Oznaczenia taboru wąskotorowego PKP (WM-11)

Od 1 stycznia 1961 roku, na kolejach wąskotorowych, zarządzanych przez PKP, obowązywały przepisy W11, które określały sposób oznaczania taboru wedle odpowiednich serii.

Parowozy

Oznaczenie serii parowozów składały się z symboli umieszczonych obok siebie, które oznaczały kolejno:

1. pozycja pierwsza - rodzaj parowozu,
2. pozycja druga - układ osi,
3. pozycja trzecia - moc parowozu w KM lub pochodzenie,

1. Parowozy wąskotorowe podzielono na dwa rodzaje:

P - parowozy tendrowe,

T - parowozy beztendrowe (tendrzaki), przy czym tym symbol ten stosowany był również dla maszyn będących fabrycznie tendrzakami, a które podczas eksploatacji wyposażono w tendry pomocnicze bez przebudowy parowozu.

2. Układ osi danego parowozu oznaczany był za pomocą następujących symboli:

(brak symbolu) - dwie osie napędne,

y - trzy osie napędne,

x - cztery osie napędne,

w - pięć osi napędnych,

z - sześć osi napędnych.

w przypadku zastosowania osi tocznych pod parowozem do powyższych symboli dodawano dodatkowy symbol:

a - jedna oś toczna z przodu,

b - jedna oś toczna z tyłu,

n - oś toczna przednia i tylna.

3. Moc parowozu oznaczana była symbolem liczbowym określającym moc parowozu:

1 - do 60 KM

2 - 61 - 80 KM

3 - 81 - 100 KM

4 - 101 - 120 KM

5 - 121 - 150 KM

6 - 151 - 180 KM

7 - 181 - 220 KM

8 - 221 - 300 KM

9 - powyżej 300 KM

W przypadku parowozów pochodzenia polskiego umieszczano dwie ostatnie cyfry roku zatwierdzenia dokumentacji (począwszy od 1920 roku) w miejsce symbolu określającego moc. Natomiast parowozy dostarczone w ramach pomocy UNRA maiły umieszczony symbol „u” w miejsce symbolu określającego moc parowozu.

Przykłady:

Px48

• P - Parowóz
• x - posiadający 4 osie napędne
• 48 - pochodzenia polskiego, zatwierdzony do produkcji w 1948 roku.

Jedynym typem parowozów zaliczanych do serii Px48 jest parowóz typu D-h2.

Tendry

Oznaczenie tendrów składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. rodzaj tendra,
2. pojemność zbiornika na wodę,
3. liczbę osi,
4. pochodzenie tendra.

1. Tendry wąskotorowe dzielą się na dwa rodzaje, a mianowicie:

Pt - tendry połączone z parowozem,

Zt - tendry oddzielne.

2. Dla określenia pojemności zbiornika na wodę stosowano liczbę wskazująca pojemność zbiornika w m3 zaokrąglona do liczby całkowitej.

3. Dla określenia liczby osi lokomotywy stosuje się symbole:

(brak symbolu) - 2 osie,

y - 3 osie,

x - 4 osie.

4. Dla tendrów pochodzenia polskiego umieszczano dwie ostatnie cyfry roku zatwierdzenia dokumentacji (począwszy od 1920 roku).

Przykłady:

Ptx48

• Pt - Tender połączony z parowozem (w tym przypadku z parowozem Px48)
• x - posiadający 4 osie
• 48 - pochodzenia polskiego, zatwierdzony do produkcji w 1948 roku.

Uwaga: w oznaczeniu nie podano pojemności zbiornika wodnego, prawdopodbnie dlatego, że uznano, iż jest to konstrukcja znormalizowana o powszechnie znanych parametrach. W pełni poprawne oznaczenia tendra winno brzmieć Pt6x48.

Lokomotywy spalinowe

Oznaczenie lokomotyw spalinowych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. rodzaj lokomotywy,
2. liczbę osi,
3. rodzaj silnika,
4. rodzaj przekładni.

1. Lokomotywy spalinowe wąskotorowe dzielą się na dwa rodzaje, a mianowicie:

L - lokomotywy spalinowe bez przedziału bagażowego,

Lf - lokomotywy spalinowe z przedziałem bagażowym.

2. Dla określenia liczby osi lokomotywy stosuje się symbole:

(brak symbolu) - 2 osie napędne,

y - 3 osie napędne,

x - 4 osie napędne,

w - 5 osi napędnych,

z - 6 osi napędnych.

w przypadku zastosowania osi tocznych pod parowozem do powyższych symboli dodawano dodatkowy symbol:

a - jedna oś przednie,

b - jedna oś tylna,

n - osie przednia i tylna.

3. Do określenia rodzaju silnika w lokomotywie spalinowej stosuje się następujące symbole:

c - silnik spalinowy o zapłonie iskrowym,

d - silnik spalinowy o zapłonie samoczynnym,

a - silnik elektryczny akumulatorowy.

4. Do określenia rodzaju przekładni stosuje się następujące symbole cyfrowe:

1 - przekładnia mechaniczna,

2 - przekładnia hydrauliczna,

3 - przekładnia hydromechaniczna,

4 - przekładnia elektryczna.

Przykłady:

Ld1

• L - Lokomotywa spalinowa
• (brak symbolu) - posiadająca 2 osie napędne
• d - napędzana silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 1 - oraz mechaniczną skrzynia biegów

Do serii Ld1 zaliczamy następujące lokomotywy typu WLs40 (w tym podtypów Wls40, Wls50, 2Wls40, 2Wls50 i t.p.)

Lyd1

• L - Lokomotywa spalinowa
• y - posiadająca 3 osie napędne
• d - napędzana silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 1 - oraz mechaniczną skrzynia biegów

Do serii Lyd1 zaliczamy następujące typy lokomotyw:

• WLs150
• WLs180 (produkowana także pod oznaczeniem 803D)

Lyd2

• L - Lokomotywa spalinowa
• y - posiadająca 3 osie napędne
• d - napędzana silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 2 - z przekładnią hydrauliczną

Jedynym typem lokomotyw zaliczanych do serii Lyd2 jest L30H.

Lxd2

• L - Lokomotywa spalinowa
• x - posiadająca 4 osie napędne
• d - napędzana silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 2 - z przekładnią hydrauliczną

Jedynym typem lokomotyw zaliczanych do serii Lxd2 jest L45H.

Wagony silnikowe

Oznaczenie wagonów silnikowych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. przynależność do wagonów silnikowych,
2. klasę wagonu,
3. liczbę osi,
4. rodzaj silnika,
5. rodzaj przekładni.

1. Symbolem określającym przynależność do wagonów motorowych jest symbol M.

2. Do określenia klasy wagonu stosuje się następujące symbole:

A - pierwsza klasa,

B - druga klasa,

AB - pierwsza i druga klasa - wagon mieszany.

3. Do określenia liczby osi stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - 2 osie,

y - 3 osie,

x - 4 osie.

4. Do określenia rodzaju silnika stosuje się następujące symbole:

c - silnik spalinowy o zapłonie iskrowym,

d - silnik spalinowy o zapłonie samoczynnym,

a - silnik elektryczny akumulatorowy.

5. Do określenia rodzaju przekładni stosuje się następujące symbole cyfrowe:

1 - przekładnia mechaniczna,

2 - przekładnia hydrauliczna,

3 - przekładnia hydromechaniczna,

4 - przekładnia elektryczna.

Przykłady:

MBc1

• M - Wagon silnikowy
• B - drugiej klasy
• (brak symbolu) - posiadający 2 osie
• c - napędzany silnikiem o zapłonie iskrowym
• 1 - z przekładnią mechaniczną

Do serii MBc1 zaliczane są wagony silnikowe typu Mw63.

MBd1

• M - Wagon silnikowy
• B - drugiej klasy
• (brak symbolu) - posiadający 2 osie
• d - napędzany silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 1 - z przekładnią mechaniczną

Do serii MBd1 zaliczane są wagony silnikowe typu Mw63.

MBxd1

• M - Wagon silnikowy
• B - drugiej klasy
• x - posiadający 4 osie
• d - napędzany silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 1 - z przekładnią mechaniczną

Do serii MBxd1 zaliczamy następujące typy wagonów silnikowych:

• 1MW
• 1Aw/M (przebudowa z wagonów osobowych typu 1Aw)

MBxd2

• M - Wagon silnikowy
• B - drugiej klasy
• x - posiadający 4 osie
• d - napędzany silnikiem o zapłonie samoczynnym
• 2 - z przekładnią hydrauliczną

Jedynym typem wagonów silnikowych zaliczanych (de facto błędnie) do serii MBxd2 jest A20D-P.

Wózki spalinowe torowe

Oznaczenie wózków spalinowych torowych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. przynależność do spalinowych wózków torowych,
2. rodzaj silnika.

1. Symbolem określającym przynależność do wagonów motorowych jest symbol Wm.

2. Do określenia rodzaju silnika stosuje się następujące symbole:

c - silnik spalinowy o zapłonie iskrowym,

d - silnik spalinowy o zapłonie samoczynnym.

Przykłady:

Wmc

• Wm - Wózek silnikowy torowy
• c - napędzany silnikiem o zapłonie iskrowym

Takie oznaczenie mają między innymi wózki silnikowe typu Wwm5.

Drezyny silnikowe

Oznaczenie drezyny silnikowej składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. przynależność do drezyn silnikowych,
2. rodzaj drezyny silnikowej,
3. rodzaj silnika.

1. Symbolem określającym przynależność do drezyn silnikowych jest symbol D.

2. Do określenia rodzaju drezyny silnikowej stosuje się następujące symbole:

k - drezyna kryta,

o - drezyna odkryta.

3. Do określenia rodzaju silnika stosuje się następujące symbole:

c - silnik spalinowy o zapłonie iskrowym,

d - silnik spalinowy o zapłonie samoczynnym.

Przykłady:

Doc

• D - Drezyna silnikowa
• o - odkryta,
• c - napędzana silnikiem o zapłonie iskrowym.

Wagony osobowe

Oznaczenie wagonów osobowych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. klasę wagonu,
2. liczbę osi,
3. rodzaj hamulca,
4. rodzaj przejścia międzywagonowego.

1. Do określenia klasy wagonu stosuje się następujące symbole:

A - pierwsza klasa,

B - druga klasa,

AB - pierwsza i druga klasa - wagon mieszany.

2. Do określenia liczby osi stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - 2 osie,

y - 3 osie,

x - 4 osie.

3. Do określenia rodzaju hamulca stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - brak hamulca,

h - hamulec ręczny,

hp - hamulec pneumatyczny.

4. Jeżeli wagon posiada przejścia międzywagonowe, wówczas na końcu jego oznaczenia umieszcza się symbol i.

Przykłady:

Bxhpi

• B - Wagon osobowy drugiej klasy
• x - posiadający 4 osie
• hp - wyposażony w hamulec powietrzny
• i - z przejściem międzywagonowym.

Do tej serii wagonów zalicza się następujące typy wagonów:

• 1Aw - wagony produkowane w latach 50. w Świdnicy,
• 3Aw - wagony produkowane w latach 60. w PaFaWagu,
• A20D-P - wagony toczne spalinowego zespołu trakcyjnego, produkowane przez zakłady FAUR w Rumunii.

Wagony specjalne w ruchu osobowym

Oznaczenie wagonów specjalnych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. rodzaj wagonu,
2. liczbę osi,
3. rodzaj hamulca,

1. Do określenia rodzaju wagonu stosuje się następujące symbole:

As - wagon salonowy,

G - wagon pocztowy,

F - wagon bagażowy,

H - wagon sanitarny,

D - wagon doświadczalny.

2. Do określenia liczby osi stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - 2 osie,

y - 3 osie,

x - 4 osie.

3. Do określenia rodzaju hamulca stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - brak hamulca,

h - hamulec ręczny,

hp - hamulec pneumatyczny.

Przykłady:

Fxh

• F - Wagon pocztowy
• x - posiadający 4 osie
• h - wyposażony w hamulec ręczny.

Do tej serii wagonów zalicza się różne wagony kryte przebudowywane podczas napraw okresowych, wśród nich możwa wymienić np.:

• Fxh 4080 - wagon pocztowy kursujący na kolei Rogów-Rawa-Biała

Wagony towarowe

Oznaczenie wagonów towarowych składa się z umieszczonych obok siebie symboli określających kolejno:

1. rodzaj (przeznaczenie) wagonu,
2. ładowność,
3. liczbę osi,
4. rodzaj hamulca,
5. występowanie zastaw.

1. Do określenia rodzaju wagonu stosuje się następujące symbole:

K - wagon kryty,

W - wagon węglarka,

P - wagon platforma,

Sl - wagon kłonicowy,

Sw - wagon wapniarka,

R - wagon cysterna,

Rg - wagon ze zbiornikami stałymi,

Ft - wagon bagażowy (tzw. brankard), używany w ruchu towarowym,

T - wagon transporter.

2. Do określenia ładowności stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - ładowność do 9,9 t,

d - ładowność w zakresie od 10 do 15 t,

dd - dla wagonów o ładowności powyżej 15 t,

3. Do określenia liczby osi stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - 2 osie,

y - 3 osie,

x - 4 osie,

yy - 6 osi.

4. Do określenia rodzaju hamulca stosuje się następujące symbole:

(brak symbolu) - brak hamulca,

h - hamulec ręczny,

hp - hamulec pneumatyczny.

5. Jeżeli jest to wagon kryty wyposażony w zastawy zbożowe wówczas na końcu jego oznaczenia umieszcza się symbol z.

Przykłady:

Wddxh

• W - Wagon węglarka
• dd - o ładowności powyżej 15 ton
• x - posiadający 4 osie
• h - wyposażony w hamulec ręczny.

Do tej serii wagonów zalicza się następujące typy wagonów (np. 4Ww, 4Ww/a):

• - wagony produkowane w latach 50. w Świdnicy,
• - wagony produkowane w latach 50. w Chorzowskim Konstalu,
• - wagony produkowane w latach 50. w Zastal Zielona Góra,
• - wagony produkowane w latach 50. w ZNTK w Stargardzie Szczecińskim,

Wddxhp

• W - Wagon węglarka
• dd - o ładowności powyżej 15 ton
• x - posiadający 4 osie
• hp - wyposażony w hamulec powietrzny.

Do tej serii wagonów zalicza się następujące typy wagonów:

• - wagony produkowane w latach 50. w ZNTK w Stargardzie Szczecińskim,

Tddyyhp

• T - Wagon transporter
• dd - o ładowności powyżej 15 ton
• yy - posiadający 6 osi (właściwie dwa razy po 3 osie)
• hp - wyposażony w hamulec powietrzny.

Do tej serii wagonów zalicza się następujące typy wagonów:

• Tw6
• Tw6a

Bibliografia

WM-11 - Przepisy o znakowaniu taboru wąskotorowego (dostęp: 2013-02-16)