Archiwum:Służbowy Rozkład Jazdy Górnośląskich Kolei Wąskotorowych (1950)
| Służbowy Rozkład Jazdy Górnośląskich Kolei Wąskotorowych (1950) | |
|---|---|
| Tytuł teczki | Służbowy Rozkład Jazdy Górnośląskich Kolei Wąskotorowych część I i II ważny od 14 maja 1950 roku |
| Data początkowa | 1950 |
| Data końcowa | 1951 |
| Sygnatura teczki | AT-00072 |
| Słowa kluczowe | Górnośląskie Koleje Wąskotorowe, służbowy rozkład jazdy, rozkład jazdy |
Wprowadzenie
Służbowy Rozkład Jazdy Górnośląskich Kolei Wąskotorowych część I i II ważny od 14 maja 1950 roku wydany został nakładem Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w Katowicach, Wydział Kolei Wąskotorowych w Bytomiu. Druk zlecono Zakładom Graficznym Kolei Państwowych w Maczkach, a nakład wyniósł 240 egzemplarzy. Poza rozkładem jazdy pociągów pasażerskich i towarowych, zeszyt zawiera również informacje, które w późniejszym okresie ujmowane były w oddzielnych dodatkach.
W roku, w którym zaczął obowiązywać omawiany rozkład jazdy Górnośląskie Koleje Wąskotorowe przewiozły ogółem 5,7 mln ton towarów i był to wynik niewiele gorszy od najlepszego w historii [1].
Zdjęcia ezgemplarza rozkładu jazdy z własnej kolekcji udostępnił Krzysztof Soida, a opis i materiały dodatkowe wykonał Mariusz Herchold.
Sieć Górnośląskich Kolei Wąskotorowych
Omawiany rozkład jazdy prezentował interesujący podział sieci na linie. Punktem początkowym była najdalej na północ wysunięta Bibiela, a kilometraż na większości linii rósł w kierunku południowym. Nie wiadomo czy był to podział jedynie na potrzeby rozkładowe, czy tak klasyfikowano linie GKW również do innych celów, zwłaszcza że mapa z 1948 roku przewiduje już podział na linie z punktem początkowym w stacji Karb. Niezależnie od tego, warto zauważyć że zasady numeracji pociągów przewidywały nadawanie numerów nieparzystych lub parzystych zgodnie z poniższym podziałem na linie.
| Wykaz linii GKW w rozkładzie jazdy z 1950 roku | ||||
|---|---|---|---|---|
| Lp. | Punkt początkowy | Punkt końcowy | Wybrane stacje pośrednie | Długość [km] |
| 1 | Bibiela | Nowy Karb | Repty, Sucha Góra, Bytom Północny Wąsk. | 24,10 |
| 2 | Sucha Góra | Rozbark | Buchacz, Piekary Śląskie Wąsk. | 11,40 |
| 3 | Piekary Śląskie Wąsk. | Maciejkowice | Kopalnia Andaluzja, Brzeziny Śląskie Wąsk. | 8,18 |
| 4 | Strzybnica Wąsk. | Lasowice Śląskie Wąsk. | - | 5,83 |
| 5 | Nakło Śląskie Wąsk. | Trójkąt Wiktor | Radzionków Południowy | 5,74 |
| 6 | Trójkąt Karb | Kopalnia Paweł | Bobrek Wąsk., Orzegów Wąsk. | 6,69 |
| 7 | Pole Północne | Gliwice Wąsk. | Huta Zygmunt, Kopalnia Paweł, Nowy Bytom Wąsk., Poremba | 23,71 |
| 8 | Kopalnia Polska | Wirek Nowowiejski Wąsk. | Zgoda, Nowy Bytom Wąsk. | 5,06 |
| 9 | Poremba | Skaley | Zabrze Zachód Wąsk. | 2,33 |
| 10 | Maciejów | Gisze | Miechowice, Karb, Rozbark, Maciejkowice, Szyb Pauliny | 32,02 |
| 11 | Maciejkowice | Chorzów Miasto Wąsk. | Chorzów Wąsk. | 2,60 |
| 12 | Maciejkowice | Kopalnia Jowisz | - | 8,02 |
| 13 | Katowice Bogucice Wąsk. | Kopalnia Wujek | Katowice Południowe | 8,04 |
| 14 | Szyb Pauliny | Kopalnia Eminencja | Katowice Wąsk. | 4,50 |
| 15 | Gliwice Wąsk. | Markowice | Gliwice Trynek, Nieborowice, Rudy | 45,34 |
| 16 | Makoszowy Wąsk. | Kopalnia Makoszowy | - | 2,00 |
| 17 | Kopalnia Rudolf | Karb | Bytom Północny Wąsk. | 5,90 |
| Łącznie | 201,46 | |||
Początkowe strony rozkładu jazdy zawierają informacje o ostrzeżeniach stałych, odległościach między posterunkami, dopuszczalnych obciążeniach parowozów i procentach masy hamującej. Ręczny dopisek na stronie 18 informuje o braku wymaganych informacji dotyczących dwóch ostatnich tabel dla odcinka Gliwice - Rudy, podczas gdy w rzeczywistości zapomniano również o nowo otwartym odcinku Rudy - Markowice.
Rozkład jazdy z 1950 roku nie dostarcza informacji o podziale na rejony przewozów, przyjęto więc ten obowiązujący w roku 1948. Szczegóły uwzględniono na schemacie dołączonym do artykułu. Oddzielny schemat przedstawia liczbę pociągów przewidzianych do kursowania na poszczególnych szlakach z podziałem na ruch pasażerski i towarowy, kierunek nieparzysty i parzysty oraz pociągi stałe i dodatkowe.
Zasady numeracji pociągów
W ruchu pasażerskim numery pociągów przydzielono z zakresu:
- od 4001 do 4006 - pociągom motorowym,
- od 4011 do 4016 - pociągom pasażerskim prowadzonymi parowozami kursującym codziennie,
- od 4052 do 4057 - pociągom pasażerskim prowadzonymi parowozami kursującym tylko w dni robocze.
Od powyższej reguły pojawił się wyjątek, którym był pociąg 4014. Zgodnie z przydzielonym numerem powinien kursować codziennie, kursował jednak tylko w dni robocze.
W ruchu towarowym stosowano przede wszystkim 3-cyfrowe numery pociągów, gdzie pierwsza cyfra oznaczała parowozownię, która otrzymała w przydziale uruchamianie danego pociągu, a 2 ostatnie cyfry oznaczały numer kolejny w zakresie od 01 do 99. Poszczególne parowozownie otrzymały cyfry:
- Karb
- rezerwa
- Nowy Bytom
- rezerwa
- Poremba
- Maciejkowice
- Maciejkowice
- rezerwa
- Rudy
Nieznane są informacje, jak powyższa zasada numerowania pociągów sprawdzała się w sytuacjach operatywnej realizacji przewozów. Nie wiadomo na przykład, jak postępowano w sytuacji konieczności przydzielenia do danego pociągu lokomotywy z innej parowozowni niż przewidywał to plan. Być może dyspozytor nadawał wtedy kolejny wolny numer z właściwego zakresu, a być może pociąg jechał numerem przewidzianym w rozkładzie jazdy. Ta druga ewentualność mogła z kolei powodować trudności w planowaniu powrotu na czas lokomotywy do macierzystej parowozowni. Wiadomo że nie później niż w rozkładzie jazdy ważnym od 31 maja 1959 roku zrezygnowano z tego systemu i pociągi numerowano zgodnie z numerem rejonu w którym dany pociąg rozpoczynał i kończył bieg.
Ponadto, dla pociągów zdawczych, służbowych oraz pasażerskich prywatnych stosowano numerację jednocyfrową poprzedzoną oznaczeniem literowym (np. G 3 czy Pr 1).
Ruch pasażerski
Ogólnodostępne przewozy pasażerskie prowadzono na odcinku Rudy - Gliwice Trynek. Wykorzystywano do nich 2 składy w dni robocze i 1 skład w dni wolne. Po uruchomieniu odcinka Rudy - Markowice zaczęły kursować tam w relacji do Trynku i z powrotem pociągi prowadzone wagonami motorowymi Mxz, oznaczone w tabeli 215 Urzędowego Rozkładu Jazdy Pociągów jako przeznaczone tylko dla górników Kopalni Gliwice.
Innym miejscem na sieci GKW w 1950 roku, gdzie prowadzono przewozy pasażerskie, była linia Makoszowy Wąsk. - Kopalnia Makoszowy. Kopalnia uruchamiała tam własnym taborem 6 par pociągów prywatnych, które zapewniały dowóz pracowników zatrudnionych w systemie 3-zmianowym.
Ruch towarowy
Rozkład jazdy pociągów towarowych zebrano w zeszycie z podziałem na odcinki linii.
Cechą charakterystyczną rozkładu jazdy GKW z 1950 roku jest brak zaplanowanego ruchu towarowego na całej sieci między godziną 22.55 i 5.15. W dołączonych do niniejszego artykułu materiałach dodatkowych podano orientacyjne czasy pracy posterunków ruchu, przy czym zaznaczyć należy, że nie zachował się jakikolwiek dokument potwierdzający przyjęte godziny pracy. Założono, że w porze nocnej pracowały jedynie Rudy (obsługa pociągów pasażerskich do 23.48 i od 4.31) oraz Nieborowice (obsługa normalnotorowej kolei piaskowej).
| Odcinek | Uwagi | Strony rozkładu jazdy |
|---|---|---|
| Bibiela Nowy Karb |
Główni klienci:
|
|
| Sucha Góra Rozbark |
Brak zaplanowanych pociągów do obsługi bocznicy warsztatów na Rozbarku. Główni klienci:
|
|
| Piekary Śląskie Wąsk. Maciejkowice |
Brak zaplanowanych pociągów między Kopalnią "Andaluzja" i Brzezinami Śląskimi Wąsk. Główni klienci:
|
|
| Lasowice Śląskie Wąsk. Strzybnica Wąsk. |
Główni klienci:
|
|
| Trójkąt Wiktor Nakło Śląskie Wąsk. |
Główni klienci:
|
|
| Trójkąt Karb Kopalnia Paweł |
Główni klienci:
|
|
| Pole Północne Nowy Bytom Wąsk. |
Główni klienci:
|
|
| Nowy Bytom Wąsk. Gliwice Wąsk. |
Główni klienci:
|
|
| Kopalnia Polska Wirek Nowowiejski Wąsk.
|
Główni klienci:
|
|
| Poremba Skaley |
Główni klienci:
|
|
| Karb Kopalnia Rudolf |
Na odcinku Karb - Bytom Północny Wąsk. zaplanowano tylko 2 pociągi kierunku parzystego (ładowne z popiołem na bocznicę hałdy). Próżne składy były ładowane kamieniem w Suchej Górze, skąd wracały do Karbia linią z Bibieli. Główni klienci:
|
|
| Maciejów Karb |
Główni klienci:
|
|
| Karb Maciejkowice |
Brak zaplanowanego powrotu do Karbia od pociągu 107 z Szybu Powietrznego (na wykresie ruchu dorysowany na czerwono w celu domknięcia obiegu parowozu). Główni klienci:
|
|
| Maciejkowice Gisze |
Główni klienci:
|
|
| Maciejkowice Chorzów Miasto Wąsk. |
Główni klienci:
|
|
| Katowice Bogucice Wąsk. Kopalnia Wujek |
Główni klienci:
|
|
| Szyb Pauliny Katowice Wąsk. |
Brak zaplanowanych pociągów na odcinku Katowice Wąsk. - Kopalnia Eminencja. Główni klienci:
|
|
| Maciejkowice Kopalnia Jowisz |
Brak zaplanowanej obsługi bocznicy kamieniołomu Huty Żelaza "Kościuszko". Główni klienci:
|
|
| Gliwice Wąsk. Rudy |
Wszystkie pociągi do Rud i Nieborowic zaplanowane jako dodatkowe. Główni klienci:
|
|
Zapotrzebowanie na tabor trakcyjny
Parowozy serii Pxu i Txb2 wykorzystywano w ruchu pasażerskim oraz do prowadzenia wybranych pociągów towarowych między Kopalnią Gliwice i Maciejowem. Poza tym, pociągi do Markowic prowadzono wagonami motorowymi serii Mxz. Zauważyć można, że wśród pociągów motorowych zabrakło w rozkładzie domykającego obieg między przyjazdem do Rud o 20.38 i odjazdem z Trynku o 22.15. Jednocześnie w rozkładzie nie było miejsca na ewentualny pociąg służbowy, gdyż jego rozkład kolidowałby z planem pociągu 4018. Nie zachował się jakikolwiek odrębny dokument zawierający obiegi w omawianym rozkładzie jazdy, jednak odręczny dopisek "4006" przy rozkładzie pociągu 4018 na stronie 37 zdradza w jaki sposób rozwiązano ten problem. Stacja Rudy włączała skład na pociąg 4005 do pociągu 4018. W takim zestawieniu jechał on do Trynku, gdzie wagon motorowy z doczepnymi wyłączano i przechodził na pociąg 4005. Przejścia te zaznaczono na wykresie ruchu dołączonym do niniejszego artykułu. Warto zauważyć, że w Rudach czas na przejście składu z pociągu 4006 i włączenie go do pociągu 4018 wynosił tylko 3 minuty. Ponadto, nie było żadnego dłuższego postoju w tym obiegu na stacji Rudy, podczas którego można było dokonać przeglądu i zatankowania wagonu motorowego. Pozwala to domniemywać, że do pociągu 4018 włączano skład z poprzedniej doby, a skład przybyły pociągiem 4006 był odstawiany na obrządzanie, stanowiąc przez resztę doby rezerwę dla wagonu kursującego. W efekcie takiego skonstruowania obiegu zapotrzebowanie na wagony serii Mxz wynosiłoby 2 i dokładnie tyle GKW posiadały wówczas na ilostanie [2].
W ruchu towarowym wykorzystywano parowozy serii Tw i Tx. Podobnie jak w przypadku ruchu pasażerskiego, tak samo w ruchu towarowym brak dokumentów potwierdzających obiegi i zapotrzebowanie na lokomotywy. Przyjmując stosowane na kolei zasady konstruowania obiegów, opracowano dołączone do niniejszego artykułu materiały dodatkowe opisujące przejścia lokomotyw oraz wynikające z nich zapotrzebowanie. Zaznaczyć należy, że zdecydowana część przejść jest pewna, a zmiana w pozostałych nie wpłynęłaby na wielkość zapotrzebowania. Dołączono również schemat z odcinkami obsługi trakcyjnej.
Interesującym przypadkiem jest parowozownia Szyb Pauliny. Nie otrzymała ona oddzielnego zakresu numeracyjnego, jednak stacja Szyb Pauliny uruchamiała pociągi, których nie udało się połączyć w obieg z pociągami obsługiwanymi przez parowozownię Maciejkowice. Założono, że parowozownia Szyb Pauliny istniała jako jednostka pomocnicza parowozowni Maciejkowice.
Inną ciekawostką jest brak przydzielenia jakiegokolwiek pociągi do obsługi parowozowni Rozbark. Prawdopodobną przyczyną tego mogło być założenie, że jednostka ta zajmować się miała wyłącznie naprawami pojazdów.
| WMD | Seria | Zapotrzebowanie do pociągów towarowych | |
|---|---|---|---|
| stałych | dodatkowych | ||
| Karb | Tw | 6 | 2 |
| Nowy Bytom | Tw | 5 | 2 |
| Poremba | Tw | 2 | - |
| Maciejkowice | Tw | 7 | 1 |
| Szyb Pauliny | Tw | 1 | - |
| Rudy | Tw | - | 1 |
| Px | 2 | - | |
| Mxz | 2 | - | |
| Łącznie | Tw | 21 | 6 |
| Px | 2 | - | |
| Mxz | 2 | - | |
Podane w powyższej tabeli zapotrzebowanie dotyczy tylko ruchu pociągowego i nie uwzględnia zatrudnienia oddzielnych lokomotyw do prac manewrowych. Na koniec 1950 roku Górnośląskie Koleje Wąskotorowe posiadały łącznie 15 parowozów serii Tx9, 24 parowozy różnych serii Tw oraz 4 parowzowy serii Txb2 i 7 serii Pxu [3].
Przypisy
- ↑ Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom II. Katowice: ApLand sp. z o.o., 2001, s. 18. ISBN 83-912575-0-9.
- ↑ Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom I. Katowice: Śląsk sp. z o.o., 1996, s. 53. ISBN 83-85831-82-7.
- ↑ Krzysztof Soida: Koleje Wąskotorowe na Górnym Śląsku, tom II. Katowice: ApLand sp. z o.o., 2001, s. 62. ISBN 83-912575-0-9.