Edytujesz Kętrzyńska Kolej Dojazdowa
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
Uwaga: Nie jesteś zalogowany. Jeśli wykonasz jakąkolwiek zmianę, Twój adres IP będzie widoczny publicznie. Jeśli zalogujesz się lub utworzysz konto, Twoje zmiany zostaną przypisane do konta, wraz z innymi korzyściami.
Edycja może zostać wycofana. Porównaj ukazane poniżej różnice między wersjami, a następnie zapisz zmiany.
Aktualna wersja | Twój tekst | ||
Linia 6: | Linia 6: | ||
''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn GmbH <br/>(ok. 1910 - 1914)''<br/> | ''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn GmbH <br/>(ok. 1910 - 1914)''<br/> | ||
''Rastenburger Kleinbahnen GmBH <br/>(ok. 1914 - 1924)''<br/> | ''Rastenburger Kleinbahnen GmBH <br/>(ok. 1914 - 1924)''<br/> | ||
− | ''Ostpreußische Kleinbahnen AG <br/>(ok. 1924 - 1945)'' | + | ''Ostpreußische Kleinbahnen AG <br/>(ok. 1924 - 1945)'' |
Kętrzyńska Kolej Wąskotorowa <br/>(1945 - 1962) | Kętrzyńska Kolej Wąskotorowa <br/>(1945 - 1962) | ||
|grafika = [[Plik:Ketrzyn-mapa.gif|290px]] | |grafika = [[Plik:Ketrzyn-mapa.gif|290px]] | ||
Linia 31: | Linia 31: | ||
|długość_zlikwidowanych_linii = ok. 127 km | |długość_zlikwidowanych_linii = ok. 127 km | ||
− | |stacje_styczne = Kętrzyn Wąsk. (''Rastenburg Klb.'') | + | |stacje_styczne = Kętrzyn Wąsk. (''Rastenburg Klb.''), Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Stbf''), Nordenbork Wąsk. (''Nordenburg Klbf'')*, Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'')** |
− | |inne_ważniejsze_stacje = Sławkowo (''Reimsdorf'') | + | |inne_ważniejsze_stacje = Sławkowo (''Reimsdorf''), Mrągowo Park (''Sensburg Klbf''), Ryn (''Rhein''), Winda (''Wenden''), Barciany (''Barten''), Srokowo (''Drengfurth'') |
|uwagi = *) Od 1945 r. Kryłowo (''Крылово'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej<br> **) Od 1945 r. Żeleznodorożnyj (''Железнодорожный'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej | |uwagi = *) Od 1945 r. Kryłowo (''Крылово'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej<br> **) Od 1945 r. Żeleznodorożnyj (''Железнодорожный'') w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej | ||
|1. operator = ''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'' | |1. operator = ''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'' | ||
Linia 54: | Linia 54: | ||
=== Powstanie i początki eksploatacji === | === Powstanie i początki eksploatacji === | ||
− | Kętrzyn pierwsze połączenia kolejowe zawdzięcza działalności Towarzystwa Wschodniopruskiej Kolei Południowej (''Ostpreußische Südbahn-Gesellschaft''), która w latach '60 XIX zbudowała linię łączącą Królewiec przez Korsze, Kętrzyn, Giżycko, Ełk z granicą Cesarstwa Rosyjskiego w Prostkach/Grajewie (gdzie wkrótce uzyskano połączenie z siecią kolei rosyjskich). W kolejnych latach dał się jednak odczuć brak połączeń lokalnych, których budowa ze względu na niewielką gęstość zaludnienia i słabo rozwinięty przemysł nie była atrakcyjna dla prywatnych inwestorów. Budowa normalnotorowych linii znaczenia miejscowego przez państwo nie zaspokajała potrzeb. Sytuacja zmieniła się diametralnie wraz z uchwaleniem | + | Kętrzyn pierwsze połączenia kolejowe zawdzięcza działalności Towarzystwa Wschodniopruskiej Kolei Południowej (''Ostpreußische Südbahn-Gesellschaft''), która w latach '60 XIX zbudowała linię łączącą Królewiec przez Korsze, Kętrzyn, Giżycko, Ełk z granicą Cesarstwa Rosyjskiego w Prostkach/Grajewie (gdzie wkrótce uzyskano połączenie z siecią kolei rosyjskich). W kolejnych latach dał się jednak odczuć brak połączeń lokalnych, których budowa ze względu na niewielką gęstość zaludnienia i słabo rozwinięty przemysł nie była atrakcyjna dla prywatnych inwestorów. Budowa normalnotorowych linii znaczenia miejscowego przez państwo nie zaspokajała potrzeb. Sytuacja zmieniła się diametralnie wraz z uchwaleniem [[Ustawa o Kolejkach|Ustawy o Kolejkach]], która stworzyła warunki do budowy lokalnych połączeń kolejowych przez firmy prywatne przy finansowym współudziale samorządów i państwa. |
W połowie lat '90 XIX w. we władzach powiatów kętrzyńskiego (''Kreis Rastenburg'') i mrągowskiego (''Kreis Sensburg'') powstała koncepcja budowy kolejki, która połączyłaby Kętrzyn (''Rastenburg''), Barciany (''Barten''), Srokowo (''Drengfutrth'') i Mrągowo (''Sensburg'')<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 2 1895 r. (s. 589). Warto wspomnieć, że Mrągowo uzyskało pierwsze połączenia normalnotorowe w 1898 roku.</ref> | W połowie lat '90 XIX w. we władzach powiatów kętrzyńskiego (''Kreis Rastenburg'') i mrągowskiego (''Kreis Sensburg'') powstała koncepcja budowy kolejki, która połączyłaby Kętrzyn (''Rastenburg''), Barciany (''Barten''), Srokowo (''Drengfutrth'') i Mrągowo (''Sensburg'')<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 2 1895 r. (s. 589). Warto wspomnieć, że Mrągowo uzyskało pierwsze połączenia normalnotorowe w 1898 roku.</ref> | ||
Linia 64: | Linia 64: | ||
Koncesji na budowę i eksploatację odcinka Kętrzyn - Winda - Barciany - Ogródki - Skandławki (59,767 km) udzielono 11 grudnia 1896 roku, zaś odcinka Kętrzyn - Mrągowo z odgałęzieniem z Wólka - Salpik (23,080 km) - 11 Marca 1897 roku. Obie koncesje miały obowiązywać przez 60 lat. | Koncesji na budowę i eksploatację odcinka Kętrzyn - Winda - Barciany - Ogródki - Skandławki (59,767 km) udzielono 11 grudnia 1896 roku, zaś odcinka Kętrzyn - Mrągowo z odgałęzieniem z Wólka - Salpik (23,080 km) - 11 Marca 1897 roku. Obie koncesje miały obowiązywać przez 60 lat. | ||
− | Powiaty uzyskały ponadto pomoc ze strony państwa w wysokości 1/3 planowanego kapitału zakładowego. Ostatecznie na kapitał zakładowy Kętrzyńsko - Mrągowskiej | + | Powiaty uzyskały ponadto pomoc ze strony państwa w wysokości 1/3 planowanego kapitału zakładowego (lecz nie więcej niż 1 885 539 / 3 = 628 513 Marek). Ostatecznie na kapitał zakładowy Kolejki Kętrzyńsko - Mrągowskiej (''Rastenburg - Sensburger Kleinbahn'') w wysokości 1 885 539 M składały się następujące udziały: |
− | * 475 513 | + | * 475 513 M - Powiat kętrzyński, |
− | * 163 000 | + | * 163 000 M - Powiat mrągowski, |
− | * 628 513 | + | * 628 513 M - Państwo pruskie, |
− | * 628 513 | + | * 628 513 M - Prowincja Prusy Wschodnie<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 4 1897 r. (s. 221)</ref>. |
− | Właścicielem kolejki miały pozostać powiaty, zaś budowę i prowadzenie ruchu powierzono Spółce Akcyjnej Wschodnioniemieckich | + | Właścicielem kolejki miały pozostać powiaty, zaś budowę i prowadzenie ruchu powierzono Spółce Akcyjnej Kolejek Wschodnioniemieckich ''Ostdeutsche Kleinbahn-AG'' (która w roku 1899 zmieniła nazwę na Wschodnioniemieckie Towarzystwo Kolejowe ''Ostdeutsche Eisenbahn-Gesellschaft'' - ODEG). Firma ta powiązana była kapitałowo z Towarzystwem Akcyjnym Komunikacyjnym (''Aktiengesellschaft für Verkehrswesen'') i firmą [[Lenz & Co.]] |
− | Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 750 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Kętrzynie przy dworcu kolei normalnotorowej. | + | Kolejkę zaprojektowano jako wąskotorową o szerokości toru 750 mm. Główną stację przeładunkową z parowozownią zlokalizowano w Kętrzynie przy dworcu kolei normalnotorowej. Ze jej wschodniej części wyprowadzono dwie linie, jedną na północ w kierunku Windy, gdzie rozgałęziała się w kierunku Barcian i Skandławek oraz Srokowa, drugą na południe w kierunku Sławkowa i dalej do Mrągowa lub Salpika. |
Jako pierwszą oddano do użytku 1 maja 1898 roku linię Kętrzyn - Winda - Barciany - Skandławki (31,5 km) z odgałęzieniem Winda - Srokowo (12,9 km). Miesiąc później uruchomiono odcinek Kętrzyn - Mrągowo Park (29,8 km) z odgałęzieniem Sławkowo - Salpik (9,1 km). | Jako pierwszą oddano do użytku 1 maja 1898 roku linię Kętrzyn - Winda - Barciany - Skandławki (31,5 km) z odgałęzieniem Winda - Srokowo (12,9 km). Miesiąc później uruchomiono odcinek Kętrzyn - Mrągowo Park (29,8 km) z odgałęzieniem Sławkowo - Salpik (9,1 km). | ||
Linia 78: | Linia 78: | ||
Mimo, że równolegle z budową kolejki powstała w Mrągowie kolej normalnotorowa (Czerwonka - Mrągowo - Ruciane Nida), początkowo nie było połączenia kolejki z dworcem kolei państwowej. Odcinek Mrągowo Park (''Sensburg Kleinbahnhof'') - Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Staatsbahnhof'') (2,8 km) oddano do użytku dopiero 18 grudnia 1904 roku dla ruchu towarowego i 7 lipca 1905 roku dla przewozów pasażerskich<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 12 1905 r. (s. 688)</ref>. | Mimo, że równolegle z budową kolejki powstała w Mrągowie kolej normalnotorowa (Czerwonka - Mrągowo - Ruciane Nida), początkowo nie było połączenia kolejki z dworcem kolei państwowej. Odcinek Mrągowo Park (''Sensburg Kleinbahnhof'') - Mrągowo Wąsk. (''Sensburg Staatsbahnhof'') (2,8 km) oddano do użytku dopiero 18 grudnia 1904 roku dla ruchu towarowego i 7 lipca 1905 roku dla przewozów pasażerskich<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 12 1905 r. (s. 688)</ref>. | ||
− | Wcześniej, bo 8 listopada 1903 roku uruchomiono przewozy na odcinku Salpik (''Salpkeim'') - Ryn (''Rhein'') (9,7 km). Budowa związana była z przyłączeniem się do spółki powiatu giżyckiego (''Kreis Lötzen''), na którego terenie położony był ten odcinek. Oznaczało to również zmianę nazwy kolejki na | + | Wcześniej, bo 8 listopada 1903 roku uruchomiono przewozy na odcinku Salpik (''Salpkeim'') - Ryn (''Rhein'') (9,7 km). Budowa związana była z przyłączeniem się do spółki powiatu giżyckiego (''Kreis Lötzen''), na którego terenie położony był ten odcinek. Oznaczało to również zmianę nazwy kolejki na Kolejkę Kętrzyńsko - Mrągowsko - Giżycką (''Rastenburg - Sensburg - Lötzener Kleinbahn''). |
Powyższe inwestycje doprowadziły do powstania sieci lokalnych połączeń o długości 95,7 km i stan ten utrzymywał się przez kolejne lata. | Powyższe inwestycje doprowadziły do powstania sieci lokalnych połączeń o długości 95,7 km i stan ten utrzymywał się przez kolejne lata. | ||
− | 20 grudnia 1910 roku kolejka została przekształcona w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, co oznaczało kolejną zmianę nazwy<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 18 1911 r. (s. 535)</ref>. Od ok. 1914 roku stosowano nazwę Kętrzyńska | + | 20 grudnia 1910 roku kolejka została przekształcona w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, co oznaczało kolejną zmianę nazwy<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 18 1911 r. (s. 535)</ref>. Od ok. 1914 roku stosowano nazwę Kolejka Kętrzyńska Sp. z o.o. (''Rastenburger Kleinbahnen GmBH''). |
− | Rosyjska ofensywa w początkowym okresie I wojny światowej zakłóciła funkcjonowanie kolejki jednak po bitwie pod Tannenbergiem i wyparciu Rosjan z Prus Wschodnich sytuacja wróciła do normy na tyle, że wspólnie z kolejką wystrucką (''Insterburger Kleinbahnen'') rozpoczęto budowę połączenia Skandławki - Kanał Mazurski - Nordenbork Wąsk (''Nordenburg Klbf'', obecnie Kryłowo w obwodzie kaliningradzkim). Otwarta 25 lipca 1916 roku linia o długości 13,8 km połączyła sieci dwóch kolejek zarządzanych przez ODEG<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 23 1916 r. (s. 666, 760) Według tego źródła punktem połączenia obu kolejek był Kanał Mazurski, choć najprawdopodobniej linię eksploatowano jako całość.</ref>. Ostatnim uzupełnieniem sieci kolejki kętrzyńskiej była otwarta 15 czerwca 1917 roku linia Skandławki - Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'', obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej)<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 24 1917 r. (s. 613)</ref> o długości 19,7 km. Tym samym długość linii | + | Rosyjska ofensywa w początkowym okresie I wojny światowej zakłóciła funkcjonowanie kolejki jednak po bitwie pod Tannenbergiem i wyparciu Rosjan z Prus Wschodnich sytuacja wróciła do normy na tyle, że wspólnie z kolejką wystrucką (''Insterburger Kleinbahnen'') rozpoczęto budowę połączenia Skandławki - Kanał Mazurski - Nordenbork Wąsk (''Nordenburg Klbf'', obecnie Kryłowo w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej). Otwarta 25 lipca 1916 roku linia o długości 13,8 km połączyła sieci dwóch kolejek zarządzanych przez ODEG<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 23 1916 r. (s. 666, 760) Według tego źródła punktem połączenia obu kolejek był Kanał Mazurski, choć najprawdopodobniej linię eksploatowano jako całość.</ref>. Ostatnim uzupełnieniem sieci kolejki kętrzyńskiej była otwarta 15 czerwca 1917 roku linia Skandławki - Gierdawy Wąsk. (''Gerdauen Klbf'', obecnie Żeleznodorożnyj w obwodzie kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej)<ref>''Zeitschrift für Kleinbahnen'', v. 24 1917 r. (s. 613)</ref> o długości 19,7 km. Tym samym długość linii Kolejek Kętrzyńskich osiągnęła maksymalną długość 127,3 km. |
− | + | Ostatni okres I wojny światowej i lata powojenne były bardzo ciężkie dla gospodarki Niemiec. Odbiło się to bardzo negatywnie na kondycji kolejek wąskotorowych. Dochodowa przed 1914 rokiem kolejka kętrzyńska zaczęła przynosić straty, które z każdym rokiem rosły. O ile w całym okresie od 1914 do 1917 roku wyniosły 120 377 M, to w roku obrachunkowym 1917/18 było to 64 243 M, zaś w 1918/19 już 173 391 M. Pogłębienie tego trendu mogło doprowadzić do upadku firmy ODEG zarządzającej kolejką. | |
=== Okres międzywojenny i II wojna światowa === | === Okres międzywojenny i II wojna światowa === | ||
− | Jednym ze sposobów na ograniczenie ryzyka oraz kosztów prowadzenia działalności było połączenie wszystkich | + | Jednym ze sposobów na ograniczenie ryzyka oraz kosztów prowadzenia działalności było połączenie wszystkich kolejek zarządzanych przez ODEG w jeden organizm. 30 czerwca 1924 roku Kolejki Kętrzyńskie Sp. z o.o. zostały połączone z innymi wschodniopruskimi kolejkami należącymi do ODEG. Powstałemu w ten sposób przedsiębiorstwu nadano nazwę Kolejki Wschodniopruskie SA (''Ostpreußische Kleinbahnen AG''). Siedzibę zarządu zlokalizowano w Królewcu. Poza kolejką kętrzyńską w skład Kolejek Wschodniopruskich SA weszły min: |
+ | {| class="wikitable sortable" | ||
+ | !<br>L.p.<br> | ||
+ | !Nazwa<br> | ||
+ | !Szerokość toru<br> | ||
+ | !Długość linii<br> | ||
+ | !Uwagi<br> | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |1 | ||
+ | |''Insterburger Kleinbahnen'' (Kolejki Wystruckie) | ||
+ | |750 mm | ||
+ | |221 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |2 | ||
+ | |''Königsberger Kleinbahn'' (Kolejka Królewiecka) | ||
+ | |750 mm | ||
+ | |58,6 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |3 | ||
+ | |''Ortelsburger Kleinbahn'' (odcinek Pupy - Rozogi) | ||
+ | |600 mm | ||
+ | |15,4 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |4 | ||
+ | |[[Olecka Kolej Wąskotorowa|''Treuburger Kleinbahnen'' (Kolejki Oleckie)]] | ||
+ | |1000 mm | ||
+ | |43,1 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |5 | ||
+ | |''Schloßberger Kleinbahnen'' | ||
+ | |1000 mm | ||
+ | |60,8 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |5 | ||
+ | |[[Ełcka Kolej Wąskotorowa|''Lycker Kleinbahn'' (Kolejka Ełcka)]] | ||
+ | |1000 mm | ||
+ | |48,0 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |6 | ||
+ | |''Wehlau–Friedländer Kreisbahnen'' | ||
+ | |750 mm | ||
+ | |65,8 km | ||
+ | | | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |7 | ||
+ | |''Kleinbahn Wöterkeim - Schippenbeil'' (Kolejka Wiatrowiec - Sępopol) | ||
+ | |1435 mm | ||
+ | |5,0 | ||
+ | |Od 1930 roku | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
+ | <br> | ||
+ | |||
Według danych z 1938 roku kolejka miała 10 lokomotyw, 11 wagonów osobowych i 110 wagonów towarowych. Do jej obsługi zatrudnionych było 120 osób, zaś roczne przewozy wyniosły 156 000 osób i 64 000 ton towarów. | Według danych z 1938 roku kolejka miała 10 lokomotyw, 11 wagonów osobowych i 110 wagonów towarowych. Do jej obsługi zatrudnionych było 120 osób, zaś roczne przewozy wyniosły 156 000 osób i 64 000 ton towarów. | ||
Linia 99: | Linia 166: | ||
=== Wykaz stacji i przystanków === | === Wykaz stacji i przystanków === | ||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
− | |||
==== Linia Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk. ==== | ==== Linia Kętrzyn Wąsk. - Mrągowo Wąsk. ==== | ||
Linia 1023: | Linia 1085: | ||
|- | |- | ||
|8 | |8 | ||
− | | | + | |Cn2t |
|Lokomotivfabrik Maffei, München-Hirschau | |Lokomotivfabrik Maffei, München-Hirschau | ||
|3638 | |3638 | ||
Linia 1367: | Linia 1429: | ||
<noinclude> | <noinclude> | ||
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]] | [[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]] | ||
− | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Koleje wąskotorowe w Polsce]] |
</noinclude> | </noinclude> |