Archiwum:Projekt przebudowy stacji Maciejkowice (1942)

Projekt przebudowy stacji Maciejkowice (1942)
Tytuł teczki	Projekt przebudowy stacji Maciejkowice z 1942 roku
Data początkowa	1942
Data końcowa	1942
Sygnatura teczki	AT-00096
Słowa kluczowe	Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, projekt, plan stacji, Maciejkowice, Reichsbahndirektion Oppeln

Wprowadzenie

Projekt przebudowy stacji Maciejkowice został przygotowany podczas II wojny światowej przez Reichsbahndirektion Oppeln, czyli Dyrekcję Kolei Rzeszy w Opolu. Zatwierdzono go 18 kwietnia 1942 roku. Omawianym elementem tego projektu jest skan planu przebudowy układu torowego naniesiony na istniejący wcześniej układ. Skan został odnaleziony w zasobach Internetu 4 lipca 2008 roku, a jego autor pozostaje nieznany. W przypadku posiadania jakichkolwiek informacji autorskich, serwis Enkol.pl zachęca do kontaktu. Analizę skanu wraz z materiałami dodatkowymi przygotował Mariusz Herchold.

Stary układ torowy

Omawiany skan stanowi szczegółowe źródło informacji o układzie torowym stacji Maciejkowice sprzed jej wojennej przebudowy. Stacja składała się wówczas z 8 torów głównych. Zwrotnice wszystkich rozjazdów nastawiane były ręcznie, a ich obsługa odbywała się z 3 posterunków zwrotniczowskich opisanych w poniższej tabeli.

Lokalizacja	Rozjazdy zwyczajne	Rozjazdy krzyżowe
zachodnia głowica rozjazdowa	10	3
wyjazd z parowozowni	7	1
wschodnia głowica rozjazdowa	11	4

Opisy wybranych budynków są nieczytelne, ale z pewną dozą prawdopodobieństwa można stwierdzić, że pracą wszystkich trzech posterunków zwrotniczowskich kierował dyżurny ruchu z budynku stacyjnego zlokalizowanego po lewej stronie wieży wodnej (Wasserturm). Tak przynajmniej miało to miejsce na początku XX wieku, kiedy budynek ten na mapach opisywano jako Controllhaus. Funkcję budynku stacyjnego pełnił on jeszcze w 1951 roku, a zlikwidowany został prawdopodobnie w latach 60 XX wieku.

Na planie przedstawiono 12-stanowiskową parowozownię wachlarzową jako istniejącą przed przebudową stacji, podczas gdy w literaturze zaznaczono, że parowozownia ta powstała dopiero w trakcie wojennej przebudowy. Biorąc jednak pod uwagę informacje, że w okresie międzywojennym w Maciejkowicach istniała parowozownia zatrudniająca 82 pracowników, przy braku innych materiałów można brać pod uwagę co najmniej 2 możliwości:

• w ramach wojennej przebudowy wzniesiono wachlarz w miejsce istniejącego tu wcześniej,
• wojenna przebudowa jednak nie obejmowała samej parowozowni, a budynek był starszy.

Nad zachodnią głowicą rozjazdową zaznaczona została kolej liniowa (Drahtseilbahn) opisana jako biegnąca z Szybu Kolejowego (Bahnschacht) Kopalni Chorzów do Szybu Zygmunt August (Ernst August-Schacht) tej samej kopalni. Być może szyby te należy traktować jako punkty pośrednie, gdyż kolej ta pierwotnie łączyła Hutę Królewską z odkrywką w Antoniowcu.

Ponadto, na planie zaznaczono istniejące w 1942:

• podział terenu na działki ze wskazaniem ich właścicieli,
• kanalizację obsługującą parowozownię Maciejkowice,
• przechodzące nad stacją linie wysokiego napięcia (Hochspannungs-Leitung),
• drogi wokół układu torowego.

Projektowany układ torowy

Zakres przebudowy układu torowego został na planie zaznaczony kolorem czerwonym. O tym, że przebudowa ta została zrealizowana świadczy fakt, że zaprojektowany układ służył (po kilku niewielkich przebudowach) do końca istnienia stacji Maciejkowice w 2003 roku. Zakres przebudowy przewidzianej w 1942 roku był szeroki - zaplanowano:

• likwidację nieomal całego dotychczasowego układu torowego,
• likwidację wszystkich 3 posterunków zwrotniczowskich,
• budowę nowego układu torowego stacji z grupą 13 torów głównych,
• budowę nowych, mechanicznych scentralizowanych urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego,
• budowę 2 nowych nastawni: dysponującej (Befehlsstellwerk), czyli późniejszej Mc oraz wykonawczej (Wärterstellwerk), czyli późniejszej Mc1.

Warto zauważyć, że nowy układ torowy przewidywał nieomal całkowitą rezygnację ze stosowania rozjazdów krzyżowych podwójnych. Pozostawiono tylko jeden z nich, w torach zdawczo-odbiorczych Zakładów Azotowych, który został zastąpiony dwoma rozjazdami zwyczajnymi podczas modernizacji urządzeń zabezpieczenia ruchu kolejowego w latach 60 XX wieku.

Dla każdego z torów głównych wyznaczono kierunek, dla którego przewidywano formować na nim pociągi. Jest to praktyka znana ze stacji rozrządowych, co świadczy o charakterze pracy Maciejkowic, utrzymanym również po wojnie (plan stacji z 1951 roku również ma opisane kierunki). Literatura wspomina o pomyśle budowy górki rozrządowej, jednak na omawianym planie jej nie zaznaczono. Jeśli taki pomysł był faktycznie rozważany, zapewne na wstępnym etapie projektu z niego zrezygnowano.

Na planie zaznaczono ślady infrastruktury zlikwidowanej na krótko przed wybuchem II wojny światowej, której nie przewidywano odbudowywać w 1942 roku. Szczegóły przedstawiono w poniższej tabeli.

Tor	Likwidacja	Odbudowa
tor nr 1 szlaku do Pola Północnego	1936	1947
łącznica z Brzezin Śląskich do Pola Północnego	1939	1974

Ślady dawnych Maciejkowic

Omawiany plan zawiera również cenne informacje o pozostałościach po układzie linii dojazdowych i bocznic Maciejkowic z XIX wieku. Są to:

• nasyp po pierwotnym przebiegu linii do Brzezin Śląskich,
• nasyp po pierwotnym przebiegu normalnotorowej Kolei Górnośląskiej (Oberschlesische Eisenbahn) omijającym obecną stację Chorzów Stary,
• budynek mieszkalny będącym dawnym posterunkiem dróżnika (Bahnwärter) Kolei Górnośląskiej, istniejącym jeszcze co najmniej w 1980 roku,
• pierwotny przebieg bocznicy do Huty Królewskiej (na tyłach parowozowni),
• ślad po niezidentyfikowanej bocznicy, odgałęziającej się w zachodniej głowicy rozjazdowej w kierunku północnym,
• pierwotny przebieg bocznicy do Szybu Zygmunt August.

Wszystkie powyższe pozostałości zaznaczono na oddzielnych rysunkach.