Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach: Różnice pomiędzy wersjami
(→Żródła: literówka) |
|||
(Nie pokazano 36 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
Linia 2: | Linia 2: | ||
|nazwa_kolei = Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach | |nazwa_kolei = Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach | ||
|nazwy_wcześniejsze = Poprzednie nazwy:<br/>''Górnośląskie Tramwaje Parowe, Górnośląskie Koleje Wąskotorowe''<br/> | |nazwy_wcześniejsze = Poprzednie nazwy:<br/>''Górnośląskie Tramwaje Parowe, Górnośląskie Koleje Wąskotorowe''<br/> | ||
− | |grafika = [[Plik: | + | |grafika = [[Plik:Rudy - Stacja kolejki wąskotorowej.JPG|290px]] |
− | |rok_budowy = | + | |rok_budowy = 1898 |
|cel_budowy = | |cel_budowy = | ||
|zleceniodawca_budowy = | |zleceniodawca_budowy = | ||
|rok_rozbiórki = | |rok_rozbiórki = | ||
− | |wpis_do_rej_zab = | + | |wpis_do_rej_zab = 1993 |
|rozstaw_szyn = 785 mm | |rozstaw_szyn = 785 mm | ||
|pierwotny_prześwit = | |pierwotny_prześwit = | ||
Linia 13: | Linia 13: | ||
|istniejące_linie = Gliwice Wąskotorowe - Markowice Raciborskie | |istniejące_linie = Gliwice Wąskotorowe - Markowice Raciborskie | ||
|długość_czynnego_odcinka = 6 km | |długość_czynnego_odcinka = 6 km | ||
− | |długość_całkowita_istniejących_szlaków = ~ | + | |długość_całkowita_istniejących_szlaków = ~12 km |
|linie_rozebrane = | |linie_rozebrane = | ||
− | |długość_zlikwidowanych_linii = ~ | + | |długość_zlikwidowanych_linii = ~37 km |
|stacje_styczne = Racibórz Markowice | |stacje_styczne = Racibórz Markowice | ||
|inne_ważniejsze_stacje = Gliwice Trynek | |inne_ważniejsze_stacje = Gliwice Trynek | ||
Linia 25: | Linia 25: | ||
|3. operator = Towarzystwo Służby Ochrony Zabytków Kolei Rybnik | |3. operator = Towarzystwo Służby Ochrony Zabytków Kolei Rybnik | ||
|3_okres_działalności = 1994 - 2008 | |3_okres_działalności = 1994 - 2008 | ||
− | |4. operator = | + | |4. operator = Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej|4_okres_działalności = 2008 - obecnie |
− | |4_okres_działalności = 2008 - obecnie | ||
|5. operator = | |5. operator = | ||
|5_okres_działalności = | |5_okres_działalności = | ||
Linia 35: | Linia 34: | ||
− | '''Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach''' - Stacja kolei wąskotorowej położona w 23 kilometrze linii Gliwice Wąskotorowe - Racibórz Markowice obecnie znajduje się we władaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej. | + | '''Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach''' - Stacja kolei wąskotorowej położona w 23 kilometrze linii Gliwice Wąskotorowe - Racibórz Markowice obecnie znajduje się we władaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej. Niegdyś była ważną stacją przeładunkową, główną lokomotywownią i wagonownią na linii. Dziś stanowi bazę pod turystyczne przewozy kolejowe będąc jedną z nielicznych zachowanych w dobrym stanie stacji, przy której ostały się jeszcze wąskie tory. |
Linia 42: | Linia 41: | ||
=== Geneza powstania i budowa === | === Geneza powstania i budowa === | ||
Brak sprawnego systemu transportowego na trasie między Gliwicami a Raciborzem zaowocował w 1891 roku pomysłem budowy kolei wąskotorowej Gliwice-Rudy-Racibórz. Z inicjatywą stworzenia sprawnego systemu transportowego wyszła firma "Kramer & Co.". W 1894 r. utworzono [[Górnośląskie Tramwaje Parowe]] która później została pierwszym przewoźnikiem na linii. Trwały już wtedy prace przy budowie pierwszej linii tramwajowej Gliwice-Piekary Śląskie. 15 października 1987 roku firma "Kramer & Co." otrzymała koncesję na budowę i eksploatację linii w trakcji parowej a 13 kwietnia 1898 roku Ministerstwo Robót Publicznych nadało tej firmie prawo wywłaszczenia gruntów pod budowę kolei. | Brak sprawnego systemu transportowego na trasie między Gliwicami a Raciborzem zaowocował w 1891 roku pomysłem budowy kolei wąskotorowej Gliwice-Rudy-Racibórz. Z inicjatywą stworzenia sprawnego systemu transportowego wyszła firma "Kramer & Co.". W 1894 r. utworzono [[Górnośląskie Tramwaje Parowe]] która później została pierwszym przewoźnikiem na linii. Trwały już wtedy prace przy budowie pierwszej linii tramwajowej Gliwice-Piekary Śląskie. 15 października 1987 roku firma "Kramer & Co." otrzymała koncesję na budowę i eksploatację linii w trakcji parowej a 13 kwietnia 1898 roku Ministerstwo Robót Publicznych nadało tej firmie prawo wywłaszczenia gruntów pod budowę kolei. | ||
− | Linia została otwarta 25 marca 1899r., początkowo na odcinku Gliwice-Rudy. W tym samym czasie połączono stację Nieborowice z Cegielnią "Wilcza" torem o długości 3,7 km. Następnie do użytku oddany został krótki odcinek Rudy-Paproć (w lutym 1901). W kwietniu 1902 przedłużono linię do Markowic | + | Linia została otwarta 25 marca 1899r., początkowo na odcinku Gliwice-Rudy. W tym samym czasie połączono stację Nieborowice z Cegielnią "Wilcza" torem o długości 3,7 km. We fragmencie zezwolenia z dnia 25 kwietnia 1900 roku udzielonemu przez Prezydenta Rządowego Opola czytamy: |
+ | |||
+ | <blockquote>''"Udziela się zezwolenia przy poniższych warunkach na budowę i eksploatację kolejki o charakterze linii bocznej o szerokości 0,785 m z Gliwic przez Rudy do Raciborza dla przewozu osób i towarów za pomocą trakcji parowej dla firmy Oberschleise Dampfstraßenbahn G.m.b.H. Berlin, którą zarejestrowano 21 marca 1894 roku w rejestrze handlowym Królewskiego Sądu Okręgowego I w Berlinie na podstawie ustawy o kolejkach i prywatnych połączeniach kolejowych z 28 lipca 1892 roku, w porozumieniu z Królewską Dyrekcją Kolejową w Katowicach oraz z zachowaniem praw osób trzecich.''</blockquote> | ||
+ | <blockquote><div style="text-align: center;">§1</div> | ||
+ | ''Zezwolenia udziela się na okres 99 lat."'' | ||
+ | </blockquote> | ||
+ | |||
+ | Z końcem 1900 roku Górnośląskie Tramwaje Parowe otrzymało prawo wywłaszczania gruntów pod budowę kolei od Rud w stronę Raciborza. | ||
+ | Następnie do użytku oddany został krótki odcinek Rudy-Paproć (w lutym 1901). W kwietniu 1902 przedłużono linię do Markowic, po drodze budując stacje Szymocice, Nędza oraz Babice. W końcu 17 maja 1903 linia dotarła do ostatniej na linii stacji Ratibor Plania. | ||
+ | |||
+ | === Dzieje kolei przed wojną === | ||
+ | === Po 1945 - w strukturach GKW === | ||
+ | |||
+ | === Bocznice === | ||
+ | Linia stanowiła trzon transportu towarowego w regionie, z tego powodu posiadała kilka bocznic do różnych zakładów przemysłowych. Wykaz bocznic przedstawia poniższa tabela | ||
+ | {| class="wikitable sortable" style="text-align:left" | ||
+ | ! style="width:25px" class="unsortable"|L.p. | ||
+ | ! style="width:400px" |Nazwa bocznicy | ||
+ | ! style="width:110px"|Data otwarcia | ||
+ | ! style="width:110px" |Data zamknięcia | ||
+ | |- | ||
+ | | 1 | ||
+ | | Cegielnia "Wilcza" | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|25|03|1899}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1926}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 2 | ||
+ | | Górnośląskie Koleje Wąskotorowe | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|2|06|1905}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1996}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 3 | ||
+ | | Kopalnia Węgla Kamiennego "Gliwice" | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1905}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|31|12|1993}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 4 | ||
+ | | Młyn parowy, późniejsza garbarnia | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1923}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1945}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 5 | ||
+ | | stacja normalnotorowa Markowice | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|1|02|1905}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1945}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 6 | ||
+ | | Tartak "Lukasine" | ||
+ | | | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1930}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 7 | ||
+ | | Tartak "Paproć" | ||
+ | | | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1945}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 8 | ||
+ | | Zakład Kruszyw Januszowice, Żwirownia "Babice" | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|7|11|1977}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|30|09|1981}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 9 | ||
+ | | Zakłady Chemiczne "Ceres" S.A. | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|1|02|1905}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1945}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 10 | ||
+ | | Zakłady Elektrod Węglowych "1 Maja" (dawniej Siemens) | ||
+ | | | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|25|05|1939}} | ||
+ | |- | ||
+ | | 11 | ||
+ | | Żwirownia "Arndt & Baron" | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1931}} | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | 12 | ||
+ | | Żwirownia "Babice" Gminy Bojków | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1931}} | ||
+ | | style="text-align:right"| {{dts|||1937}} | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | === Niezrealizowane projekty === | ||
+ | Plany przedłużenia linii do centrum Raciborza nie doszły do skutku, podobnie jak plany połączenia Rud z Kopalnią "Emma" (obecnie Marcel") przez Rybnik czy też pochodzącego z 1901 roku projektu budowy linii z Nieborowic do Czerwionki w której to znajduje się Kopalnia Dębieńsko. Jako fragment sieci tramwajowej, także kolej do Rud miała planowo zostać zelektryfikowana jednak pomysł ten nigdy nie doczekał się realizacji. | ||
== Tabor == | == Tabor == | ||
+ | ===Historyczny=== | ||
+ | W pierwszych latach do przewozów ludzi i towarów użytkowano tramwajowe lokomotywy parowe marki Hohenzoller, wycofane z dopiero co zelektryfikowanej miejskiej sieci tramwajowej, które ze względu na swój "miejski" rodowód nie sprawdziły się do ciągnięcia cięższych składów na dłuższych trasach. Już po 5 latach zaczęto więc wprowadzać do ruchu parowozy typowo "kolejowe" - początkowo marki Borsig (oznaczone serią Txb2) które służyły do lat 60-tych, później potężne Tw9. Po wojnie w ramach programu UNRRA dostarczono z USA maszyny serii Pxu które pracowały aż do zastąpienia ich spalinowozami rumuńskimi, kiedy to zostały w większości przekazane na Kujawskie Koleje Wąskotorowe. Podobnej klasy maszynami były polskie Px48 - trzy lokomotywy tej serii służyły na trasie Gliwice - Rudy w latach sześćdziesiątych jednak niewielka moc tych parowozów spowodowała, że przed końcem dekady zostały przeniesione na inne koleje wąskotorowe PKP. | ||
+ | ===Obecnie=== | ||
+ | Zestawienie (niepełne) taboru stacjonującego w Rudach: | ||
+ | |||
+ | === Parowozy stacjonujące obecnie bądź w przeszłości === | ||
+ | |||
+ | {| class="wikitable sortable" style="text-align:left" | ||
+ | ! style="width:90px" |Nr fabr. | ||
+ | ! Typ | ||
+ | ! Producent | ||
+ | ! Rok prod. | ||
+ | ! Nr. Kotła | ||
+ | ! Prześwit | ||
+ | ! Oznaczenie | ||
+ | ! style="width:110px"|Stan | ||
+ | ! class="unsortable"|Uwagi | ||
+ | |- | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | | [[Tw53/2647|2647]] | ||
+ | | Tw53 | ||
+ | | Chrzanów | ||
+ | | 1954 | ||
+ | | 13963/54 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Tw53-2566 | ||
+ | | style="background-color:#eaff80;" |sprzedany | ||
+ | | 05.03.2020 przetransportowany do Bytomia Karbia | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Las49/3343|3343]] | ||
+ | | Las49 | ||
+ | | Chrzanów | ||
+ | | 1954 | ||
+ | | 1655/53 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Las49-3343 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawny | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Ryś/2002|2002]] | ||
+ | | Ryś | ||
+ | | Chrzanów | ||
+ | | 1950 | ||
+ | | 719/50 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Tkb27 | ||
+ | | style="background-color:#eaff80;" |sprzedany /w remoncie | ||
+ | | w 2019 sprzedany do Bytomia Karbia | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Tw53/3996|3996]] | ||
+ | | Tw53/Pw53 | ||
+ | | Chrzanów | ||
+ | |1955/1997/9 | ||
+ | | 13969/54 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Pw53-02 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Eksponat | ||
+ | | przebudowany z Tw53. Tender od Px48. Zachowały się skrzynie wodne | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Tw9/?|?]] | ||
+ | | Tw9 | ||
+ | | Schwartzkopf | ||
+ | | ? | ||
+ | | ? | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Tw9-8 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Eksponat | ||
+ | | na stacji znajduje się kocioł i jedno koło | ||
+ | |- | ||
+ | | [[T40/?|?]] | ||
+ | | T40 | ||
+ | | AEG | ||
+ | | ? | ||
+ | | ? | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Tw9-? | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Eksponat | ||
+ | | na stacji znajdują się skrzynie wodne z ostatniego egzemplarza tej serii | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Kp4/?|?]] | ||
+ | | Kp4 | ||
+ | | Chrzanów? | ||
+ | | ? | ||
+ | | ? | ||
+ | | ? | ||
+ | | Kp4 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Eksponat | ||
+ | | rama parowozu | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Borsig B n2t/12050|12050]] | ||
+ | | ? | ||
+ | | Borsig | ||
+ | | 1929 | ||
+ | | 12050/29 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Bez oznaczeń | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Eksponat | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | === Lokomotywy typów WLs75, WLs150, WLs180, L30H oraz L45H === | ||
+ | |||
+ | {{Lw kwerenda istniejące|kolej=Górnośląskie Koleje Wąskotorowe - Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach}} | ||
+ | |||
+ | === Pozostałe pojazdy trakcyjne === | ||
+ | |||
+ | {| class="wikitable sortable" style="text-align:left" | ||
+ | ! style="width:90px" |Nr fabr. | ||
+ | ! Typ | ||
+ | ! Rok prod. | ||
+ | ! Prześwit | ||
+ | ! Oznaczenie | ||
+ | ! style="width:110px"|Stan | ||
+ | ! class="unsortable"|Uwagi | ||
+ | |- | ||
+ | |||
+ | |- | ||
+ | | [[A20D-P/25076|25076]] | ||
+ | | A20D-P | ||
+ | | 1985 | ||
+ | | 750 | ||
+ | | MBxd2-308 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiony | ||
+ | | wagon motorowy<br/>ex. 1000mm obecne wózki pochodzą Mbxd2-225 | ||
+ | |- | ||
+ | | [[A20D-P/25194|25194]] | ||
+ | | A20D-P | ||
+ | | 1986 | ||
+ | | 750 | ||
+ | | MBxd2-218 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawny | ||
+ | | wagon motorowy | ||
+ | |- | ||
+ | | [[2WLs50/2088|2088]] | ||
+ | | 2WLs50 | ||
+ | | 1970 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | 2WLs50-2088 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawna | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[2WLs50/2244|2244]] | ||
+ | | 2WLs50 | ||
+ | | ? | ||
+ | | 785 | ||
+ | | brak | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[2WLs40/1189|1189]] | ||
+ | | 2WLs40 | ||
+ | | 1961 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | 10 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | Pęknięty blok silnika | ||
+ | |- | ||
+ | | [[2WLs40|????]] | ||
+ | | 2WLs40 | ||
+ | | ???? | ||
+ | | 800 | ||
+ | | ?? | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | Brak wiązarów | ||
+ | |- | ||
+ | | [[WLs40/377|377]] | ||
+ | | WLs40 | ||
+ | | 1955 | ||
+ | | 600 | ||
+ | | ? | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[WLs40/372|372]] | ||
+ | | WLs40 | ||
+ | | 1955 | ||
+ | | 600 | ||
+ | | ? | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[WLs50M3/044|044]] | ||
+ | | WLs50M3 | ||
+ | | 1992 | ||
+ | | 600 | ||
+ | | WLs50-6 | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Las49/3343|3343]] | ||
+ | | Las49 | ||
+ | | 1954 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Las49-3343 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawna | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | | [[???]] | ||
+ | | Siemens elektrowóz | ||
+ | | 1896 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | ??? | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawna | ||
+ | | Brak m.in. reflektorów i części osprzętu elektr. | ||
+ | |- | ||
+ | | [[2WLs50/1732|1732]] | ||
+ | | 2WLs50 | ||
+ | | 1965 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | ???? | ||
+ | | style="background-color:#80FFFF;" |Odstawiona | ||
+ | | | ||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | ====Wagony pasażerskie==== | ||
+ | {| class="wikitable sortable" style="text-align:left" | ||
+ | ! style="width:90px" |Nr fabr. | ||
+ | ! Typ | ||
+ | ! Rok prod. | ||
+ | ! Prześwit | ||
+ | ! Oznaczenie | ||
+ | ! style="width:110px"|Stan | ||
+ | ! class="unsortable"|Uwagi | ||
+ | |- | ||
+ | | ??? | ||
+ | | A20D-P | ||
+ | | 1988 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Bxhpi 00-450034-236-7 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawny | ||
+ | | Wagon doczepny<br/>Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Soida | imię = Krzysztof| autor link = | tytuł = Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz| wydawca = Emi-Press| miejsce = Łódź| rok = 1998| strony = 79| isbn = 83-904079-2-2}}</ref> | ||
+ | |- | ||
+ | | ??? | ||
+ | | A20D-P | ||
+ | | 1988 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Bxhpi 00-450034-237-5 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawny | ||
+ | | Wagon doczepny<br/>Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Soida | imię = Krzysztof| autor link = | tytuł = Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz| wydawca = Emi-Press| miejsce = Łódź| rok = 1998| strony = 79| isbn = 83-904079-2-2}}</ref> | ||
+ | |- | ||
+ | | ??? | ||
+ | | A20D-P | ||
+ | | 1988 | ||
+ | | 785 | ||
+ | | Bxhpi 00-450034-238-3 | ||
+ | | style="background-color:#80FF89;" |Sprawny | ||
+ | | Wagon doczepny<br/>Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994<ref>{{cytuj książkę |nazwisko = Soida | imię = Krzysztof| autor link = | tytuł = Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz| wydawca = Emi-Press| miejsce = Łódź| rok = 1998| strony = 79| isbn = 83-904079-2-2}}</ref> | ||
+ | |- | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | == Zestawienie historyczne == | ||
+ | |||
+ | Zestawienie spalinowych pojazdów trakcyjnych stacjonujących w przeszłości i obecnie na stacji Rudy. | ||
+ | |||
+ | Zestawienie obecnie nie obejmuje wagonów motorowych oraz lokomotyw typu WLs40/50 i pochodnych oraz różnego rodzaju lokomotyw kopalnianych. | ||
+ | {{Lw kwerenda wg stacji|stacja=Rudy}} | ||
+ | |||
+ | {{Przypisy}} | ||
− | == | + | == Bibliografia == |
:* Soida Krzysztof, ''Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz'', EMI-PRESS, ISBN 83-904079-2-2 | :* Soida Krzysztof, ''Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz'', EMI-PRESS, ISBN 83-904079-2-2 | ||
+ | :* [http://www.gkw.pl gkw.pl] | ||
Wersja z 23:15, 5 mar 2020
Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach | |
Poprzednie nazwy: Górnośląskie Tramwaje Parowe, Górnośląskie Koleje Wąskotorowe | |
Rok budowy | 1898
|
Data wpisu do rejestru zabytków | 1993 |
Rozstaw szyn | 785 mm
|
Istniejące linie | Gliwice Wąskotorowe - Markowice Raciborskie |
Długość czynnego odcinka | 6 km |
Długość całkowita istniejących szlaków | ~12 km |
Długość zlikwidowanych linii | ~37 km |
Stacje styczne z koleją normalnotorową | Racibórz Markowice |
Inne ważniejsze stacje | Gliwice Trynek |
' | |
Operatorzy | |
Nazwa Operatora | Okres działalności |
Górnośląskie Tramwaje Parowe | 1900 - 1945 |
PKP | 1945 – 1992 |
Towarzystwo Służby Ochrony Zabytków Kolei Rybnik | 1994 - 2008 |
Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej | 2008 - obecnie
|
' |
Zabytkowa stacja kolei wąskotorowej w Rudach - Stacja kolei wąskotorowej położona w 23 kilometrze linii Gliwice Wąskotorowe - Racibórz Markowice obecnie znajduje się we władaniu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej. Niegdyś była ważną stacją przeładunkową, główną lokomotywownią i wagonownią na linii. Dziś stanowi bazę pod turystyczne przewozy kolejowe będąc jedną z nielicznych zachowanych w dobrym stanie stacji, przy której ostały się jeszcze wąskie tory.
Historia
Geneza powstania i budowa
Brak sprawnego systemu transportowego na trasie między Gliwicami a Raciborzem zaowocował w 1891 roku pomysłem budowy kolei wąskotorowej Gliwice-Rudy-Racibórz. Z inicjatywą stworzenia sprawnego systemu transportowego wyszła firma "Kramer & Co.". W 1894 r. utworzono Górnośląskie Tramwaje Parowe która później została pierwszym przewoźnikiem na linii. Trwały już wtedy prace przy budowie pierwszej linii tramwajowej Gliwice-Piekary Śląskie. 15 października 1987 roku firma "Kramer & Co." otrzymała koncesję na budowę i eksploatację linii w trakcji parowej a 13 kwietnia 1898 roku Ministerstwo Robót Publicznych nadało tej firmie prawo wywłaszczenia gruntów pod budowę kolei. Linia została otwarta 25 marca 1899r., początkowo na odcinku Gliwice-Rudy. W tym samym czasie połączono stację Nieborowice z Cegielnią "Wilcza" torem o długości 3,7 km. We fragmencie zezwolenia z dnia 25 kwietnia 1900 roku udzielonemu przez Prezydenta Rządowego Opola czytamy:
"Udziela się zezwolenia przy poniższych warunkach na budowę i eksploatację kolejki o charakterze linii bocznej o szerokości 0,785 m z Gliwic przez Rudy do Raciborza dla przewozu osób i towarów za pomocą trakcji parowej dla firmy Oberschleise Dampfstraßenbahn G.m.b.H. Berlin, którą zarejestrowano 21 marca 1894 roku w rejestrze handlowym Królewskiego Sądu Okręgowego I w Berlinie na podstawie ustawy o kolejkach i prywatnych połączeniach kolejowych z 28 lipca 1892 roku, w porozumieniu z Królewską Dyrekcją Kolejową w Katowicach oraz z zachowaniem praw osób trzecich.
§1Zezwolenia udziela się na okres 99 lat."
Z końcem 1900 roku Górnośląskie Tramwaje Parowe otrzymało prawo wywłaszczania gruntów pod budowę kolei od Rud w stronę Raciborza. Następnie do użytku oddany został krótki odcinek Rudy-Paproć (w lutym 1901). W kwietniu 1902 przedłużono linię do Markowic, po drodze budując stacje Szymocice, Nędza oraz Babice. W końcu 17 maja 1903 linia dotarła do ostatniej na linii stacji Ratibor Plania.
Dzieje kolei przed wojną
Po 1945 - w strukturach GKW
Bocznice
Linia stanowiła trzon transportu towarowego w regionie, z tego powodu posiadała kilka bocznic do różnych zakładów przemysłowych. Wykaz bocznic przedstawia poniższa tabela
L.p. | Nazwa bocznicy | Data otwarcia | Data zamknięcia |
---|---|---|---|
1 | Cegielnia "Wilcza" | 25 marca 1899 | 1926 |
2 | Górnośląskie Koleje Wąskotorowe | 2 czerwca 1905 | 1996 |
3 | Kopalnia Węgla Kamiennego "Gliwice" | 1905 | 31 grudnia 1993 |
4 | Młyn parowy, późniejsza garbarnia | 1923 | 1945 |
5 | stacja normalnotorowa Markowice | 1 lutego 1905 | 1945 |
6 | Tartak "Lukasine" | 1930 | |
7 | Tartak "Paproć" | 1945 | |
8 | Zakład Kruszyw Januszowice, Żwirownia "Babice" | 7 listopada 1977 | 30 września 1981 |
9 | Zakłady Chemiczne "Ceres" S.A. | 1 lutego 1905 | 1945 |
10 | Zakłady Elektrod Węglowych "1 Maja" (dawniej Siemens) | 25 maja 1939 | |
11 | Żwirownia "Arndt & Baron" | 1931 | |
12 | Żwirownia "Babice" Gminy Bojków | 1931 | 1937 |
Niezrealizowane projekty
Plany przedłużenia linii do centrum Raciborza nie doszły do skutku, podobnie jak plany połączenia Rud z Kopalnią "Emma" (obecnie Marcel") przez Rybnik czy też pochodzącego z 1901 roku projektu budowy linii z Nieborowic do Czerwionki w której to znajduje się Kopalnia Dębieńsko. Jako fragment sieci tramwajowej, także kolej do Rud miała planowo zostać zelektryfikowana jednak pomysł ten nigdy nie doczekał się realizacji.
Tabor
Historyczny
W pierwszych latach do przewozów ludzi i towarów użytkowano tramwajowe lokomotywy parowe marki Hohenzoller, wycofane z dopiero co zelektryfikowanej miejskiej sieci tramwajowej, które ze względu na swój "miejski" rodowód nie sprawdziły się do ciągnięcia cięższych składów na dłuższych trasach. Już po 5 latach zaczęto więc wprowadzać do ruchu parowozy typowo "kolejowe" - początkowo marki Borsig (oznaczone serią Txb2) które służyły do lat 60-tych, później potężne Tw9. Po wojnie w ramach programu UNRRA dostarczono z USA maszyny serii Pxu które pracowały aż do zastąpienia ich spalinowozami rumuńskimi, kiedy to zostały w większości przekazane na Kujawskie Koleje Wąskotorowe. Podobnej klasy maszynami były polskie Px48 - trzy lokomotywy tej serii służyły na trasie Gliwice - Rudy w latach sześćdziesiątych jednak niewielka moc tych parowozów spowodowała, że przed końcem dekady zostały przeniesione na inne koleje wąskotorowe PKP.
Obecnie
Zestawienie (niepełne) taboru stacjonującego w Rudach:
Parowozy stacjonujące obecnie bądź w przeszłości
Nr fabr. | Typ | Producent | Rok prod. | Nr. Kotła | Prześwit | Oznaczenie | Stan | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2647 | Tw53 | Chrzanów | 1954 | 13963/54 | 785 | Tw53-2566 | sprzedany | 05.03.2020 przetransportowany do Bytomia Karbia |
3343 | Las49 | Chrzanów | 1954 | 1655/53 | 785 | Las49-3343 | Sprawny | |
2002 | Ryś | Chrzanów | 1950 | 719/50 | 785 | Tkb27 | sprzedany /w remoncie | w 2019 sprzedany do Bytomia Karbia |
3996 | Tw53/Pw53 | Chrzanów | 1955/1997/9 | 13969/54 | 785 | Pw53-02 | Eksponat | przebudowany z Tw53. Tender od Px48. Zachowały się skrzynie wodne |
? | Tw9 | Schwartzkopf | ? | ? | 785 | Tw9-8 | Eksponat | na stacji znajduje się kocioł i jedno koło |
? | T40 | AEG | ? | ? | 785 | Tw9-? | Eksponat | na stacji znajdują się skrzynie wodne z ostatniego egzemplarza tej serii |
? | Kp4 | Chrzanów? | ? | ? | ? | Kp4 | Eksponat | rama parowozu |
12050 | ? | Borsig | 1929 | 12050/29 | 785 | Bez oznaczeń | Eksponat |
Lokomotywy typów WLs75, WLs150, WLs180, L30H oraz L45H
Oznaczenie | Typ fabryczny | Numer fabryczny | Rok produkcji | Stan | Rozstaw | Typ silnika | Stacjonowanie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
803S-01 | 803S | 01 | 1988 | Odstawiona | 785 mm | SW266 | Rudy | |
b/d | WLs50 | 1935 | 1968 | Odstawiona | 600 mm | Nieznany | b/d | |
b/d | WLs50 | 1936 | 1968 | Odstawiona | 600 mm | Nieznany | b/d |
Pozostałe pojazdy trakcyjne
Nr fabr. | Typ | Rok prod. | Prześwit | Oznaczenie | Stan | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|
25076 | A20D-P | 1985 | 750 | MBxd2-308 | Odstawiony | wagon motorowy ex. 1000mm obecne wózki pochodzą Mbxd2-225 |
25194 | A20D-P | 1986 | 750 | MBxd2-218 | Sprawny | wagon motorowy |
2088 | 2WLs50 | 1970 | 785 | 2WLs50-2088 | Sprawna | |
2244 | 2WLs50 | ? | 785 | brak | Odstawiona | |
1189 | 2WLs40 | 1961 | 785 | 10 | Odstawiona | Pęknięty blok silnika |
???? | 2WLs40 | ???? | 800 | ?? | Odstawiona | Brak wiązarów |
377 | WLs40 | 1955 | 600 | ? | Odstawiona | |
372 | WLs40 | 1955 | 600 | ? | Odstawiona | |
044 | WLs50M3 | 1992 | 600 | WLs50-6 | Odstawiona | |
3343 | Las49 | 1954 | 785 | Las49-3343 | Sprawna | |
??? | Siemens elektrowóz | 1896 | 785 | ??? | Sprawna | Brak m.in. reflektorów i części osprzętu elektr. |
1732 | 2WLs50 | 1965 | 785 | ???? | Odstawiona |
Wagony pasażerskie
Nr fabr. | Typ | Rok prod. | Prześwit | Oznaczenie | Stan | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|
??? | A20D-P | 1988 | 785 | Bxhpi 00-450034-236-7 | Sprawny | Wagon doczepny Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994[1] |
??? | A20D-P | 1988 | 785 | Bxhpi 00-450034-237-5 | Sprawny | Wagon doczepny Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994[2] |
??? | A20D-P | 1988 | 785 | Bxhpi 00-450034-238-3 | Sprawny | Wagon doczepny Przekazany gminie Kuźnia Raciborska dn. 29.07.1994[3] |
Zestawienie historyczne
Zestawienie spalinowych pojazdów trakcyjnych stacjonujących w przeszłości i obecnie na stacji Rudy.
Zestawienie obecnie nie obejmuje wagonów motorowych oraz lokomotyw typu WLs40/50 i pochodnych oraz różnego rodzaju lokomotyw kopalnianych.
Typ | Numer | Obecne / ostatnie oznaczenie |
Stacjonowanie od roku | Stacjonowanie do roku | Stan | Obecne / ostatnie miejsce stacjonowania |
---|---|---|---|---|---|---|
1Aw | 1811 | Bxhpi 00-380034 211–9 | 1974 | nadal | Odstawiona | Rudy |
Przypisy
- ↑ Krzysztof Soida: Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz. Łódź: Emi-Press, 1998, s. 79. ISBN 83-904079-2-2.
- ↑ Krzysztof Soida: Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz. Łódź: Emi-Press, 1998, s. 79. ISBN 83-904079-2-2.
- ↑ Krzysztof Soida: Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz. Łódź: Emi-Press, 1998, s. 79. ISBN 83-904079-2-2.
Bibliografia
- Soida Krzysztof, Kolej Gliwice Trynek - Rudy - Racibórz, EMI-PRESS, ISBN 83-904079-2-2
- gkw.pl