Semafor: Różnice pomiędzy wersjami
m (dr tech) |
Pan Bohdan (dyskusja | edycje) (→Samoczynna Blokada Liniowa (SBL): 2stawna jest na sieci PKP PLK,poprawiłem opis S3, odnosił się on do nieaktulanych instrukcji, o S5 to była bzdura. skróconych drogach hamowania, dzięki sygnałom S3 jest nadintepretacją przepisów) |
||
| (Nie pokazano 2 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
== Rodzaje semaforów == | == Rodzaje semaforów == | ||
=== Semafory półsamoczynne i niesamoczynne === | === Semafory półsamoczynne i niesamoczynne === | ||
| − | Semafory te są obsługiwane przez pracownika [[nastawnia|nastawni]], służące do zezwalania lub zakazywania wjazdu, wyjazdu, bądź przejazdu przez stację. Używane także na posterunkach odstępowych, zwiększających przepustowość szlaku. W Polsce są one oznaczane słupem pomalowanym w czerwone i białe pasy, bądź pasem czerwono-biało-czerwonej blachy na słupie semafora lub nad głowicą semafora jeśli znajduje się on na bramkowej konstrukcji wsporczej (jak na zdjęciach). W przypadku zastosowania semaforów półsamoczynnych pracownik ustawia sygnał zezwalający, który pod wpływem przejazdu pociągu samoczynnie zmienia się na sygnał "Stój" – dotyczy to przeważającej większości semaforów świetlnych i niektórych kształtowych (z tzw. [[sprzęgło sygnałowe|sprzęgłem sygnałowym]]), natomiast w semaforach niesamoczynnych pracownik musi również po przejeździe pociągu sam zmienić sygnał na "Stój!" – dotyczy to głównie semaforów kształtowych<ref name="kolory" />. Semafory półsamoczynne i niesamoczynne nie są permisywne. Oznacza to, że minięcie semafora wskazującego sygnał "'''S1''' Stój!" jest zabronione, chyba że maszynista otrzyma odpowiedni rozkaz pisemny od [[dyżurny ruchu|dyżurnego ruchu]] (może on także zostać przekazany [[radiotelefon|środkami łączności]]) albo zostanie podany [[sygnał zastępczy]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.3</ref>. | + | Semafory te są obsługiwane przez pracownika [[nastawnia|nastawni]], służące do zezwalania lub zakazywania wjazdu, wyjazdu, bądź przejazdu przez stację. Używane także na posterunkach odstępowych, zwiększających przepustowość szlaku. W Polsce są one oznaczane słupem pomalowanym w czerwone i białe pasy, bądź pasem czerwono-biało-czerwonej blachy na słupie semafora lub nad głowicą semafora jeśli znajduje się on na bramkowej konstrukcji wsporczej (jak na zdjęciach). W przypadku zastosowania semaforów półsamoczynnych pracownik ustawia sygnał zezwalający, który pod wpływem przejazdu pociągu samoczynnie zmienia się na sygnał "Stój" – dotyczy to przeważającej większości semaforów świetlnych i niektórych kształtowych (z tzw. [[sprzęgło sygnałowe|sprzęgłem sygnałowym]]), natomiast w semaforach niesamoczynnych pracownik musi również po przejeździe pociągu sam zmienić sygnał na "Stój!" – dotyczy to głównie semaforów kształtowych<ref name="kolory" />. Semafory półsamoczynne i niesamoczynne nie są permisywne. Oznacza to, że minięcie semafora wskazującego sygnał "'''[[S 1|S1]]''' Stój!" jest zabronione, chyba że maszynista otrzyma odpowiedni rozkaz pisemny od [[dyżurny ruchu|dyżurnego ruchu]] (może on także zostać przekazany [[radiotelefon|środkami łączności]]) albo zostanie podany [[sygnał zastępczy]]<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.3</ref>. |
=== Semafory samoczynne === | === Semafory samoczynne === | ||
| − | Semafory samoczynne są sterowane przez urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Przeważająca większość semaforów samoczynnych to semafory [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]]. W Polsce takie semafory mają słupy pomalowane na biało<ref name="kolory" />. Semafory samoczynne w przeciwieństwie do półsamoczynnych są permisywne, co oznacza, że maszynista może pomimo wyświetlanego sygnału "'''S1''' Stój!", po zatrzymaniu się i nadaniu syreną sygnału '''Rp1''' "Baczność" wznowić jazdę z prędkością do 20 km/h, o ile w zasięgu wzroku za semaforem nie ma przeszkody uniemożliwiającej dalszą jazdę oraz aby móc natychmiast zatrzymać się w razie nagłego zauważenia przeszkody<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.2</ref>. Jeżeli na semaforze SBL znajduje się wskaźnik [[W22 (kolej)|W22]] (kwadratowa czarna tablica ustawiona po przekątnej pionowo, a na niej biała litera "'''T'''" wykonana z materiałów odblaskowych – stosowany na wzniesieniach ponad 6‰) to maszynista ciężkiego pociągu towarowego może minąć ten semafor bez zatrzymania z prędkością nie większą niż 20 km/h (dawniej 15 km/h) tak regulując prędkość, aby mógł w każdej chwili zatrzymać pociąg w razie zauważenia przeszkody do dalszej jazdy. Zatrzymanie i ponowne ruszenie pociągu towarowego o dużej masie w tych warunkach mogłoby spowodować jego rozerwanie. Analogicznie jak przy sygnale "Stój" należy postąpić, kiedy sygnał jest wątpliwy (niepewny) albo kiedy brak sygnału (semafor nieoświetlony)<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W22</ref>. | + | Semafory samoczynne są sterowane przez urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Przeważająca większość semaforów samoczynnych to semafory [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]]. W Polsce takie semafory mają słupy pomalowane na biało<ref name="kolory" />. Semafory samoczynne w przeciwieństwie do półsamoczynnych są permisywne, co oznacza, że maszynista może pomimo wyświetlanego sygnału "'''[[S 1|S1]]''' Stój!", po zatrzymaniu się i nadaniu syreną sygnału '''Rp1''' "Baczność" wznowić jazdę z prędkością do 20 km/h, o ile w zasięgu wzroku za semaforem nie ma przeszkody uniemożliwiającej dalszą jazdę oraz aby móc natychmiast zatrzymać się w razie nagłego zauważenia przeszkody<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.2</ref>. Jeżeli na semaforze SBL znajduje się wskaźnik [[W22 (kolej)|W22]] (kwadratowa czarna tablica ustawiona po przekątnej pionowo, a na niej biała litera "'''T'''" wykonana z materiałów odblaskowych – stosowany na wzniesieniach ponad 6‰) to maszynista ciężkiego pociągu towarowego może minąć ten semafor bez zatrzymania z prędkością nie większą niż 20 km/h (dawniej 15 km/h) tak regulując prędkość, aby mógł w każdej chwili zatrzymać pociąg w razie zauważenia przeszkody do dalszej jazdy. Zatrzymanie i ponowne ruszenie pociągu towarowego o dużej masie w tych warunkach mogłoby spowodować jego rozerwanie. Analogicznie jak przy sygnale "Stój" należy postąpić, kiedy sygnał jest wątpliwy (niepewny) albo kiedy brak sygnału (semafor nieoświetlony)<ref>Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W22</ref>. |
== Ustawienie semaforów == | == Ustawienie semaforów == | ||
| Linia 174: | Linia 174: | ||
==== Semafory samoczynne ==== | ==== Semafory samoczynne ==== | ||
===== Samoczynna Blokada Liniowa (SBL) ===== | ===== Samoczynna Blokada Liniowa (SBL) ===== | ||
| − | Semafory dwustawnej [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]] | + | Semafory dwustawnej [[Samoczynna blokada liniowa|samoczynnej blokady liniowej]], używane są w [[Warszawska Kolej Dojazdowa|WKD]], |
| + | [[Metro w Warszawie|metrze]], [[Tunel Krakowskiego Szybkiego Tramwaju|tunelu Krakowskiego Szybkiego Tramwaju]], posiadają 2 lampy: zieloną i czerwoną oraz na sieci PKP PLK SA, gdzie posiadają 2 lampy: zieloną i czerwoną, wyposażone są we wskaźniki W18 oraz poprzedzone są tarczami ostrzegawczymi. Semafory blokady trzystawnej posiadają 3 lampy: zieloną, czerwoną i pomarańczową. Semafory blokady czterostawnej (używanej na liniach magistralnych o wysokiej prędkości szlakowej) posiadają taki sam układ lamp jak semafory blokady trzystawnej, lecz mogą dodatkowo wyświetlić sygnał S3 (migające zielone światło). Sygnał ten informuje maszynistę, że może kontynuować jazdę z największą dozwoloną prędkością, w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne - albo przy następnym semaforze jazda z prędkością nie większą niż 100 km/h. Pierwszy przypadek odnosi się do semafora samoczynnego, semafora półsamoczynnego, gdy urządzenia pozwalają na ustawienie w działanie samoczynne, semafora wyjazdowego ze stacji, semafora wjazdowego posterunku odgałęźnego bez semafora wyjazdowego, natomiast drugi - do semafora półsamoczynnego i ostatniego semafora samoczynnej blokady liniowej (ze wskaźnikiem W18). W tym przypadku maszynista, gdy stwierdzi, że następny semafor nie ogranicza prędkości - kontynuuje jazdę z największą dozwoloną prędkością. | ||
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=90% align=center class="wikitable" style="text-align:center" | {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=90% align=center class="wikitable" style="text-align:center" | ||
| Linia 241: | Linia 242: | ||
|} | |} | ||
| − | == | + | == Semafory zaporowe == |
| − | [[Plik:TZ D8-Kutno.jpg|mały| | + | [[Plik:TZ D8-Kutno.jpg|mały|Semafor zaporowy na stacji Kutno|75px|prawo]][[Semafor zaporowy]] (dawniej tarcza zaporowa świetlna) jest szczególnym przypadkiem semafora, stosowanym przy torach, na które odbywają się tylko wjazdy pociągów. Zasadniczo semafor zaporowy jest sygnalizatorem dającym sygnał S1 "Stój" ważny zarówno dla pociągów, jak i manewrów. Jej zadaniem jest ostrzeganie o końcu toru i braku możliwości dalszej jazdy. Semafory zaporowe ustawiane są zgodnie z zasadami ustawiania innych sygnałów zamknięcia toru. |
| − | Niektóre | + | Niektóre semafory posiadają komorę światła białego pod światłem czerwonym i mogą wyświetlić sygnał zezwalający na jazdę manewrową, czasem również sygnał zastępczy ważny dla pociągów. Semafory tego typu stosuje się na stacjach końcowych. Służą one do zatrzymania pociągu, a po odłączeniu lokomotywy od reszty składu nadania jej sygnału zezwalającego na jazdę manewrową (odjechanie od składu, przejazd na tory postojowe). Semafory zaporowe tego typu posiadają literę '''m''' obok lub pod oznaczeniem tarczy<ref>Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §14</ref>. |
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=80% align=center class="wikitable" | {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="5" width=80% align=center class="wikitable" | ||
| − | !colspan="4" align=center| Sygnały podawane na | + | !colspan="4" align=center| Sygnały podawane na semaforach zaporowych |
|--- | |--- | ||
| − | |width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''S1''' (d. ''Zs1'')<br /><small>"Stój | + | |width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Wygaszony dół.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''S1''' (d. ''Zs1'')<br /><small>"Stój"</small> |
| + | |width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone jednokomorowe ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-C.svg]]<br />'''S1'''<br /><small>"Stój"</small> | ||
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:białe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Ms2''' (d. ''Zs2'')<br /><small>Jazda manewrowa dozwolona</small> | |width=25% align=center valign=top|[[Plik:wygaszony góra.svg]]<br />[[Plik:białe dół ciągłe.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Ms2''' (d. ''Zs2'')<br /><small>Jazda manewrowa dozwolona</small> | ||
|width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:białe dół migające.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Sz'''<br /><small>Sygnał zastępczy</small> | |width=25% align=center valign=top|[[Plik:czerwone góra ciągłe.svg]]<br />[[Plik:białe dół migające.svg]]<br />[[Plik:Podstawa Tz-Cm.svg]]<br />'''Sz'''<br /><small>Sygnał zastępczy</small> | ||
| − | |||
|} | |} | ||
Aktualna wersja na dzień 17:36, 17 mar 2018
_3.jpg)
Semafor – pociągowy sygnalizator kolejowy[1] do sterowania ruchem kolejowym poprzez wizualne informowanie maszynisty przy pomocy ustawienia ramion (semafory kształtowe) lub barwnych świateł (semafory świetlne lub kształtowe pod warunkiem, że zostały wyposażone w odpowiednie latarnie zapalane w porze nocnej) o prędkości jazdy bądź nakazie zatrzymania pociągu, obowiązującej prędkości[2] przy tym, oraz na kolejnym semaforze.
Typy i budowa semaforów[edytuj]
Semafory kształtowe[edytuj]
Semafory kształtowe to starszy typ semaforów, zaopatrzony w jedno lub więcej ramion umieszczonych na wysokim słupie, których wychylenie wskazuje dozwoloną prędkość. W Polsce semafory kształtowe mają jedno lub dwa ramiona, malowane na czerwono-biało. W innych krajach (np. Wielkiej Brytanii) ramiona dla łatwiejszego odróżnienia bywają malowane na różne kolory. Aby nastawienie semafora można było rozpoznać także w nocy, wprowadzono kolorowe latarnie, zapalane w porze nocnej i pokazujące także w ciemności jak ustawione są ramiona[3].
Semafory świetlne[edytuj]
W odróżnieniu od kształtowych, semafory świetlne przekazują sygnał tylko poprzez kolory i odpowiedni układ świateł. W Polsce semafory świetlne mają zazwyczaj od dwóch do pięciu lamp. Wyjątkowo spotyka się semafory z sześcioma lampami. Niektóre semafory posiadają dodatkowo zielony lub pomarańczowy pas świetlny umieszczony pod głowicą. Pasy świetlne pozwalają na zwiększenie prędkości pociągu na pierwszej drodze jazdy do 60 km/h (pomarańczowy) lub 100 km/h (zielony), w porównaniu do 40 km/h (brak pasa świetlnego)[4][5]. Semafor świetlny składa się z umieszczonej na maszcie głowicy, w której znajdują się komory kolorowych świateł. Określona liczba, rodzaj i ustawienie zapalonych lamp tworzy określony sygnał. Na obwodzie zewnętrznych soczewek semaforów znajdują się sektory, które odchylają strumień światła o kąt 55 stopni, dzięki czemu maszynista w pojeździe trakcyjnym stojącym blisko sygnalizatora jest w stanie rozpoznać, które lampy emitują światło[6].
Semafory świetlne różnią się od pozostałych kolejowych sygnalizatorów świetlnych specyficznym malowaniem masztu. Maszty semaforów samoczynnych (np. semaforów SBL) pomalowane są na biało, półsamoczynnych i niesamoczynnych w biało-czerwone pasy, podczas gdy maszty pozostałych sygnalizatorów malowane są na szaro (tarcze manewrowe, tarcze ostrzegawcze), w czarno-białe pasy (tarcze przejazdowe) lub nie posiadają malowania (powtarzacze)[7].
Niekiedy na masztach semaforów montuje się dodatkowe wskaźniki. Semafory (podobnie jak inne sygnalizatory świetlne) mogą mieć głowicę zamocowaną bezpośrednio na maszcie lub na specjalnym wysięgu, tak aby zbliżyć semafor (w poziomie) do osi toru.
Zasilanie semaforów[edytuj]
Semafory zasilane są napięciem 230V AC, które jest przetwarzane w transformatorach zasilających na napięcie 110V i doprowadzane do głowicy sygnalizatora. Dodatkowo, w celu zapobiegnięcia powstania fałszywych sygnałów przy jednym zwarciu żył kabla, obwód światła czerwonego powinien mieć dołączony oddzielny transformator zasilający. Pozostałe światła są zasilane ze wspólnego transformatora grupowego. Światła zezwalające na jazdę oraz światła sygnałów zastępczych mają oddzielne zasilacze grupowe.
Zasilanie żarówek wyświetlających sygnały jest realizowane napięciem 12V AC. Żarówki w sygnalizatorach mają moc 24W. Każda komora sygnałowa w semaforze zaopatrzona jest w oddzielny transformator dla każdej żarówki, który przetwarza doprowadzone napięcie.
Komory świetlne:
- czerwona w semaforach
- niebieska w tarczach manewrowych
- pomarańczowa w tarczach ostrzegawczych
- biała w powtarzaczach
wyposażone są dodatkowo w żarówki rezerwowe o mniejszej mocy, aby w razie przepalenia głównej żarówki rezerwowa mogła kontynuować jej zadanie do czasu wymiany żarówki głównej. Przepalenie żarówki głównej powoduje przyciemnienie powtarzacza na pulpicie nastawni. Przepalenie żarówki rezerwowej powoduje jego całkowite wygaszenie[6].
Rodzaje semaforów[edytuj]
Semafory półsamoczynne i niesamoczynne[edytuj]
Semafory te są obsługiwane przez pracownika nastawni, służące do zezwalania lub zakazywania wjazdu, wyjazdu, bądź przejazdu przez stację. Używane także na posterunkach odstępowych, zwiększających przepustowość szlaku. W Polsce są one oznaczane słupem pomalowanym w czerwone i białe pasy, bądź pasem czerwono-biało-czerwonej blachy na słupie semafora lub nad głowicą semafora jeśli znajduje się on na bramkowej konstrukcji wsporczej (jak na zdjęciach). W przypadku zastosowania semaforów półsamoczynnych pracownik ustawia sygnał zezwalający, który pod wpływem przejazdu pociągu samoczynnie zmienia się na sygnał "Stój" – dotyczy to przeważającej większości semaforów świetlnych i niektórych kształtowych (z tzw. sprzęgłem sygnałowym), natomiast w semaforach niesamoczynnych pracownik musi również po przejeździe pociągu sam zmienić sygnał na "Stój!" – dotyczy to głównie semaforów kształtowych[7]. Semafory półsamoczynne i niesamoczynne nie są permisywne. Oznacza to, że minięcie semafora wskazującego sygnał "S1 Stój!" jest zabronione, chyba że maszynista otrzyma odpowiedni rozkaz pisemny od dyżurnego ruchu (może on także zostać przekazany środkami łączności) albo zostanie podany sygnał zastępczy[8].
Semafory samoczynne[edytuj]
Semafory samoczynne są sterowane przez urządzenia sterowania ruchem kolejowym. Przeważająca większość semaforów samoczynnych to semafory samoczynnej blokady liniowej. W Polsce takie semafory mają słupy pomalowane na biało[7]. Semafory samoczynne w przeciwieństwie do półsamoczynnych są permisywne, co oznacza, że maszynista może pomimo wyświetlanego sygnału "S1 Stój!", po zatrzymaniu się i nadaniu syreną sygnału Rp1 "Baczność" wznowić jazdę z prędkością do 20 km/h, o ile w zasięgu wzroku za semaforem nie ma przeszkody uniemożliwiającej dalszą jazdę oraz aby móc natychmiast zatrzymać się w razie nagłego zauważenia przeszkody[9]. Jeżeli na semaforze SBL znajduje się wskaźnik W22 (kwadratowa czarna tablica ustawiona po przekątnej pionowo, a na niej biała litera "T" wykonana z materiałów odblaskowych – stosowany na wzniesieniach ponad 6‰) to maszynista ciężkiego pociągu towarowego może minąć ten semafor bez zatrzymania z prędkością nie większą niż 20 km/h (dawniej 15 km/h) tak regulując prędkość, aby mógł w każdej chwili zatrzymać pociąg w razie zauważenia przeszkody do dalszej jazdy. Zatrzymanie i ponowne ruszenie pociągu towarowego o dużej masie w tych warunkach mogłoby spowodować jego rozerwanie. Analogicznie jak przy sygnale "Stój" należy postąpić, kiedy sygnał jest wątpliwy (niepewny) albo kiedy brak sygnału (semafor nieoświetlony)[10].
Ustawienie semaforów[edytuj]
Na stacjach stosuje się zwykle dwie grupy semaforów: wjazdowe (A) i wyjazdowe (B) (czasem również wyjazdowe grupowe C jak na stacji Warszawa Falenica)[11]. W obrębie stacji semafor ustawiony jest po prawej stronie toru do którego się odnosi, patrząc w kierunku jazdy. Jeśli stacja posiada semafory wyjazdowe grupowe, to podanie sygnału wyjazdu na semaforze wyjazdowym jest możliwe dopiero po podaniu sygnału na semaforze grupowym (kolejność nastawiania). Warto zauważyć, że semafory grupowe i wjazdowe należą już do szlaku, są więc ustawiane zgodnie z zasadami panującymi na szlaku[12].
Na szlaku jednotorowym obowiązuje zasada, że semafory i inne sygnalizatory ustawia się po prawej stronie toru dla każdego kierunku jazdy[12].
Na szlaku dwutorowym semafory ustawia się po prawej stronie dla toru prawego oraz po lewej dla toru lewego[13]. W przypadku ruchu prawostronnego na szlaku semafory ustawione przy lewym torze oznacza się dodatkową literą N. Lewy tor w tym wypadku nazywa się niewłaściwym.
Dla linii wielotorowych semafory ustawia się po lewej stronie dla skrajnego lewego toru, a we wszystkich innych przypadkach po prawej stronie toru (dla prawego skrajnego toru linii dla nieskrajnych torów)[14]. W przypadku zbliżenia na szlaku torów różnych linii (odległość od osi torów mniejsza niż 10 m w poziomie i mniej niż 2,5 m różnicy poziomów) traktuje się je łącznie, tzn. semafory po stronie lewej ustawia się tylko dla lewego skrajnego toru danej grupy torów. Powyższe zasady odnoszą się także do wszystkich innych sygnalizatorów pociągowych[15].
Jeżeli sygnalizator musi zostać umieszczony w innym miejscu niż jest to wymagane, wówczas w miejscu gdzie powinien stać, stosuje się wskaźnik W15 (kwadratowa biała tablica z czarnym trójkątem zwróconym ostrzem w kierunku sygnalizatora)[16].
Ze względu na istnienie skrajni, w miejscach gdzie umieszczenie wysokiego semafora zagraża bezpieczeństwu ruchu ustawia się semafory tzw. karzełkowe o zmniejszonych wymiarach[17][18]. Tego rozwiązania nie można jednak stosować na stacjach przy torach głównych zasadniczych oraz przy torach, po których odbywają się jazdy pociągów bez zatrzymania[19]. W takim wypadku ustawia się semafor w innym miejscu (a w jego miejscu ustawia się wskaźnik W15) lub buduje się bramki, na których umieszcza się jedną lub kilka głowic semaforów[20].
W odległości drogi hamowania przed semaforami wjazdowymi i odstępowymi obsługiwanymi i osłonnymi oraz przed semaforami wyjazdowymi odnoszącymi się do torów, po których przejeżdżają pociągi bez zatrzymania ustawia się tarcze ostrzegawcze. Tarcz ostrzegawczych nie ustawia się jeśli szlak przed stacją jest wyposażony w SBL[21]. Jeśli semafor nie jest widoczny z wymaganej odległości, dodatkowo ustawia się sygnały powtarzające. Powtarzaczy nie stawia się przed semaforami SBL.[22]
Sygnały na semaforach w Polsce[edytuj]
Semafory kształtowe[edytuj]
| Sygnały na semaforach kształtowych (dzienne i nocne) | ||
|---|---|---|
 Sr1 Stój |
 Sr2 Wolna droga |
 Sr3 Wolna droga ze zmniejszoną prędkością |
Semafory świetlne[edytuj]
Semafory półsamoczynne[edytuj]
Semafory półsamoczynne mają układ komór dostosowany do planowanych szybkości i potrzeb ruchowych na stacji[23]. Semafory wjazdowe stacji są najczęściej pięciokomorowe o układzie świateł (od góry) zielony, pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, matowobiały[24]. Semafory takie są stosowane również jako wyjazdowe, jeśli szlak za stacją jest wyposażony w SBL. Czasem semafory tego typu wzbogaca się o zielony, pomarańczowy lub oba pasy świetlne. Jeśli po torze, do którego odnosi się semafor będą prowadzone jazdy wyłącznie na wprost (np. nie istnieje możliwość zjazdu na tor zwrotny) stosuje się uproszczone semafory pozbawione komór świateł pomarańczowych (układ świateł: zielony, czerwony, matowobiały) lub pozbawiony jednego pomarańczowego światła (zielony, czerwony, pomarańczowy, matowobiały). Jeśli na stacji nie prowadzi się manewrów a ruch na jej terenie jest niewielki to niektóre semafory pozbawione są komory światła matowobiałego (np. na stacji w Celestynowie). Jeśli stacja jest stacją końcową lub pociągi nie przejeżdżają przez nią bez zatrzymania (na przykład Warszawa Centralna) można stosować semafory bez komory światła zielonego (pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, biały, lub, jak w przypadku końcowej stacji Warszawa Śródmieście WKD: pomarańczowy, czerwony, biały).
Logika zakodowanych informacji w przekazywanych sygnałów przez semafor jest następująca:
- górne światło zawsze pokazuje dozwoloną prędkość na drugiej drodze jazdy (za następnym semaforem), a dolne i pas świetlny na pierwszej (za danym semaforem)[4].
- jeśli świeci się tylko jedno światło to oznacza ono prędkość na drugiej drodze jazdy, prędkość na pierwszej drodze jest wtedy prędkością maksymalną na danej linii (z wyjątkiem sygnału S1 "Stój!", kiedy jedno czerwone światło oznacza nakaz zatrzymania przed semaforem)[4].
Jeżeli obraz sygnałowy składa się z dwóch świateł, to zezwala się na jazdę przy tym semaforze oraz przez okręg zwrotnicowy osłaniany tym semaforem z szybkością zmniejszoną do 100, 60 lub 40 km/h, o czym informuje światło dolne, zawsze pomarańczowe ciągłe, ewentualnie uzupełnione pasem świetlnym koloru zielonego lub pomarańczowego. Światło górne informuje, jaki sygnał wskazuje następny semafor[4].
Schemat odczytywania sygnałów przedstawia poniższa tabelka:[25]
| Prędkość na drugiej drodze jazdy | ||||
|---|---|---|---|---|
| Vmax | 100 km/h | 60 lub 40 km/h | Stój! | nieokreślona |
 
|
|
 
|
|
|
| ||||
 
|
|
|
|
|
| Vmax | 100 km/h | 60 km/h | 40 km/h | Stój! |
| Prędkość na pierwszej drodze jazdy | ||||
| Zestawienie wszystkich sygnałów świetlnych na semaforach półsamoczynnych stosowanych w Polsce[4] | |||
|---|---|---|---|
S1 Stój |
 Sz Sygnał zastępczy | ||
S2 Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością za tym i następnym semaforem. |
S3 Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością nie większą niż 160 km/h, a przy następnym semaforze z szybkością 100 km/h. |
S4 Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością. |
S5 Jazda z najwyższą dozwoloną szybkością |
S6 Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością. |
S7 Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, przy tym i następnym semaforze. |
S8 Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną |
S9 Jazda z szybkością nie przekraczającą 100 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój. |
S10a Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością. |
S11a Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną do 100 km/h. |
S12a Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną |
S13a Jazda z szybkością nie przekraczającą 60 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój. |
S10 Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z najwyższą dozwoloną szybkością. |
S11 Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną do 100 km/h. |
S12 Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, a przy następnym z szybkością zmniejszoną |
S13 Jazda z szybkością nie przekraczającą 40 km/h, następny semafor wskazuje sygnał Stój. |
Semafory samoczynne[edytuj]
Samoczynna Blokada Liniowa (SBL)[edytuj]
Semafory dwustawnej samoczynnej blokady liniowej, używane są w WKD, metrze, tunelu Krakowskiego Szybkiego Tramwaju, posiadają 2 lampy: zieloną i czerwoną oraz na sieci PKP PLK SA, gdzie posiadają 2 lampy: zieloną i czerwoną, wyposażone są we wskaźniki W18 oraz poprzedzone są tarczami ostrzegawczymi. Semafory blokady trzystawnej posiadają 3 lampy: zieloną, czerwoną i pomarańczową. Semafory blokady czterostawnej (używanej na liniach magistralnych o wysokiej prędkości szlakowej) posiadają taki sam układ lamp jak semafory blokady trzystawnej, lecz mogą dodatkowo wyświetlić sygnał S3 (migające zielone światło). Sygnał ten informuje maszynistę, że może kontynuować jazdę z największą dozwoloną prędkością, w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne - albo przy następnym semaforze jazda z prędkością nie większą niż 100 km/h. Pierwszy przypadek odnosi się do semafora samoczynnego, semafora półsamoczynnego, gdy urządzenia pozwalają na ustawienie w działanie samoczynne, semafora wyjazdowego ze stacji, semafora wjazdowego posterunku odgałęźnego bez semafora wyjazdowego, natomiast drugi - do semafora półsamoczynnego i ostatniego semafora samoczynnej blokady liniowej (ze wskaźnikiem W18). W tym przypadku maszynista, gdy stwierdzi, że następny semafor nie ogranicza prędkości - kontynuuje jazdę z największą dozwoloną prędkością.
| Zestawienie sygnałów stosowanych w SBL[26] | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Blokada dwustawna | |||||||||||
  S2 Jazda z największą dozwoloną szybkością. |
 S1 Stój. | ||||||||||
| Blokada trzystawna | |||||||||||
S2 Jazda z największą dozwoloną szybkością. |
 S5 Następny semafor wskazuje sygnał Stój. |
S1 Stój. | |||||||||
| Blokada czterostawna | |||||||||||
S2 Jazda z największą dozwoloną szybkością. |
S3 Jazda z największą dozwoloną szybkością nie większą niż 160 km/h - w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne - a przy następnym semaforze z prędkością nie większą niż 100 km/h. |
S5 Następny semafor wskazuje sygnał Stój. Jeden odstęp blokowy wolny. Jazda z szybkością nie większą niż 100 km/h. |
S1 Stój. | ||||||||
Sygnał S1a[edytuj]
 S1a Stój - absolutny zakaz wjazdu do tunelu. |
Jedynym sygnałem wyświetlanym przez semafor, na którym pojawiają się dwa czerwone światła jednocześnie, jest rzadko spotykany sygnał S1a czyli Stój - absolutny zakaz wjazdu do tunelu. Występuje on jedynie przed wjazdem do tunelu średnicowego w Warszawie. Semafor z dwiema komorami czerwonymi można zobaczyć m.in. na przystankach Warszawa Powiśle czy Warszawa Śródmieście (zdjęcie obok), a także przed wjazdem do dalekobieżnej części tunelu od strony Warszawy Wschodniej. Sygnał ten występuje również w Metrze Warszawskim. Tamtejsze semafory są jednak pozbawione komory światła pomarańczowego.
Użycie aż dwóch czerwonych świateł jest podyktowane faktem, że wspomniany semafor jest sygnalizatorem SBL. Taki samoczynny semafor, gdy wskazuje światło czerwone, maszynista może w zgodzie z przepisami ruchu minąć po zatrzymaniu, jadąc ostrożnie na widoczność i bez przekraczania prędkości 20 km/h. Aby wprowadzić zabezpieczenie wymuszające bezwzględne zatrzymanie pociągu przed wjazdem do tunelu (na przykład w wypadku pożaru), wprowadzono sygnał S1a.[27]
Semafory nietypowe (stosowane do odwołania)[edytuj]
Na powyższych ilustracjach przedstawiono najczęściej spotykany układ komór semaforów świetlnych. Układ komór nie jest jednak regułą, a w niektórych przypadkach wciąż są stosowane pięciokomorowe semafory o innym układzie lamp (np. pomarańczowy, czerwony, pomarańczowy, zielony, biały na stacji w Celestynowie), mogące wyświetlić tylko niektóre z powyższych sygnałów. Ponadto na niektórych stacjach używa się wciąż semaforów sześciokomorowych, które pozwalają wyświetlić tylko niektóre z podanych sygnałów. Semafory takie są spotykane np. na stacjach Tarnów, Warszawa Włochy i Dębica Towarowa[28]. Przepisy wciąż dopuszczają podawanie za pomocą takich semaforów sygnałów innych niż podane powyżej. Np. dwa światła zielone oznaczają wolną drogę ze zmniejszoną prędkością za tym semaforem, następny semafor podaje sygnał zezwalający na jazdę, a sygnał złożony ze światła pomarańczowego i światła zielonego (poniżej) oznacza wolną drogę, a na następnym semaforze wolną drogę ze zmniejszoną szybkością[29].
| Sygnały stosowane do odwołania | ||
|---|---|---|
"Wolna droga ze zmniejszoną prędkością" lub |
"Wolna droga. Następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę ze zmniejszoną prędkością." | |
Semafory a manewry[edytuj]
Semafory półsamoczynne (semaforów samoczynnych nie wyposaża się w komorę światła matowobiałego) posiadające pod oznaczeniem literowym dodatkowo literkę m, posiadają komorę światła matowobiałego mogącą wyświetlić sygnał manewrowy "Ms2 Jazda manewrowa dozwolona". Jako sygnał zabraniający jazdy manewrowej stosowany jest sygnał S1, który oznacza, że zarówno jazda manewrowa, jak i pociągowa są zabronione. Komora światła matowobiałego w semaforach bez m w oznaczeniu służy tylko do wyświetlania sygnału zastępczego[30].
| Sygnały na semaforach z komorą manewrową | |||
|---|---|---|---|
S1 Stój! Jazda manewrowa zabroniona |
 Ms2 Jazda manewrowa dozwolona | ||
Semafory zaporowe[edytuj]
Semafor zaporowy (dawniej tarcza zaporowa świetlna) jest szczególnym przypadkiem semafora, stosowanym przy torach, na które odbywają się tylko wjazdy pociągów. Zasadniczo semafor zaporowy jest sygnalizatorem dającym sygnał S1 "Stój" ważny zarówno dla pociągów, jak i manewrów. Jej zadaniem jest ostrzeganie o końcu toru i braku możliwości dalszej jazdy. Semafory zaporowe ustawiane są zgodnie z zasadami ustawiania innych sygnałów zamknięcia toru.
Niektóre semafory posiadają komorę światła białego pod światłem czerwonym i mogą wyświetlić sygnał zezwalający na jazdę manewrową, czasem również sygnał zastępczy ważny dla pociągów. Semafory tego typu stosuje się na stacjach końcowych. Służą one do zatrzymania pociągu, a po odłączeniu lokomotywy od reszty składu nadania jej sygnału zezwalającego na jazdę manewrową (odjechanie od składu, przejazd na tory postojowe). Semafory zaporowe tego typu posiadają literę m obok lub pod oznaczeniem tarczy[31].
| Sygnały podawane na semaforach zaporowych | |||
|---|---|---|---|
 S1 (d. Zs1) "Stój" |
  S1 "Stój" |
Ms2 (d. Zs2) Jazda manewrowa dozwolona |
Sz Sygnał zastępczy |
Unieważnienie semafora[edytuj]
Semafory, których używania zaprzestano i ich wskazania nie odnoszą się do rzeczywistej sytuacji ruchowej, a także te, których jeszcze nie oddano do użytku, oznacza się w następujący sposób:
- na semaforze kształtowym ramiona zwiesza się pionowo do dołu i przymocowuje do słupa albo umieszcza na ramieniu semafora wskaźnik W31 (biały ukośny krzyż o kącie rozwarcia 120 stopni);
- na semaforze świetlnym wskaźnik W31 przymocowuje się pod oprawą semafora lub na oprawie pomiędzy komorami świetlnymi[32].
Wskazania takich semaforów są nieważne i maszynista prowadząc pociąg nie stosuje się do nich. Semaforów unieważnionych (zarówno kształtowych, jak i świetlnych) nie oświetla się. Powyższe tyczy się nie tylko semaforów, lecz wszystkich sygnalizatorów[33].
Unieważniona tarcza ostrzegawcza przejazdowa
Unieważniona tarcza manewrowa
Nieczynny semafor wjazdowy do Rozalina na Nałęczowskiej Kolei Dojazdowej
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.9.1
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §1.3
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.1
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Przepisy sygnalizacji E1 §3.2
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4 rys.2
- ↑ 6,0 6,1 Maciej Górowski: TRANSPORT SZYNOWY – Niezależna strona informacyjna. 2004-2010. [dostęp 2010-01-26].
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.1
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.3
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.2
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W22
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.10
- ↑ 12,0 12,1 Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.a
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.b
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.c
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5.d
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.5
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §5.3.1
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.5
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.7
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §5.3.2
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §5
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §4
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.8
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §4.9 rys. 2a
- ↑ Beskidzka Strona Kolejowa, tabelka z prędkościami
- ↑ Beskidzka Strona Kolejowa, sygnały stosowane w SBL
- ↑ Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E1) §17. ust1. pkt 1)
- ↑ Beskidzka Strona Kolejowa
- ↑ Instrukcja sygnalizacji Ie-1 (E-1) §18. ust.1
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §7.2.10
- ↑ Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 Rozdział II §14
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §3.2.8
- ↑ Przepisy sygnalizacji E1 §15 ust. 7. Wskaźnik W31
Bibliografia[edytuj]
- Przepisy sygnalizacji E1 w kolej.krb.com.pl
- Wytyczne techniczne budowy urządzeń sterowania ruchem kolejowym WTB-E10 w kolej.krb.com.pl
- Semafory świetlne na BSK
- Symulator semaforów świetlnych PKP
Ta strona zawiera treści z Wikipedii. Oryginalny artykuł był umieszczony pod nazwą Semafor. Lista autorów jest dostępna w historii strony. Tekst z Wikipedii jest udostępniony na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach.