Koszalińska Kolej Wąskotorowa: Różnice pomiędzy wersjami

Z Enkol
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
(Utworzył nową stronę „'''Koszalińska Kolej Wąskotorowa''' - zabytkowa kolej wąskotorowa położona w województwie Zachodniopomorskim, w [[wikipedia:p...”)
 
 
(Nie pokazano 9 wersji utworzonych przez 3 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
−
'''Koszalińska Kolej Wąskotorowa''' - zabytkowa [[kolej wąskotorowa]] położona w województwie [[wikipedia:Zachodniopomorskie|Zachodniopomorskim]], w [[wikipedia:powiat koszaliński|powiecie koszalińskim]]. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku [[Koszalin Wąskotorowy]] - [[Manowo]].
+
{{Szablon:Kolej wąskotorowa infobox
 +
|nazwa_kolei                                                      = Koszalińska Kolej Wąskotorowa
 +
|nazwy_wcześniejsze                                              = Poprzednie nazwy:<br/>AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff (1897-1905) <br/>AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard (1905-1933) <br/>Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG (1933-1940) <br/>Pommerschen Landesbahnen: Köslin–Belgarder Bahnen (1940-1945)''<br/> Koszalińska Kolej Dojazdowa (1945-2001)''<br/>
 +
|grafika                                                          = [[Plik:Koszalin-mapa.jpg|300px|thumb]]
 +
|rok_budowy                                                      = 1898
 +
|cel_budowy                                                      =
 +
|zleceniodawca_budowy                                            =
 +
|rok_rozbiórki                                                    =
 +
|wpis_do_rej_zab                                                  = nr rej.: A-50 z 27.07.2000
 +
|rozstaw_szyn                                                    = 1000 mm
 +
|pierwotny_prześwit                                              = 750 mm
 +
|rok_przekucia                                                    =
 +
|istniejące_linie                                                = Koszalin Wąsk. - Manowo - Rosnowo
 +
|długość_czynnego_odcinka                                        = 19,6 km
 +
|długość_całkowita_istniejących_szlaków                          =
 +
|linie_rozebrane                                                  = Manowo - Nacław, <br> Rosnowo - Świelino, <br>Świelino - Bobolice, <br> Świelino - Białogard, <br>Białogard - Lepino Trójkąt
 +
|długość_zlikwidowanych_linii                                    = 104,1
 +
|stacje_styczne                                                  = Koszalin Wąsk.,<br/> Białogard Wąsk.
 +
|inne_ważniejsze_stacje                                          = Manowo,<br/> Kurozwęcz,<br/> Świelino,<br/> Bobolice
 +
|uwagi                                                            =
 +
|1. operator                                                      = ''AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff''
 +
|1_okres_działalności                                            = 1898 - 1905
 +
|2. operator                                                      = ''AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard''
 +
|2_okres_działalności                                            = 1905 - 1933
 +
|3. operator                                                      = ''Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG''
 +
|3_okres_działalności                                            = 1933 - 1937
 +
|4. operator                                                      = ''Landesbahndirektion Pommern''
 +
|4_okres_działalności                                            = 1937 - 1945
 +
|5. operator                                                      = [[PKP]]
 +
|5_okres_działalności                                            = 1945 - 2001
 +
|6. operator                                                      = [[ Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]
 +
|6_okres_działalności                                            = od 2006
 +
|uwagi_operator                                                  =
 +
}}
 +
 
 +
'''Koszalińska Kolej Wąskotorowa''' - zabytkowa [[kolej wąskotorowa]] położona w województwie [[wikipedia:Zachodniopomorskie|Zachodniopomorskim]], w [[wikipedia:powiat koszaliński|powiecie koszalińskim]]. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku [[Koszalin Wąskotorowy]] - [[Manowo]]. Przewoźnikiem jest [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]
  
 
==Historia==
 
==Historia==
 +
 +
===1897-1945===
 
Potrzeba budowy kolei o znaczeniu lokalnym zrodziła się w powiecie koszalińskim jeszcze za czasów pruskich. Kiepskiej jakości drogi gruntowe stwarzały bowiem coraz większe problemy [[transport]]owe i stanowiły poważne utrudnienie funkcjonowania licznych [[cegielnia|cegielni]], [[gorzelnia|gorzelni]], gospodarstw rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Kolej natomiast, zdaniem ówczesnych analityków gospodarczych, mogłaby zapewnić swobodny dowóz materiałów potrzebnych do produkcji oraz dystrybucję wytwarzanych dóbr. Przewoziłaby także pracowników i zapewniała komunikację części powiatu koszalińskiego z „resztą świata”. Wszystko to stwarzało szansę na ożywienie gospodarcze regionu.
 
Potrzeba budowy kolei o znaczeniu lokalnym zrodziła się w powiecie koszalińskim jeszcze za czasów pruskich. Kiepskiej jakości drogi gruntowe stwarzały bowiem coraz większe problemy [[transport]]owe i stanowiły poważne utrudnienie funkcjonowania licznych [[cegielnia|cegielni]], [[gorzelnia|gorzelni]], gospodarstw rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Kolej natomiast, zdaniem ówczesnych analityków gospodarczych, mogłaby zapewnić swobodny dowóz materiałów potrzebnych do produkcji oraz dystrybucję wytwarzanych dóbr. Przewoziłaby także pracowników i zapewniała komunikację części powiatu koszalińskiego z „resztą świata”. Wszystko to stwarzało szansę na ożywienie gospodarcze regionu.
 
Decyzja o budowie koszalińskiej wąskotorówki zapadła w 1897 roku, jednak koncesję oraz pozwolenie na budowę wydano dopiero 24 maja 1898 r. Ze względów zaś oszczędnościowych wybrano rozstaw szyn 750 mm, a więc inny od szerokości torów po jakich jeździły inne kolejki Pomorza Zachodniego.
 
Decyzja o budowie koszalińskiej wąskotorówki zapadła w 1897 roku, jednak koncesję oraz pozwolenie na budowę wydano dopiero 24 maja 1898 r. Ze względów zaś oszczędnościowych wybrano rozstaw szyn 750 mm, a więc inny od szerokości torów po jakich jeździły inne kolejki Pomorza Zachodniego.
 
24 maja 1898 roku, w dniu wydania koncesji na budowę i eksploatację koszalińskiej kolei wąskotorowej, powstała Spółka Akcyjna Kolei Wąskotorowej [[Koszalin]]-[[Nacław]]. Jej właścicielem był powiat koszaliński, fabryka parowozów „Krauss-Maffei" z Monachium oraz akcjonariusze. Fabryka „Krauss-Maffei'' dostarczyła materiały niezbędne do budowy kolei (podkłady, szyny itd.), a później tabor trakcyjny ([[parowóz|parowozy]]). 1 listopada tegoż roku uruchomiono przewozy na odcinku Koszalin-Manowo-Nacław (32 km) i wydzierżawiono od [[Sławieńska Kolej Powiatowa|Sławieńskiej Kolei Powiatowej]] odcinek Nacław-[[Jacinki]] (7 km). Dobre wyniki przewozowe zachęciły spółkę do rozbudowy sieci kolejki.
 
24 maja 1898 roku, w dniu wydania koncesji na budowę i eksploatację koszalińskiej kolei wąskotorowej, powstała Spółka Akcyjna Kolei Wąskotorowej [[Koszalin]]-[[Nacław]]. Jej właścicielem był powiat koszaliński, fabryka parowozów „Krauss-Maffei" z Monachium oraz akcjonariusze. Fabryka „Krauss-Maffei'' dostarczyła materiały niezbędne do budowy kolei (podkłady, szyny itd.), a później tabor trakcyjny ([[parowóz|parowozy]]). 1 listopada tegoż roku uruchomiono przewozy na odcinku Koszalin-Manowo-Nacław (32 km) i wydzierżawiono od [[Sławieńska Kolej Powiatowa|Sławieńskiej Kolei Powiatowej]] odcinek Nacław-[[Jacinki]] (7 km). Dobre wyniki przewozowe zachęciły spółkę do rozbudowy sieci kolejki.
 
1 listopada 1905 r. otwarto odcinek Manowo-Świelino-Bobolice (34 km), a 2 listopada odcinek Świelino-Białogard (32 km). Po przystąpieniu do spółki powiatów [[Białogard]] i [[Bobolice]] postanowiono zmienić nazwę spółki na Spółkę Akcyjną Zjednoczonych Kolei Wąskotorowych Powiatów Koszalin, Bobolice i Białogard. 16 września 1909 r. oddano do użytku nowozbudowany odcinek Białogard-Rarwino (20 km). Aby umożliwić korzystanie z kolejki mieszkańcom całego regionu (a więc i tym z najdalej położonych wsi) w roku 1927 uruchomiono samochodową komunikację autobusową. W 1932 r., w wyniku reformy administracyjnej w Niemczech zlikwidowano powiat Bobolice. Kolei zmieniła więc nazwę na Koszalińsko-Białogardzka Kolej Wąskotorowa Spółka Akcyjna. Dwa lata później, z uwagi na to, iż kolej sławieńska przebudowała odcinek Sławno-Jacinki-Polanów Pom. (43 km) z 750 mm na 1435 mm (normalnotorowy), wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Jacinki-Polanów Pom.-[[Żydowo]] (15 km) i na trasie Jacinki-Polanów Pom. zastosowano splot trzech szyn. Mogły zatem po nich jeździć zarówno pociągi normalnotorowe i wąskotorowe.
 
1 listopada 1905 r. otwarto odcinek Manowo-Świelino-Bobolice (34 km), a 2 listopada odcinek Świelino-Białogard (32 km). Po przystąpieniu do spółki powiatów [[Białogard]] i [[Bobolice]] postanowiono zmienić nazwę spółki na Spółkę Akcyjną Zjednoczonych Kolei Wąskotorowych Powiatów Koszalin, Bobolice i Białogard. 16 września 1909 r. oddano do użytku nowozbudowany odcinek Białogard-Rarwino (20 km). Aby umożliwić korzystanie z kolejki mieszkańcom całego regionu (a więc i tym z najdalej położonych wsi) w roku 1927 uruchomiono samochodową komunikację autobusową. W 1932 r., w wyniku reformy administracyjnej w Niemczech zlikwidowano powiat Bobolice. Kolei zmieniła więc nazwę na Koszalińsko-Białogardzka Kolej Wąskotorowa Spółka Akcyjna. Dwa lata później, z uwagi na to, iż kolej sławieńska przebudowała odcinek Sławno-Jacinki-Polanów Pom. (43 km) z 750 mm na 1435 mm (normalnotorowy), wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Jacinki-Polanów Pom.-[[Żydowo]] (15 km) i na trasie Jacinki-Polanów Pom. zastosowano splot trzech szyn. Mogły zatem po nich jeździć zarówno pociągi normalnotorowe i wąskotorowe.
−
Rok 1945 okazał się dla koszalińskiej wąskotorówki ostatnim. Wkraczająca na te tereny [[wikipedia:Armia Czerwona]] dokonała całkowitego demontażu torowisk oraz wywiozła do [[ZSRR]] cały tabor.
+
Rok 1945 okazał się dla koszalińskiej wąskotorówki ostatnim. Wkraczająca na te tereny [[wikipedia:Armia Czerwona|Armia Czerwona]] dokonała całkowitego demontażu torowisk oraz wywiozła do [[ZSRR]] cały tabor.
  
 +
===1945-2001===
 
1 maja 1945 roku wszystkie linie kolejowe przejęły [[Polskie Koleje Państwowe]]. Rok później, prawdopodobnie pod naciskiem wojska, które zaplanowało budowę [[wikipedia:Lotnisko Koszalin-Zegrze Pomorskie|lotniska w Zegrzu Pomorskim]], zapadła decyzja o odbudowie koszalińskiej kolei wąskotorowej. Wąskotorówka miała najpierw dowozić materiały niezbędne do budowy lotniska, a następnie paliwo do samolotów oraz opał do ogrzewania jednostki.
 
1 maja 1945 roku wszystkie linie kolejowe przejęły [[Polskie Koleje Państwowe]]. Rok później, prawdopodobnie pod naciskiem wojska, które zaplanowało budowę [[wikipedia:Lotnisko Koszalin-Zegrze Pomorskie|lotniska w Zegrzu Pomorskim]], zapadła decyzja o odbudowie koszalińskiej kolei wąskotorowej. Wąskotorówka miała najpierw dowozić materiały niezbędne do budowy lotniska, a następnie paliwo do samolotów oraz opał do ogrzewania jednostki.
  
Linia 14: Linia 52:
 
W 1951 r. PKD uruchomiły linię [[Świelino]]-Białogard (32km), a 1952 r. Białogard-Rarwino-Lepino-Sławoborze (30km). Jedynym nieodbudowanym odcinkiem pozostała 42 kilometrowa trasa na odcinku Manowo-Polanów Pom.-Żydowo.
 
W 1951 r. PKD uruchomiły linię [[Świelino]]-Białogard (32km), a 1952 r. Białogard-Rarwino-Lepino-Sławoborze (30km). Jedynym nieodbudowanym odcinkiem pozostała 42 kilometrowa trasa na odcinku Manowo-Polanów Pom.-Żydowo.
  
−
Największe przewozy na koszalińskiej wąskotorówce, osiągające 500 tyś. osób i 200 tyś. ton towarów, odnotowano w latach 50-tych. W latach kolejnych poziom przewozów jednak wyraźnie spadał. Najniższe odnotowano w latach 90-tych. Rozpoczął się wówczas proces sukcesywnego wstrzymywania ruchu pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach. W roku 1984 zamknięto linię Świelino-Bobolice (16 km). W roku 1991, po wykolejeniu się pociągu towarowego spowodowanego złym stanem technicznym torowiska, wstrzymano przewozy towarowe na linii Białogard-Sławoborze. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku, jednolita do tej pory sieć PKD rozpadła się na trzy odrębne koleje: Koszalińską KD z siedzibą w Koszalinie, Gryficką KD z siedzibą w Gryficach oraz Stargardzką KD z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim. W 1992. wstrzymano przewozy pasażerskie na trasie Białogard-Sławoborze (30 km) oraz zlikwidowano lokomotywownię w Białogardzie. 30 września 1996 r. zamknięto także odcinek Świelino-Białogard (32 km). Od 2001 r. linia Koszalin-Świelino (30 km) została skrócona o 10 km, a do końcowej stacji Rosnowo kolejka dojeżdżała jedynie w okresie wakacji. 17 września 2001r. w swoją ostatnią trasę wyjechał pociąg towarowy do lotniska w Zegrzu Pomorskim, a 22 września ustało połączenie na odcinku Świelino-Koszalin. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta 1 października 2001 r.
+
Największe przewozy na koszalińskiej wąskotorówce, osiągające 500 tyś. osób i 200 tyś. ton towarów, odnotowano w latach 50-tych. W latach kolejnych poziom przewozów jednak wyraźnie spadał. Najniższe odnotowano w latach 90-tych. Rozpoczął się wówczas proces sukcesywnego wstrzymywania ruchu pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach. W roku 1984 zamknięto linię Świelino-Bobolice (16 km). W roku 1991, po wykolejeniu się pociągu towarowego spowodowanego złym stanem technicznym torowiska, wstrzymano przewozy towarowe na linii Białogard-Sławoborze. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku, jednolita do tej pory sieć PKD rozpadła się na trzy odrębne koleje: Koszalińską KD z siedzibą w Koszalinie, Gryficką KD z siedzibą w Gryficach oraz Stargardzką KD z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim. W 1992. wstrzymano przewozy pasażerskie na trasie Białogard-Sławoborze (30 km) oraz zlikwidowano lokomotywownię w Białogardzie. 30 września 1996 r. zamknięto także odcinek Świelino-Białogard (32 km). Od 2001 r. linia Koszalin-Świelino (30 km) została skrócona o 10 km, a do końcowej stacji Rosnowo kolejka dojeżdżała jedynie w okresie wakacji. 17 września 2001r. w swoją ostatnią trasę wyjechał pociąg towarowy do lotniska w Zegrzu Pomorskim, a 22 września ustało połączenie na odcinku Świelino-Koszalin. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta 1 października 2001 r. <ref>{{cytuj stronę| url = http://waskotorowka.koszalin.pl/pages/kolej/historia.php| tytuł = Historia koszalińskiej kolei wąskotorowej| data dostępu = 30 września 2013| autor = | język = }}</ref>
  
 +
===od 2005===
 
7 listopada 2005r, powstało [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]. Jego podstawowym celem było uratowanie od zniszczenia i doprowadzenie do ponownego uruchomienia wąskotorówki.
 
7 listopada 2005r, powstało [[Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki]]. Jego podstawowym celem było uratowanie od zniszczenia i doprowadzenie do ponownego uruchomienia wąskotorówki.
  
−
W tym samym roku członkowie towarzystwa rozpoczęli prace społeczne na terenie lokomotywowni stacji [[Koszalin Wąskotorowy]] oraz na szlaku kolei do [[Rosnowo Wąskotorowe|Rosnowa]]. Pierwsze dwa lata funkcjonowania stowarzyszenie skupiało się za zabezpieczeniu zdewastowanej lokomotywowni oraz udrożnieniu linii kolejowej na odcinku Koszalin-[[Manowo]]. Przełomowym rokiem w funkcjonowaniu towarzystwa był rok 2008 Do budynku lokomotywowni podłączony został prąd, zainstalowany został elektroniczny system ochrony mieni oraz inne potrzebne do funkcjonowania media. . W tym samym roku w maju odbył się pierwszy transport taboru z Dobrej nowogardzkiej do Koszalina. Przywieziony został wagon motorowy Mbxd2-307.
+
W tym samym roku członkowie towarzystwa rozpoczęli prace społeczne na terenie lokomotywowni stacji [[Koszalin Wąskotorowy]] oraz na szlaku kolei do [[Rosnowo Wąskotorowe|Rosnowa]]. Pierwsze dwa lata funkcjonowania stowarzyszenie skupiało się za zabezpieczeniu zdewastowanej lokomotywowni oraz udrożnieniu linii kolejowej na odcinku Koszalin-[[Manowo]]. Przełomowym rokiem w funkcjonowaniu towarzystwa był rok 2008 Do budynku lokomotywowni podłączony został prąd, zainstalowany został elektroniczny system ochrony mieni oraz inne potrzebne do funkcjonowania media. . W tym samym roku w maju odbył się pierwszy transport taboru z Dobrej nowogardzkiej do Koszalina. Przywieziony został wagon silnkowy [[A20D-P/25075|Mbxd2-307]].
  
−
Po zakończeniu naprawy wagonu motorowego prowadziło ruch technologiczny, którego celem było przywrócenie sprawności technicznej linii Koszalin - [[Bonin]]. 13 Września odbył się pierwszy festyn na stacji Bonin, tydzień później pociąg pierwszy raz po 5 latach wjechał na stację w Manowie. Głównym celem jednak była odbudowa torowiska do Rosnowa. Na początku 2009 r rozpoczęły się przygotowania do odbudowy 4 km odcinka Manowo-Rosnowo. W między czasie zorganizowany został drugi transport taboru do Koszalina. Tym razem była to Lokomotywa Lxd2-476, Wagon barowy, wagon Bxhpi, wagon letni oraz dwa brankardy.
+
Po zakończeniu naprawy wagonu motorowego prowadziło ruch technologiczny, którego celem było przywrócenie sprawności technicznej linii Koszalin - [[Bonin]]. 13 Września odbył się pierwszy festyn na stacji Bonin, tydzień później pociąg pierwszy raz po 5 latach wjechał na stację w Manowie. Głównym celem jednak była odbudowa torowiska do Rosnowa. Na początku 2009 r rozpoczęły się przygotowania do odbudowy 4 km odcinka Manowo-Rosnowo. W między czasie zorganizowany został drugi transport taboru do Koszalina. Tym razem była to Lokomotywa [[L45H/24845|Lxd2-476]], Wagon barowy, wagon [[Oznaczenia taboru wąskotorowego PKP (WM-11)#Bxhpi|Bxhpi]], wagon letni oraz dwa [[Brankard|brankardy]].
  
 
Od 2010 roku Towarzystwo prowadzi regularny ruch turystyczny w okresie letnim na trasie Koszalin Wąskotorowy - Manowo.
 
Od 2010 roku Towarzystwo prowadzi regularny ruch turystyczny w okresie letnim na trasie Koszalin Wąskotorowy - Manowo.
Linia 33: Linia 72:
 
|-
 
|-
 
|0,0
 
|0,0
−
|'''[[Koszalin Wąskotorowy|Koszalin Wąsk.]]'''<ref name="węzeł"/>
+
|'''[[Koszalin Wąskotorowy|Koszalin Wąsk.]]'''
 
|'''Köslin Kleinbahnhof / Ldb.'''
 
|'''Köslin Kleinbahnhof / Ldb.'''
 
|-
 
|-
Linia 87: Linia 126:
 
|-
 
|-
 
|0,0
 
|0,0
−
|'''[[Manowo]]'''<ref name="węzeł"/>
+
|'''[[Manowo]]'''
 
|'''Manow'''
 
|'''Manow'''
 
|-
 
|-
Linia 143: Linia 182:
 
|-
 
|-
 
|16,9
 
|16,9
−
|'''[[Bobolice Wąskotorowe|Bobolice Wąsk.]]'''<ref name="węzeł"/>
+
|'''[[Bobolice Wąskotorowe|Bobolice Wąsk.]]'''
 
|'''Bublitz Ldb.'''
 
|'''Bublitz Ldb.'''
 
|}
 
|}
  
 
{| border=1 cellpadding=1 cellspacing=1 width=45% style="background: #ffffff; font-size:90%; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; float: right"
 
{| border=1 cellpadding=1 cellspacing=1 width=45% style="background: #ffffff; font-size:90%; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; float: right"
−
| width="5%"| '''[[kilometr|km]]'''||width="20%"|'''[[język polski|polska]] nazwa'''||width="20%"|'''[[język niemiecki|niemiecka]] nazwa'''
+
| width="5%"| '''[[kilometr|km]]'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język polski|polska]] nazwa'''||width="20%"|'''[[wikipedia:język niemiecki|niemiecka]] nazwa'''
 
|-
 
|-
 
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Białogard Miasto – Świelino
 
|colspan=3 align=center bgcolor="EAEAEA"| linia Białogard Miasto – Świelino
 
|-
 
|-
 
|0,0
 
|0,0
−
|'''[[Białogard Miasto]]'''<ref name="węzeł"/>
+
|'''[[Białogard Miasto]]'''
 
|'''Belgard Reichsbanhof'''
 
|'''Belgard Reichsbanhof'''
 
|-
 
|-
Linia 260: Linia 299:
 
<br clear=all>
 
<br clear=all>
  
 +
==Linki==
 +
http://waskotorowka.koszalin.pl/
  
−
==Linki==
+
==Przypisy==
 +
<references/>
  
  
−
<references/>
+
<noinclude>
 +
[[Kategoria:Hasła encyklopedyczne]]
 +
[[Kategoria:Koszalińska Kolej Wąskotorowa]]
 +
</noinclude>

Aktualna wersja na dzień 17:24, 24 lut 2017

Koszalińska Kolej Wąskotorowa
Koszalin-mapa.jpg
Poprzednie nazwy:
AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff (1897-1905)
AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard (1905-1933)
Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG (1933-1940)
Pommerschen Landesbahnen: Köslin–Belgarder Bahnen (1940-1945)
Koszalińska Kolej Dojazdowa (1945-2001)
Rok budowy 1898


Data wpisu do rejestru zabytków nr rej.: A-50 z 27.07.2000
Rozstaw szyn 1000 mm
Pierwotny rozstaw szyn 750 mm
Istniejące linie Koszalin Wąsk. - Manowo - Rosnowo
Długość czynnego odcinka 19,6 km
Linie rozebrane Manowo - Nacław,
Rosnowo - Świelino,
Świelino - Bobolice,
Świelino - Białogard,
Białogard - Lepino Trójkąt
Długość zlikwidowanych linii 104,1
Stacje styczne z koleją normalnotorową Koszalin Wąsk.,
Białogard Wąsk.
Inne ważniejsze stacje Manowo,
Kurozwęcz,
Świelino,
Bobolice
'
Operatorzy
Nazwa Operatora Okres działalności
AG Kleinbahn Köslin–Natzlaff 1898 - 1905
AG der vereinigten Kleinbahnen der Kreise Köslin, Bublitz, Belgard 1905 - 1933
Köslin–Bublitz, Belgarder Kleinbahn AG 1933 - 1937
Landesbahndirektion Pommern 1937 - 1945
PKP 1945 - 2001
Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki od 2006
'


Koszalińska Kolej Wąskotorowa - zabytkowa kolej wąskotorowa położona w województwie Zachodniopomorskim, w powiecie koszalińskim. Prowadzi sezonowy ruch turystyczny w okresie letnim na odcinku Koszalin Wąskotorowy - Manowo. Przewoźnikiem jest Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki

Historia[edytuj]

1897-1945[edytuj]

Potrzeba budowy kolei o znaczeniu lokalnym zrodziła się w powiecie koszalińskim jeszcze za czasów pruskich. Kiepskiej jakości drogi gruntowe stwarzały bowiem coraz większe problemy transportowe i stanowiły poważne utrudnienie funkcjonowania licznych cegielni, gorzelni, gospodarstw rolnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Kolej natomiast, zdaniem ówczesnych analityków gospodarczych, mogłaby zapewnić swobodny dowóz materiałów potrzebnych do produkcji oraz dystrybucję wytwarzanych dóbr. Przewoziłaby także pracowników i zapewniała komunikację części powiatu koszalińskiego z „resztą świata”. Wszystko to stwarzało szansę na ożywienie gospodarcze regionu. Decyzja o budowie koszalińskiej wąskotorówki zapadła w 1897 roku, jednak koncesję oraz pozwolenie na budowę wydano dopiero 24 maja 1898 r. Ze względów zaś oszczędnościowych wybrano rozstaw szyn 750 mm, a więc inny od szerokości torów po jakich jeździły inne kolejki Pomorza Zachodniego. 24 maja 1898 roku, w dniu wydania koncesji na budowę i eksploatację koszalińskiej kolei wąskotorowej, powstała Spółka Akcyjna Kolei Wąskotorowej Koszalin-Nacław. Jej właścicielem był powiat koszaliński, fabryka parowozów „Krauss-Maffei" z Monachium oraz akcjonariusze. Fabryka „Krauss-Maffei dostarczyła materiały niezbędne do budowy kolei (podkłady, szyny itd.), a później tabor trakcyjny (parowozy). 1 listopada tegoż roku uruchomiono przewozy na odcinku Koszalin-Manowo-Nacław (32 km) i wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Nacław-Jacinki (7 km). Dobre wyniki przewozowe zachęciły spółkę do rozbudowy sieci kolejki. 1 listopada 1905 r. otwarto odcinek Manowo-Świelino-Bobolice (34 km), a 2 listopada odcinek Świelino-Białogard (32 km). Po przystąpieniu do spółki powiatów Białogard i Bobolice postanowiono zmienić nazwę spółki na Spółkę Akcyjną Zjednoczonych Kolei Wąskotorowych Powiatów Koszalin, Bobolice i Białogard. 16 września 1909 r. oddano do użytku nowozbudowany odcinek Białogard-Rarwino (20 km). Aby umożliwić korzystanie z kolejki mieszkańcom całego regionu (a więc i tym z najdalej położonych wsi) w roku 1927 uruchomiono samochodową komunikację autobusową. W 1932 r., w wyniku reformy administracyjnej w Niemczech zlikwidowano powiat Bobolice. Kolei zmieniła więc nazwę na Koszalińsko-Białogardzka Kolej Wąskotorowa Spółka Akcyjna. Dwa lata później, z uwagi na to, iż kolej sławieńska przebudowała odcinek Sławno-Jacinki-Polanów Pom. (43 km) z 750 mm na 1435 mm (normalnotorowy), wydzierżawiono od Sławieńskiej Kolei Powiatowej odcinek Jacinki-Polanów Pom.-Żydowo (15 km) i na trasie Jacinki-Polanów Pom. zastosowano splot trzech szyn. Mogły zatem po nich jeździć zarówno pociągi normalnotorowe i wąskotorowe. Rok 1945 okazał się dla koszalińskiej wąskotorówki ostatnim. Wkraczająca na te tereny Armia Czerwona dokonała całkowitego demontażu torowisk oraz wywiozła do ZSRR cały tabor.

1945-2001[edytuj]

1 maja 1945 roku wszystkie linie kolejowe przejęły Polskie Koleje Państwowe. Rok później, prawdopodobnie pod naciskiem wojska, które zaplanowało budowę lotniska w Zegrzu Pomorskim, zapadła decyzja o odbudowie koszalińskiej kolei wąskotorowej. Wąskotorówka miała najpierw dowozić materiały niezbędne do budowy lotniska, a następnie paliwo do samolotów oraz opał do ogrzewania jednostki.

Pierwszy pociąg trasą Koszalin-Świelino-Bobolice (46km) przejechał 1 lipca 1948 r. Po odbudowie torów do Kurozwęcza przystąpiono do budowy dużej stacji (trzecia co do wielkości na Koszalińskiej KD) i 5 km bocznicy na lotnisko. Do obsługi koszalińskiej KD zostali zaś wydelegowani maszyniści z poznańskiej kolei wąskotorowej. Budowa natomiast, nieistniejącego do 1945 roku, odcinka Rarwino-Lepino (6km) umożliwiała podróżowanie pociągami wąskotorowymi z Koszalina do Kołobrzegu, Stargardu Szczecińskiego a nawet nad Zalew Szczeciński. Podstawowym warunkiem była jednak konieczność zmiany szerokości torów z 750 mm na 1000 mm. Taką bowiem szerokość miały tory pozostałych kolejek na Pomorzu Zachodnim. Po połączeniu wszystkich kolei wąskotorowych na Pomorzu, w dniu 1.05.1949 r. zniesiono dwa Zarządy kolei w Gryficach i Stargardzie Szczecińskim (w Koszalinie nie stworzono takiego zarządu) i nadano im wspólną nazwę Pomorskie Koleje Dojazdowe (PKD).

W 1951 r. PKD uruchomiły linię Świelino-Białogard (32km), a 1952 r. Białogard-Rarwino-Lepino-Sławoborze (30km). Jedynym nieodbudowanym odcinkiem pozostała 42 kilometrowa trasa na odcinku Manowo-Polanów Pom.-Żydowo.

Największe przewozy na koszalińskiej wąskotorówce, osiągające 500 tyś. osób i 200 tyś. ton towarów, odnotowano w latach 50-tych. W latach kolejnych poziom przewozów jednak wyraźnie spadał. Najniższe odnotowano w latach 90-tych. Rozpoczął się wówczas proces sukcesywnego wstrzymywania ruchu pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach. W roku 1984 zamknięto linię Świelino-Bobolice (16 km). W roku 1991, po wykolejeniu się pociągu towarowego spowodowanego złym stanem technicznym torowiska, wstrzymano przewozy towarowe na linii Białogard-Sławoborze. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku, jednolita do tej pory sieć PKD rozpadła się na trzy odrębne koleje: Koszalińską KD z siedzibą w Koszalinie, Gryficką KD z siedzibą w Gryficach oraz Stargardzką KD z siedzibą w Stargardzie Szczecińskim. W 1992. wstrzymano przewozy pasażerskie na trasie Białogard-Sławoborze (30 km) oraz zlikwidowano lokomotywownię w Białogardzie. 30 września 1996 r. zamknięto także odcinek Świelino-Białogard (32 km). Od 2001 r. linia Koszalin-Świelino (30 km) została skrócona o 10 km, a do końcowej stacji Rosnowo kolejka dojeżdżała jedynie w okresie wakacji. 17 września 2001r. w swoją ostatnią trasę wyjechał pociąg towarowy do lotniska w Zegrzu Pomorskim, a 22 września ustało połączenie na odcinku Świelino-Koszalin. Ostatecznie Koszalińska Kolej Wąskotorowa została zamknięta 1 października 2001 r. [1]

od 2005[edytuj]

7 listopada 2005r, powstało Towarzystwo Miłośników Koszalińskiej Wąskotorówki. Jego podstawowym celem było uratowanie od zniszczenia i doprowadzenie do ponownego uruchomienia wąskotorówki.

W tym samym roku członkowie towarzystwa rozpoczęli prace społeczne na terenie lokomotywowni stacji Koszalin Wąskotorowy oraz na szlaku kolei do Rosnowa. Pierwsze dwa lata funkcjonowania stowarzyszenie skupiało się za zabezpieczeniu zdewastowanej lokomotywowni oraz udrożnieniu linii kolejowej na odcinku Koszalin-Manowo. Przełomowym rokiem w funkcjonowaniu towarzystwa był rok 2008 Do budynku lokomotywowni podłączony został prąd, zainstalowany został elektroniczny system ochrony mieni oraz inne potrzebne do funkcjonowania media. . W tym samym roku w maju odbył się pierwszy transport taboru z Dobrej nowogardzkiej do Koszalina. Przywieziony został wagon silnkowy Mbxd2-307.

Po zakończeniu naprawy wagonu motorowego prowadziło ruch technologiczny, którego celem było przywrócenie sprawności technicznej linii Koszalin - Bonin. 13 Września odbył się pierwszy festyn na stacji Bonin, tydzień później pociąg pierwszy raz po 5 latach wjechał na stację w Manowie. Głównym celem jednak była odbudowa torowiska do Rosnowa. Na początku 2009 r rozpoczęły się przygotowania do odbudowy 4 km odcinka Manowo-Rosnowo. W między czasie zorganizowany został drugi transport taboru do Koszalina. Tym razem była to Lokomotywa Lxd2-476, Wagon barowy, wagon Bxhpi, wagon letni oraz dwa brankardy.

Od 2010 roku Towarzystwo prowadzi regularny ruch turystyczny w okresie letnim na trasie Koszalin Wąskotorowy - Manowo.

Linie i stacje[edytuj]

Stacje na liniach Koszalińskiej KW

km polska nazwa niemiecka nazwa
linia Koszalin Wąsk.- Nacław
0,0 Koszalin Wąsk. Köslin Kleinbahnhof / Ldb.
1,8 Koszalin Podgórze Köslin Gasanstalt
3,0 Koszalin Żalno Köslin Friedhof
4,5 Kretomino Krettmin
8,6 Bonin Bonin
11,7 Manowo Manow
12,5 Manowo Majątek Manow Gutsweiche
16,6 Wyszewo Seidel
18,8 Smogorzewice Leopoldshöhe
23,1 Wiewiórowo Viverow
26,9 Kościernica Łącznia Kösternitz Anschluß
27,6 Kościernica Wąsk. Kösternitz
32,3 Nacław Natzlaff
linia Manowo – Bobolice Wąsk.
0,0 Manowo Manow
3,0 Przybyradz Finkenborn
4,9 Żabowa Wilhelmstal (Kr. Köslin)
6,6 Zacisze Grünhof
7,9 Rosnowo Wąsk. Roßnow
9,3 Gniewice Hirschfelde (Kr. Köslin)
10,2 Kurozwęcz Kursewanz
13,4 Krępica Crampe (Kr.Bublitz), Krampe (Kr. Köslin)
14,4 Krępa Koszalińska Crampe Dorf (Kr. Bublitz), Krampe Dorf (Kr. Köslin)
17,0
0,0 		Świelino Schwellin
3,6 Bożniewice Hufenberg
7,2 Dobrociechy Dubbertech
10,8 Głodowa Koszalińska Goldbeck Haltestelle, Goldbeck (Kr. Köslin)
11,8 Głodowiec Goldbeck Haltepunkt
16,9 Bobolice Wąsk. Bublitz Ldb.
km polska nazwa niemiecka nazwa
linia Białogard Miasto – Świelino
0,0 Białogard Miasto Belgard Reichsbanhof
0,6 Białogard Wąsk. Belgard Kleinbahnhof / Ldb.
1,9 Białogard Wąsk. Przystanek Belgard Haltepunkt
4,0 Dębczyno Denzin Hp.
5,6 Rogowo-Byszyno Roggow-Boissin
7,9 Moczyłki Spingkrug
9,3 Żytelkowo Siedkow Schneidemühle
11,3 Dobrówko Klein Duberow
12,4 Dobrowo Białogardzkie Groß Duberow
15,9 Słoninko Schlennin Kalksandsteinwerk
16,7 Słonino Schlennin
19,2 Bukówko Neu Buckow (Kr. Belgard)
22,4 Bukowo Białogardzkie Alt Buckow
26,4 Tyczewo Tietzow
32,0 Świelino Schwellin
linia Białogard Wąsk.- Lepino Trójkąt
0,0 Białogard Wąsk. Belgard Kleinbahnhof / Ldb.
3,7 Łęczenko Lenzen Wiesenhof
5,6 Łęczno Lenzen Ziegelei
6,8 Kamosowo-Stanomino Kammißow-Standemin
7,8 Kamosowo Kammißow
10,7 Nasutowo Natztow
12,4 Zagórze Sager
15,5 Rychowo Groß Reichow
16,6 Podwilcze Podewils (Kr. Belgard)
19,3 Rarwino Rarfin
25,5 Lepino Trójkąt -


Linki[edytuj]

http://waskotorowka.koszalin.pl/

Przypisy[edytuj]

  1. ↑ Historia koszalińskiej kolei wąskotorowej. [dostęp 30 września 2013].
Źródło: „https://enkol.pl/index.php?title=Koszalińska_Kolej_Wąskotorowa&oldid=16145”