1Aw/M

1Aw/M
MBxd1-168 ustawiony w charakterze pomnika w Miliczu.
Przewoźnik	PKP, SKPL
Oznaczenie przewoźnika	MBxd1 161-169
Producent	Warsztaty KD Pleszew*, Warsztaty KD Krośniewice*
Lata budowy	1964, 1965-1966
Układ osi	(1A)'(A1)'**
Masa służbowa	17820 kg
Długość ze zderzakami	15440 mm
Szerokość	2260 mm
Wysokość	3040 mm
Rozstaw osi skrajnych	10400 mm
Rozstaw czopów skrętu	9000 mm
Rozstaw osi wózka	1400 mm
Średnica kół	580/700 mm
Rozstaw szyn	750 mm
Zapas paliwa	80 l
Typ silnika spalinowego	S53
Producent silnika	FSC Starachowice
Moc silnika	73,6 kW
Rodzaj przekładni	mechaniczna
Typ przekładni	TS5-45
Prędkość konstrukcyjna	35 km/h
System hamulca	Westinghouse Lu-X R1
System ogrzewania	wodne z własnego pieca
Liczba miejsc siedzących	32
Liczba miejsc ogółem	96
*Przebudowa z wagonów osobowych typu 1Aw **W trakcie eksploatacji zmieniono na: (1A)'2'. MBxd1-168 ustawiony w charakterze pomnika w Miliczu.

1Aw/M - typ wąskotorowego wagonu silnikowego, którego prototyp został skonstruowany w warsztatach Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej w Pleszewie w 1964 roku poprzez zabudowę silnika spalinowego typu S53 i układu napędowego od samochodu ciężarowego Star do wagonu osobowego typu 1Aw (Bxhpi 1674). Kolejne 8 sztuk wagonów powstało w latach 1964-1966 w warsztatach Krośniewickiej Kolei Dojazdowej w Krośniewicach.

Historia

Produkcja

Pomysł przebudowy typowego wagonu osobowego na silnikowy narodził się w warsztatach Krotoszyńskiej KD w Pleszewie. Warsztaty te miały już pewne doświadczenie zarówno w obsłudze, jak i budowie spalinowych wagonów silnikowych - pierwszy pojazd tego typu pojawił się na Kolei Powiatowej Krotoszyn-Pleszew w 1935 roku, zaś w 1949 zbudowano metodą gospodarczą trójczłonowy pojazd Mxx 189.

Inicjatywę zgłoszono jako tzw. pracowniczy wniosek racjonalizatorski do Centralnego Zarządu Kolei Dojazdowych i po pozytywnej ocenie przystąpiono do prac. W wagonie Bxhpi 1674 (wyprodukowanym przez Państwową Fabrykę Wagonów w Świdnicy w 1956 r) wzmocniono ostoję i wózki. Silnik typu S53 wraz ze skrzynią biegów zamontowano w kabinie maszynisty A utworzonej z części jednego z przedsionków na końcu wagonu. Pod podwoziem, po stronie kabiny A, umieszczono mechanizm rewersu i skrzynię rozdzielczą, napędzającą poprzez wały napędowe po jednej (wewnętrznej) osi każdego wózka.

Ukończony wagon rozpoczął służbę na Krotoszyńskiej KD w drugiej połowie 1964 roku. Został oznaczony serią MBxd1 z numerem inwentarzowym 161.

Produkcję kolejnych pięciu pojazdów CZKD powierzył warsztatom Kujawskich KD w Krośniewicach. Zamówienie zrealizowano w 1965 roku a pojazdy otrzymały numery inwentarzowe 162-166.

Ostatnie trzy pojazdy tego typu o numerach 167-169 powstały w 1966 roku.

Eksploatacja

Poza egzemplarzem prototypowym wszystkie pozostałe wagony rozpoczynały swoją służbę w Krośniewicach. W kolejnych latach były jednak przekazywane na inne sieci. Znaczna ich liczba znalazła się na Wrocławskiej KD, skąd jeden pojazd został przesłany do oddziału Muzeum Kolejnictwa w Sochaczewie, gdzie do dzisiaj oczekuje na remont. Pozostałe złomowano przed likwidacją kolejki. W pierwszej połowie lat 90. ostatnie trzy pojazdy służyły w Krośniewicach, jednakże dwa z nich złomowano w 1993 roku. Ostatni wagon tego typu (o numerze inwentarzowym 168) pozostawał w służbie aż do zamknięcia ruchu w 2008 roku (w ostatnim okresie w barwach SKPL). W 2010 został zakupiony przez Starostwo Powiatowe w Miliczu i po zewnętrznej renowacji ustawiono go w charakterze pomnika techniki na terenie dawnego przystanku Milicz Zamek.

Konstrukcja

Przekonstruowanie wagonu osobowego na wagon silnikowy polegało na zabudowaniu silnika wraz ze skrzynią biegów w jednym z przedsionków (na końcu wagonu), zabudowaniu przekładni osiowych na zestawach kołowych, zabudowaniu kabin sterowniczych oraz układu hamulca pneumatycznego.

MBxd1 to czteroosiowy wagon silnikowy napędzany silnikiem wysokoprężnym i wyposażony w przekładnię mechaniczną typu samochodowego. Napęd ze skrzyni biegów, był przenoszony za pomocą wału Kardana do przekładni nawrotno-rozdzielczej. Następnie dwoma wałami kardana był przenoszony na drugą oś każdego wózka (1A'A1').

W późniejszym okresie, ze względów na problemy z długim wałem napędzającym oś wózka znajdującego się dalej od silnika, wał ten zlikwidowano pozostawiając jedynie napęd na jedna oś. (1A'2')

Sterowanie i jazda

Wagon posiadał samochodową skrzynię biegów oraz zwykłe suche sprzęgło, co wymuszało "samochodowy" sposób obsługi. Jedynie zamiast pedałów zastosowano odpowiednie dźwignie, dzięki czemu wszystkie elementy sterowania znajdowały się na pulpicie maszynisty.

Oznaczenia

Pierwotnie wagony nosiły oznaczenie Mx (M - Wagon silnikowy (motorowy), x - czteroosiowy), które w latach 70 zostało zmienione na MBxd1.

Oznaczenie (Mx później) MBxd1 posiadają też inne wąskotorowe wagony motorowe napędzane silnikiem wysokoprężnym i wyposażone w przekładnię mechaniczną. Dlatego poszczególne konstrukcje odróżnia się zakresem numeru inwentarzowego.

Wykaz pojazdów

Ogółem powstało 9 pojazdów tego typu:

Uwaga: Podane poniżej numery fabryczne w rzeczywistości nie są nimi. Oznaczają jedyni, którym z kolei jest dany wagon

Typ / Numer fabryczny	Rok produkcji	Stan	Rozstaw	Typ silnika	Oznaczenie	Stacjonowanie	Uwagi
1Aw/M/1	1964	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-161	Trzebnica Gaj	Prototyp
1Aw/M/2	1965	Odstawiona	750 mm	Nieznany	MBxd1-162	Sochaczew
1Aw/M/3	1965	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-163	Krośniewice
1Aw/M/4	1965	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-164	Trzebnica Gaj
1Aw/M/5	1965	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-165	Trzebnica Gaj
1Aw/M/6	1965	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-166	Pleszew Miasto
1Aw/M/7	1966	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-167	Trzebnica Gaj
1Aw/M/8	1966	Pomnik	750 mm	Nieznany	MBxd1-168	Milicz
1Aw/M/9	1966	Złom	750 mm	Nieznany	MBxd1-169	Krośniewice

Źródła

• Bogdan Pokropiński. Przebudowa wagonów 1Aw na silnikowe. „Świat Kolei”. 99 (10/2003), ss. 16-21. Łódź: Emi-Press. ISSN 1234-5962. 
• Strona tabor.wask.pl

Zobacz też

• Wagon 1Aw, z którego powstała konstrukcja 1Aw/M
• Wagon silnikowy 1Mw konstrukcji Konstal Chorzów
• Wagon silnikowy A20D-P
• Wagon silnikowy Mw63