadzanych przez oddziały terenowe
• przeprowadzanie audytów oraz kontrola wykonania wniosków i zaleceń pokontrolnych
• nadzór podmiotów prowadzących działalność w zakresie szkoleń i egzaminowania osób ubiegających się o licencje i świadectwa maszynisty

Departament Bezpieczeństwa Kolejowego (DBK)

Departament Bezpieczeństwa Kolejowego nadzoruje zagadnienia bezpieczeństwa w transporcie kolejowym, programuje i realizuje profilaktykę oraz upowszechnienie wiedzy w tym zakresie. Jego zadania obejmują między innymi:

• nadzór nad:
  • realizacją rekomendacji w zakresie bezpieczeństwa transportu kolejowego
  • przestrzeganiem zasad eksploatacji i utrzymania linii kolejowych oraz pojazdów kolejowych przez podmioty działające na rynku transportu kolejowego
  • przestrzeganiem zasad i organizacji prowadzenia ruchu kolejowego
• prowadzenie spraw związanych z rozwojem przepisów bezpieczeństwa krajowego w części dotyczącej bezpieczeństwa ruchu kolejowego oraz kwalifikacji personelu kolejowego realizującego zadania związane bezpośrednio z bezpieczeństwem
• rekomendowanie Prezesowi UTK zmiany przepisów wewnętrznych dla przewoźników, zarządców infrastruktury i użytkowników bocznic kolejowych w celu zapewnienia spójności systemu krajowych przepisów bezpieczeństwa oraz zmiany dokumentacji systemu utrzymania pojazdów kolejowych dla ich posiadaczy
• prowadzenie spraw związanych z wydawaniem, przedłużeniem, zmianą i cofaniem przez Prezesa UTK certyfikatów bezpieczeństwa, autoryzacji bezpieczeństwa i świadectw bezpieczeństwa, w tym współudział w zakresie certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie taboru kolejowego
• gromadzenie i analiza danych statystycznych w zakresie oceny stanu bezpieczeństwa oraz rocznych raportów krajowej władzy bezpieczeństwa w transporcie kolejowym
• prowadzenie spraw z zakresu kompetencji personelu kolejowego i działalności podmiotów przeprowadzających szkolenia, egzaminowanie oraz badania lekarskie pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego
• prowadzenie spraw związanych z nadaniem posiadaczom pojazdów kolejowych identyfikatora literowego (VKM) oraz prowadzenie bazy danych krajowego rejestru pojazdów kolejowych (NVR)
• przekazywanie ministrowi właściwemu do spraw transportu, rejestru infrastruktury udostępnionego przez zarządców infrastruktury
• współpracę z Europejską Agencją Kolejową w zakresie bezpieczeństwa transportu kolejowego

Departament Zezwoleń Technicznych i Interoperacyjności

Departament Zezwoleń Technicznych i Interoperacyjności zapewnia spójność techniczną systemu kolejowego i zachowanie wymaganych standardów technicznych wyrobów przeznaczonych do eksploatacji na kolei. Jego zadania obejmują między innymi:

• wydawanie świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu budowli przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego, świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu pojazdów kolejowych oraz typowych elementów pojazdu kolejowego, świadectw dopuszczenia do eksploatacji typu urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego
• współudział w procesie certyfikacyjnym w zakresie autoryzacji bezpieczeństwa i certyfikacji bezpieczeństwa, świadectw bezpieczeństwa dla zarządców infrastruktury, przewoźników kolejowych i użytkowników bocznic kolejowych
• prowadzenie i koordynowanie działań związanych z realizacją potwierdzania zgodności z typem, na który wydane zostało świadectwo dopuszczenia do eksploatacji
• realizacja zadań w zakresie nadzoru rynku wyrobów przeznaczonych dla kolejnictwa i oceny zgodności tych wyrobów z wymaganiami zasadniczymi
• prowadzenie certyfikacji podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie towarowego taboru kolejowego
• wydawanie i cofanie autoryzacji i notyfikacja jednostek certyfikujących, kontrolujących i laboratoriów badawczych
• wydawanie zezwoleń w przedmiocie zgody lub odmowy na oddanie do eksploatacji podsystemu interoperacyjnego
• realizowanie zadań związanych z zezwoleniami na dopuszczenie do eksploatacji w Polsce Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS) w zakresie Europejskiego Systemu Sterowania Pociągiem (ETCS) oraz Globalnego Systemu Komunikacji Ruchomej dla Kolei (GSM-R)
• prowadzenie współpracy wewnętrznej i zewnętrznej UTK na szczeblu krajowym i wspólnotowym w zakresie interoperacyjności i spójności technicznej

Biuro Współpracy Międzynarodowej (BWM)

Biuro Współpracy Międzynarodowej prowadzi współpracę międzynarodową w obszarze zastrzeżonym dla kompetencji Prezesa UTK, a w szczególności współpracę z instytucjami Unii Europejskiej i państw członkowskich

Pozostałe komórki organizacyjne

Zadania niewymienionych wyżej komórek organizacyjnych Urzędu Transportu Kolejowego obejmują w zasadzie prowadzenie spraw wewnętrznych urzędu, w tym na przykład prowadzenie kancelarii i archiwum zakładowego, obsługę prawną oraz translatorską, księgowość itd. Ze względu na fakt, że ich znaczenie z punktu widzenia petenta urzędu jest mniejsze, niż pozostałych komórek - zostały one pominięte.

Oddziały terenowe

Oddziały Terenowe UTK realizują zadania związane z działalnością operacyjno-kontrolną UTK. Ich zadania obejmują między innymi:

• planowanie przeprowadzanie działań kontrolnych dotyczących:
  • regulacji transportu kolejowego
  • licencjonowania transportu kolejowego
  • bezpieczeństwa prowadzenia ruchu kolejowego
  • eksploatacji i utrzymania linii kolejowych, bocznic kolejowych oraz pojazdów kolejowych
  • przewozu koleją materiałów niebezpiecznych
  • kwalifikacji zawodowych pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz prowadzących pojazdy kolejowe
  • weryfikacji wyrobów przeznaczonych do stosowania w infrastrukturze kolejowej oraz pojazdach szynowych, w ramach nadzoru nad rynkiem wyrobów oraz nad podsystemami oddanymi do eksploatacji na podstawie decyzji Prezesa UTK
  • przestrzegania praw pasażera w transporcie kolejowym
• prowadzenie ewidencji zdarzeń kolejowych
• powoływanie i odwoływanie składów osobowych komisji egzaminacyjnych stwierdzających kwalifikacje pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem i prowadzeniem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem pojazdów kolejowych
• opiniowanie przepisów wewnętrznych użytkowników bocznic kolejowych
• potwierdzanie zgodności wyrobu z typem, na które Prezes UTK wydał świadectwo dopuszczenia do eksploatacji

Oddział Terenowy w Warszawie (OT1)

Adres oddziału: ul. Hoża 86, 00-682 Warszawa

Obszar jego właściwości obejmuje województwa mazowieckie, łódzkie i podlaskie oraz linię kolejową nr 2 (E20) do granicy państwa w kierunku wschodnim. Z zakresu właściwości oddziału wyłączona jest linia kolejowa nr 4 (CMK)

Oddział Terenowy w Lublinie (OT2)

Adres odddziału: ul. Okopowa 5, 20-022 Lublin

Właściwości oddziału obejmują obszar województw lubelskiego i świętokrzyskiego. Od strony północnej obszar działania jest ograniczony linią kolejową nr 2 (E 20) i nr 12 (CE 20). Do obszaru działania TO Lublin należy cała linia nr 65 (LHS) od granicy państwa do stacji Sławków Południowy (tor szeroki) włącznie oraz linia nr 4 (CMK) od stacji Grodzisk Mazowiecki do stacji Zawiercie wyłącznie.

• Granice między TO Lublin i TO Warszawa są zlokalizowane na liniach kolejowych:
  • Nr 4 Grodzisk Mazowiecki-Zawiercie (CMK) – na stacji Grodzisk Mazowiecki wyłącznie
  • Nr 7 Warszawa Wschodnia Osobowa-Dorohusk – na stacji Pilawa wyłącznie
  • Nr 8 Warszawa Zachodnia-Kraków Główny Osobowy – na stacji Czachówek Południowy wyłącznie
  • Nr 25 Łódź Kaliska-Dębica – na stacji Tomaszów Mazowiecki włącznie
  • Nr 26 Łuków-Radom – na stacji Łuków wyłącznie
  • Nr 30 Łuków-Lublin Północny – na stacji Łuków wyłącznie, Nr 575 Szeligi-Marków – na posterunku odgałęźnym Marków wyłącznie

• Granice pomiędzy TO Lublin i TO Kraków są zlokalizowane na liniach kolejowych:
  • Nr 8 Warszawa Zachodnia-Kraków Główny Osobowy – na stacji Tunel wyłącznie
  • Nr 25 Łódź Kaliska-Dębica – na stacji Chmielów włącznie
  • Nr 68 Lublin-Przeworsk – na stacji Stalowa Wola Południowa włącznie

• Granice pomiędzy TO Lublin i TO Katowice są zlokalizowane na liniach kolejowych:
  • Nr 4 Grodzisk Mazowiecki-Zawiercie (CMK) – na stacji Zawiercie wyłącznie
  • Nr 61 Kielce-Fosowskie – na stacji Koniecpol wyłącznie
  • Nr 64 Kozłów-Koniecpol – na stacji Koniecpol wyłącznie
  • Nr 65 Most na rzece Bug-Sławków Południowy (tor szeroki) – na stacji Sławków Południowy włącznie

Oddział Terenowy w Krakowie (OT3)

Adres oddziału: Rondo Mogilskie 1, 31-516 Kraków

Oddział obejmuje swoim zakresem działania województwa małopolskie i podkarpackie.

Granice pomiędzy TO Kraków i TO Lublin zlokalizowane są na liniach kolejowych:

• Nr 8 Warszawa Zachodnia-Kraków Główny Osobowy - na stacji Tunel włącznie
• Nr 25 Łódź Kaliska-Dębica - na stacji Chmielów wyłącznie
• Nr 68 Lublin-Przeworsk - na stacji Stalowa Wola Południowa wyłącznie
• Nr 71 Ocice-Rzeszów - na stacji Ocice wyłącznie
• Nr 101 Munina-Hrebenne - na stacji Hrebenne wyłącznie

Oddział Terenowy w Katowicach (OT4)

Adres oddziału: ul. Przemysłowa 10, 40-020 Katowice

Oddział obejmuje swoim zakresem działania województwo śląskie z wyłączeniem linii kolejowej nr 4 (CMK) oraz województwo opolskie

Oddział Terenowy w Gdańsku (OT5)

Adres oddziału: ul. Dyrekcyjna 2-4, 80-958 Gdańsk

Adres filii: ul. Zygmunta Augusta 3, 85-082 Bydgoszcz

Oddział obejmuje swoim zakresem działania następujące województwa:

• pomorskie
• warmińsko-mazurskie
• kujawsko-pomorskie

Oddział Terenowy we Wrocławiu (OT6)

Adres oddziału: ul. Joannitów 13, 50-950 Wrocław

Oddział obejmuje swoim zakresem działania obszar województw dolnośląskiego oraz lubuskiego

Oddział Terenowy w Poznaniu (OT7)

Adres oddziału: al. Niepodległości 8, 61-875 Poznań

Oddział obejmuje swoim zakresem działania obszar województw wielkopolskiego oraz zachodniopomorskiego

Lista osób pełniących funkcję Prezesa UTK

• 2003-2006 - prof. Janusz Dyduch
• 2006-2010 - Wiesław Jarosiewicz
• 2010-2010 - dr Mirosław Antonowicz (pełniący obowiązki)
• 2010-2012 - dr Krzysztof Jaroszyński
• od 2012 - Krzysztof Dyl (pełniący obowiązki)